Καλλιεργήστε την Τέχνη του ν’ Ακούτε
ΣΗΜΕΡΑ υπάρχουν όλα τα είδη «χάσματος» μεταξύ των ανθρώπων. Υπάρχει το «χάσμα των γενεών» μεταξύ ηλικιωμένων και νέων. Υπάρχει χάσμα μεταξύ γονέων και τέκνων, μεταξύ δασκάλων και μαθητών, μεταξύ εργοδοτών και υπαλλήλων και μεταξύ θρησκευτικών ηγετών και των ποιμνίων των.
Ποιες είναι οι αιτίες αυτών των χασμάτων; Χωρίς αμφιβολία, είναι πολλές και διάφορες, αλλά πολύ πιθανόν μια από τις κυριώτερες είναι η αποτυχία από μέρους και των δυο πλευρών να επικοινωνούν. Αυτό, με τη σειρά του, οφείλεται κατά μέγα μέρος στην αποτυχία της κάθε πλευράς ν’ ακούη η μια την άλλη. Έτσι, συχνά, μερικά άτομα σκέπτονται κάτι άλλο όταν κάποιος τους μιλά, αντί να προσέχουν αυτά που λέγονται. Οι σύζυγοι έχουν την τάσι να το κάνουν αυτό, ιδιαίτερα αν έχουν φλύαρες συζύγους.
Η κατάκτησις της τέχνης του ν’ ακούμε είναι ιδιαίτερα σοβαρή για τους γονείς, για τους δασκάλους, για ανθρώπους ευθύνης στο εμπόριο και στη βιομηχανία και για όλους που βρίσκονται στη θέσι να δίδουν συμβουλή σε άτομα με συναισθηματικά προβλήματα.
Τι Σημαίνει ν’ Ακούμε;
Ακούμε σημαίνει στην πραγματικότητα να προσέχωμε και με το μυαλό και με την καρδιά μας, και με τ’ αυτιά μας και με τη νόησί μας. Η φράσις «δίνω προσοχή» είναι κατάλληλη, διότι όταν το κάνετε αυτό θα σας στοιχίση κάτι. Τι; Ιδιαίτερα μέρος του χρόνου σας, αλλά επίσης και προσωπικό ενδιαφέρον, γιατί θα χρειασθή να βάλετε τα συμφέροντα ενός άλλου πρώτα από τα δικά σας. Με άλλα λόγια, θ’ απαιτήση κάποιο μέτρο ανιδιοτελείας και σοφίας εκ μέρους σας, καθώς επίσης υπομονή και αυτοέλεγχο.
Θα μπορούσε να λεχθή ότι υπάρχουν τρία βασικά είδη ακροάσεως: (1) Ν’ ακούμε πληροφορίες, γεγονότα και πρόσωπα για την ικανοποίησι της σκέψεως. (2) Επίσης ν’ ακούμε για συναισθηματική ικανοποίησι, δίνοντας προσοχή στον τόνο της φωνής και στο αν ο ομιλητής είναι χαρούμενος ή θλιμμένος, ευχαριστημένος ή θυμωμένος, υπερήφανος ή ταπεινός. Οι συγκινήσεις που εκφράζονται από τον ομιλητή, αν παρατηρηθούν, θα βοηθήσουν πολύ στο να ρίξουν φως στα λεγόμενα. Η συμπάθεια είναι πάρα πολύ σπουδαία σ’ αυτό το είδος της ακροάσεως. Και (3) υπάρχει επίσης το ζήτημα του ν’ ακούη κανείς εκείνο που δεν λέγεται. Πώς μπορείτε να το κάμετε αυτό; Με το να προσέχετε αυτά που υπαινίσσονται αλλά που δεν λέγονται, αυτά που αποσιωπούνται. Ποιος φαίνεται να είναι ο σκοπός ή το κίνητρο πίσω απ’ ό,τι λέγεται; Ένα άτομο μπορεί να εμποδίζεται ν’ αποκαλύψη άμεσα αυτά που έχει στο νου του, λόγω υπερηφάνειας ή ντροπής, λόγω μεγάλης συγκινήσεως ή επειδή ενδιαφέρεται να μη προσβάλη κάποιον ανώτερο.
