Ζωή Πόλεως—Ένα Βραχύ Βήμα από την Ομόνοια στη Σύγχυσι

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ιρλανδία

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ που δεν είναι συνηθισμένοι στη ζωή της πόλεως συχνά αμφισβητούν τη διανοητική υγεία εκείνων που προτιμούν να ζουν εκεί. Τρομοκρατούνται απ’ αυτά τα πελώρια συμπλέγματα από τσιμέντο, χάλυβα και γυαλί. Στέκονται έντρομοι μπροστά στην καθαρή φρενίτιδα της δραστηριότητος των μεγάλων ανθρωπίνων μαζών που ζουν κοπαδιαστά σ’ αυτά τα μέρη.

Σταθήκατε ποτέ να σκεφθήτε πώς και γιατί έγιναν αυτές οι πόλεις; Αν σταματήσετε στο κέντρο κάποιας μεγαλουπόλεως, ιδιαίτερα την ώρα της μεγάλης κυκλοφορίας, δεν μπορείτε να μη διερωτηθήτε από πού προήλθαν όλα αυτά. Κουρασμένοι πεζοί μάχονται με οχήματα που ξεχύνουν μολυσμένα αέρια σε δρόμους συνωστισμένους από την κυκλοφορία. Ο θόρυβος γίνεται σχεδόν αφόρητος.

Εκτός από το να διερωτηθή κανείς από πού προήλθαν οι πόλεις, δεν θα μπορούσε επίσης να μη ρωτήση: Πόσο πραγματικός είναι αλήθεια ο κίνδυνος ότι η ζωή της πόλεως θα μπορούσε να καταρρεύση; Με τόσο πολλούς ανθρώπους που ζουν και εργάζονται μαζί σε τέτοιους υπερπληρωμένους χώρους, υπάρχει, χωρίς αμφιβολία, τρομερή ανάγκη για μεγάλη συνεργασία ώστε να λειτουργούν όλα με ομαλό τρόπο. Αλλά πόσο μικρό είναι το βήμα από τη συνεργασία στη σύγχυσι;

Πρώτα, ας ρίξωμε μια σύντομη ματιά σε μερικούς παράγοντες που έχουν συμβάλει στην ανάπτυξι των πόλεων σε διάφορες τοποθεσίες. Μια ματιά στο παρελθόν μπορεί να μας βοηθήση να εκτιμήσωμε ακριβώς πόσο διαφορετική είναι η ζωή σήμερα.

Πώς Εξηγείται η Ύπαρξις των Πόλεων;

Μερικές πόλεις έχουν απλώς «αναπτυχθή φυσιολογικά» σαν αποτέλεσμα γεωγραφικών και στρατηγικών παραγόντων. Άλλες έχουν «αναπτυχθή εξ ανάγκης» για να εξυπηρετήσουν, όπως θα λέγαμε, βιομηχανικά ή πολιτικά συμφέροντα.

Παραδείγματος χάριν, εδώ στην Ιρλανδία, το Δουβλίνο απλώς ανεπτύχθη. Η ιστορία του εκτείνεται πίσω στο παρελθόν ως την εποχή των επιδρομών από τους Σκανδιναβούς και πιο πίσω, ενώ το Μπέλφαστ είναι συγκριτικά καινούργια πόλις.

Η ανάπτυξις του Δουβλίνου προήλθε από την στρατηγική του θέσι επί του ποταμού Λίφεη. Οι επόμενοι κατακτηταί της Ιρλανδίας αντελήφθησαν τις δυνατότητες της περιοχής κι έτσι η πόλις επεκτάθηκε κάτω από την επιρροή των Σκανδιναβών, των Νορμανδών και των Άγγλων. Κάθε ομάδα άφησε τα ίχνη της πάνω στην πόλι.

Αντιθέτως, το Μπέλφαστ είναι κατά μέγα μέρος αποτέλεσμα της σύγχρονης βιομηχανικής αναπτύξεως. Μόνο κατά το τέλος του δεκάτου ογδόου αιώνος άρχισε να αναπτύσσεται στο σημερινό του ανάστημα. Μέχρι εκείνο τον καιρό ήταν, σύμφωνα με κάποιον ιστορικό, «ακόμη μια μικρή, βρώμικη, πολυάνθρωπη κωμόπολις στη δυτική όχθη του ποταμού Λάγκαν.» Η ανάπτυξίς της από ένα μικρό σύμπλεγμα οικισμών σε πυκνοκατοικημένο βιομηχανικό κέντρο όπως είναι σήμερα ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αποτέλεσμα της αναπτύξεως της βιομηχανίας υφασμάτων και ναυπηγικής σ’ αυτή την περιοχή.

Γύρω απ’ αυτές τις βιομηχανίες ανεπτύχθησαν οι εμπορικοί οίκοι, οι επιβλητικές κατοικίες, τα καταστήματα και τα γραφεία, τα καταλύματα για τον τεράστιο εργατικό πληθυσμό που ελκύσθηκε εκεί, και όλα τα άλλα σχετικά πράγματα που αποτελούν μια σύγχρονη πόλι.

Έτσι αυτές οι μαζικές συγκεντρώσεις ανθρώπων και κτιρίων που ονομάζομε πόλεις απλώθηκαν, συχνά μ’ ένα τρόπο που δημιούργησε πολλές μορφές ασχήμιας μάλλον παρά τα ωραία αποτελέσματα του έργου των χειρών του Δημιουργού που βλέπομε στην υπόλοιπη χώρα. Σήμερα έχουν πραγματικά τόσο περίπλοκη μορφή ώστε κάνουν την φαντασία να τα χάνη.

Το Περίπλοκο των Πόλεων Σήμερα

Σταθήτε απλώς και αναλογισθήτε τι έχουν παραγάγει οι ιστορικές εξελίξεις. Αλλεπάλληλα στρώματα από αλληλένδετες λεωφόρους ανθρωπίνης δραστηριότητος. Μεγάλα οδικά δίκτυα συνδέουν τις διάφορες επιχειρήσεις. Ένας μεγάλος αριθμός από υπόγειες σωληνώσεις, καλώδια, σήραγγες και αγωγούς χρησιμεύουν στο να μεταφέρουν την απαραίτητη ηλεκτρική ενέργεια που διατηρεί το κάθε τι σε λειτουργία και απομακρύνει την απίστευτα υψηλή ποσότητα άχρηστης ύλης που παράγεται.

Σκεφθήτε όλες τις διάφορες υπηρεσίες που πρέπει να συνεργάζωνται για να διατηρούν τη ζωή της πόλεως σε κάποιο βαθμό αρμονίας—παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, παροχή τροφίμων, μεταφορές, επικοινωνίες, παροχή ύδατος, αποχέτευσις, υγειονομική υπηρεσία, δρόμοι, στέγασις, και ούτω καθ’ εξής.

Έχομε την τάσι να δεχώμαστε αυτά τα πράγματα σαν γεγονότα της ζωής, σαν να υπήρχαν ανέκαθεν εκεί. Αλλά πριν από λίγον καιρό πολλά απ’ αυτά τα πράγματα ούτε καν υπήρχαν.

Χρειάσθηκε ένα τεράστιο ποσό εργασίας για να γίνουν οι σύγχρονες πόλεις, χωρίς ν’ αναφέρωμε τον προγραμματισμό και την προκαταρκτική εργασία αμέτρητων σχεδιαστών και κυβερνητικών αξιωματούχων με οξυδέρκεια. Η ίδια όμως η φύσις αυτών των πόλεων τις καθιστά ευαίσθητες σε δολιοφθορά και σε χαώδη κατάρρευσι.

Αυτό απεδείχθη πρόσφατα όταν μερικά τμήματα της κοινότητος του Μπέλφαστ αποσύρθηκαν από τις εργασίες τους για να εκδηλώσουν ενεργό διαμαρτυρία εναντίον ωρισμένων πολιτικών εξελίξεων. Μια ματιά σ’ αυτά που συνέβησαν δείχνει αμέσως πόσο εύκολα μια σύγχρονη πόλις μπορεί να καταρρεύση.

Η Ζωή της Πόλεως σε Κατάρρευσι

Ξημέρωσε η Τετάρτη, 15 Μαΐου. Μετά από μια μεγάλη περίοδο γενικής ανησυχίας για τα πολιτικά γεγονότα, κηρύχθηκε γενική απεργία. Πολύ σύντομα η βιομηχανική ζωή της πόλεως παρέλυσε.

Μια από τις πρώτες ενέργειες των απεργών ήταν η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος. Ανεκοίνωσαν ότι θα παρήγετο μόνον η απαραίτητη ποσότης ηλεκτρισμού για τον εφοδιασμό βασικών υπηρεσιών, όπως τα νοσοκομεία. Μια πόλις χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα μοιάζει με ένα σώμα χωρίς ζωή. Συνεπώς πολλές σύγχρονες ανέσεις εξαρτώνται απόλυτα απ’ αυτή την πηγή ενεργείας. Τώρα, αντί της κανονικής παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, οι καταναλωταί ελάμβαναν ρεύμα μόνο για τρεις ή τέσσερις ώρες και μετά διεκόπτετο για μακρά χρονικά διαστήματα, χωρίς προειδοποίησι.

Όσοι ζούσαν στα υπερσύγχρονα κτιριακά συγκροτήματα που είχαν προσφάτως ανεγερθή βρέθηκαν συχνά χωρίς κανένα απολύτως είδος θερμάνσεως, φωτισμού ή μέσον παρασκευής τροφής. Άτομα ανάπηρα και ασθενή βρέθηκαν σε σοβαρό κίνδυνο, χωρίς ν’ αναφέρωμε εκείνους που έπρεπε να ανεβαίνουν τις σχεδόν ατέλειωτες σκάλες για να φθάσουν στα σπίτια τους μέσα στα πολυώροφα κτίρια!

Τα νοσοκομεία αντιμετώπισαν δύσκολες συνθήκες καθώς η κατάστασις του ρεύματος χειροτέρεψε. Συχνά έπρεπε να βασίζωνται σε εφεδρικές γεννήτριες ρεύματος εκτάκτου ανάγκης. Αυτή η κατάστασις δεν ήταν καθόλου εύκολο ν’ αντιμετωπισθή στη διάρκεια μιας λεπτής εγχειρήσεως που θα έσωζε ίσως μια ζωή. Ακόμη και τέτοια πράγματα όπως το να έχη κάποιος αρκετά καθαρά ασπρόρουχα μπορεί να γίνη πραγματικό πρόβλημα όταν περιορισθούν οι ευκολίες για πλύσιμο.

Η κυκλοφοριακή κίνησις, που είναι πάντα πονοκέφαλος για τους προγραμματιστάς και τους διοικητάς των πόλεων, έγινε χαώδης. Τα φώτα της τροχαίας έσβησαν σποραδικά σε διάφορα μέρη της πόλεως.

Η εμπορική ζωή της πόλεως επηρεάσθηκε άσχημα. Όσοι ταξίδευαν κάθε μέρα προς το κέντρο της πόλεως για την εργασία τους εύρισκαν ότι γινόταν ολοένα και πιο δύσκολο να φθάσουν στον προορισμό τους. Διαδηλωταί τοποθέτησαν οδοφράγματα, εμποδίζοντας έτσι την ελευθερία κινήσεως σε όλη την πόλι. Οι υπηρεσίες αστικών λεωφορείων διέκοψαν τα δρομολόγιά τους όταν τους άρπαξαν με βίαιο τρόπο μερικά από τα οχήματά τους και τα χρησιμοποίησαν ως οδοφράγματα. Οι διαδηλωταί σταματούσαν και έκαναν έλεγχο στα ιδιωτικά αυτοκίνητα με σκοπό να μεταπείσουν αυτούς που επιθυμούσαν να πάνε στην εργασία τους.

Όσοι κατάφερναν τελικά να φθάσουν στις εργασίες τους συναντούσαν καταστάσεις σχεδόν απίθανες. Τα γραφεία δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα για τη χρησιμοποίησι όλων των μηχανών τους. Τα καταστήματα, είχαν μόνον βοηθητικό φωτισμό με κεριά ή φωτιστικό αέριο. Αυτές οι συνθήκες ήσαν χαρά για τους κλέφτες καταστημάτων.

Η προμήθεια τροφίμων, βεβαίως, εθεωρείτο «ουσιώδης» από τους διαδηλωτάς, αλλά και αυτοί επίσης επηρεάσθηκαν όταν η διανομή διεκόπη από τις χαώδεις γενικά συνθήκες. Η διανομή γάλακτος, παραδείγματος χάριν, δεν ήταν κανονική για ένα χρονικό διάστημα όταν μερικά οχήματα διανομής εκλάπησαν δια της βίας και ληστεύθηκαν. Ο εφοδιασμός πολλών νωπών τροφίμων περιωρίσθηκε καθώς τα φορτία συσσωρεύονταν στις αποβάθρες.

Οι πωληταί ειδών λιανικής πωλήσεως με ψυκτικές συσκευές βρέθηκαν σε μεγάλη δυσκολία καθώς η τροφοδότησις ηλεκτρικού ρεύματος γινόταν ολοένα περισσότερο αμφίβολη. Οι υπεραγορές αναγκάσθηκαν να πωλήσουν τα πιο πολλά από τα ευπαθή εμπορεύματά τους στη μισή τιμή. Τα παιδιά σε μερικές συνοικίες ενθουσιάσθηκαν όταν ανακάλυψαν ότι στα γειτονικά ζαχαροπλαστεία εμοίραζαν δωρεάν τα λυωμένα παγωτά.

Ασφαλώς χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για το ψυγείο του σπιτιού, ήταν αδύνατο ν’ αποθηκεύση κανείς εκεί τρόφιμα, εκτός αν κάποιος διέθετε ψυγείο που λειτουργούσε με φωταέριο, οπότε για την ώρα ήταν εν τάξει. Αυτό ωδήγησε σε πανικό αγοράς κονσερβών και μη ευπαθών τροφίμων, πράγμα που πρόσθεσε στη Γενική σύγχυσι.

Τα αποθέματα εμφιαλωμένου αερίου πολύ σύντομα έγιναν ανάρπαστα καθώς οι οικοδεσπότες προσπαθούσαν να διευθετήσουν κάποια πρόχειρα εφόδια για μαγείρεμα και φωτισμό. Τα κεριά έγιναν τόσο δυσεύρετα όπως η βροχή σε μια χώρα δοκιμασμένη από την ξηρασία.

Όταν, τελικά, διεκόπη η παροχή φωταερίου, οι ταλαιπωρίες μεγάλωσαν. Η ελάττωσις της πιέσεως του φωταερίου στα σπίτια προκάλεσε επίσης τον κίνδυνο εκρήξεως λόγω της ενδεχομένης αναμίξεως αέρος και φωταερίου στις σωληνώσεις που προκαλεί ένα εξαιρετικά εκρηκτικό μίγμα.

Τα πρατήρια βενζίνης έπρεπε να προμηθεύουν με δελτίο και οι οδηγοί αναγκάσθηκαν να περιμένουν στην σειρά επί ώρες για να γεμίσουν τα ρεζερβουάρ τους. Με καταστροφικά αποτελέσματα οι απεργοί έκλεισαν τα περισσότερα πρατήρια λιανικής πωλήσεως και άρχισαν να εκδίδουν άδειες για την προμήθεια βενζίνης σε όσους αυτοί χαρακτήριζαν ως απολύτως «αναγκαίους» ταξιδιώτες. Αργά αλλά σταθερά, καθώς τα υπάρχοντα αποθέματα λιγόστευαν, κατ’ ουσίαν ολόκληρη η κυκλοφοριακή κίνησις στην πόλι διεκόπη.

Εκτός από την αυξανόμενη απειλή κατά της υγείας που ωφείλετο στα ασύλλεκτα απορρίμματα από χιλιάδες σπίτια, ένας ακόμη κίνδυνος εμφανίσθηκε. Οι εργάτες απείλησαν ότι θα σταματούσαν τις εργασίες αντλήσεως στα έργα αποχετεύσεως υπονόμων. Επειδή ένα αρκετά μεγάλο, τμήμα του Μπέλφαστ είναι χτισμένο σε χαμηλό επίπεδο, το γεγονός αυτό παρουσίαζε την πιθανότητα οι μη αντλούμενες ακαθαρσίες να επιστρέψουν μέσα απ’ τους οχετούς και τους υπονόμους στους δρόμους.

Το γενικό αποτέλεσμα της απεργίας αυτής αποδείχθηκε πάρα πολύ δραστικό ώστε να το αντιμετωπίσουν οι αρχές. Ύστερα από δεκατέσσερις ημέρες αυξανόμενης αναρχίας ενέδωσαν στις απαιτήσεις των διαδηλωτών.

Το Μπέλφαστ σύρθηκε πίσω από το χείλος της τελείας καταστροφής. Τη μια μέρα ήταν μια πολυάσχολη βιομηχανική πόλις· και χρειάσθηκε μόνο αυτό το μικρό βήμα για να γίνη σαν ένας πληγωμένος που πάλευε για επιβίωσι.