Ακούοντας τα Παιδιά
Τόσο οι γονείς όσο και οι διδάσκαλοι έχουν πολλές ευκαιρίες να βοηθήσουν με το ν’ ακούουν τα παιδιά τους ή τους μαθητάς των. Έτσι λέγεται για τους διδασκάλους ότι «μια από τις βασικώτερες και χρησιμώτερες ικανότητες που πρέπει ν’ αποκτήση ένας διδάσκαλος είναι η τέχνη ν’ ακούη.» Και μια διευθύντρια σχολείου, που είναι συγχρόνως και μητέρα τεσσάρων παιδιών, ανέφερε: «Το ν’ ακούω είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο που έχω βρει για να βοηθώ τα παιδιά μου και τους μαθητάς μου να επιλύουν τα προβλήματά τους. Θα εκπλαγήτε όταν δήτε πόσο όμορφα ενεργούν όταν τους δοθή κάποια ευκαιρία.»
Κατά καιρούς οι γονείς απογοητεύονται πολύ λόγω της πεισματάρικης πορείας που ακολουθούν ένα ή και περισσότερα από τα παιδιά τους. Απλώς δεν μπορούν να την καταλάβουν. Αλλ’ αν ήταν καλοί ακροαταί, θα μπορούσε να είχαν αντιληφθή μερικά σημάδια που θα προειδοποιούσαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να είχαν καταλάβει ότι τα λόγια των παιδιών τους δεν συμφωνούσαν με τον συναισθηματικό τους κόσμο, ότι απλώς έδειχναν ανειλικρινή σεβασμό στις επιθυμίες των γονέων τους, ότι έκρυβαν ένα πνεύμα ανεξαρτησίας ή και ανταρσίας.
Το ν’ ακούμε τα παιδιά απαιτεί υπομονή και λεπτότητα και, πάνω απ’ όλα, συμπάθεια και κατανόησι. Είναι συνετό ν’ αρχίζωμε να κατακρίνωμε το παιδί αμέσως αν κάτι δεν πήγε καλά ή αν εκφράζη κάποιο εσφαλμένο αίσθημα; Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ότι θα κρύβη τα αισθήματά του, και τα κρυφά αισθήματα είναι πιο επικίνδυνα απ’ αυτά που εκφράζονται ανοιχτά, διότι τότε οι γραμμές επικοινωνίας κόπτονται.
Προσπαθείτε να προσέχετε τη συγκίνησι που βρίσκεται πίσω από τα λόγια του παιδιού, είτε είναι χαρά ή οργή, ευχαρίστησις ή συντριβή και ανταποκριθήτε με τρόπο συμπαθείας, ώστε το παιδί να καταλάβη ότι το ακούτε με προσοχή. Είναι αλήθεια ότι αυτό απαιτεί υπομονή και χρόνο, αλλά οι συνετοί γονείς κατανοούν ότι μια από τις πιο αξιόλογες επενδύσεις χρόνου είναι το ν’ ακούουν προσεκτικά τα παιδιά τους.
Να μην είσθε μόνον πρόθυμοι ν’ ακούτε, αλλά να γνωρίζετε πώς να ενθαρρύνετε το παιδί να μιλά, πώς να το κάνετε να εκδηλώνεται. Σκύψτε κοντά του, δώστε πλήρη προσοχή, κάμετέ το να δη ότι ανυπομονείτε να το ακούσετε κι ενθαρρύνετέ το με εκφράσεις όπως, «Πες μου, τι συμβαίνει;» «Ναι;» «Κι έπειτα τι έγινε;» Συντονισθήτε με το μήκος κύματος των συγκινήσεών του, όπως θα λέγαμε. Και αντί να του πήτε αμέσως πού έσφαλε ή πού έκαμε λάθος, γιατί να μη κάνετε ερωτήσεις που θα το βοηθήσουν να δη το λάθος του χωρίς να του το πήτε; Με το ν’ αποδειχθήτε γονεύς που ακούει με κατανόησι, με προσοχή, με λεπτότητα, με ευαισθησία και με συμπάθεια, θα προμηθεύσετε στο παιδί σας το περιβάλλον του ορθού είδους για να μεγαλώση συναισθηματικά σαν αξιόπιστο και αισιόδοξο άτομο.
Ακούοντας με Προσοχή τους Κατωτέρους
Η σπουδαιότης της καλής ακροάσεως φέρεται όλο και περισσότερο στην προσοχή εκείνων που κατέχουν θέσεις εποπτείας στο εμπόριο και στη βιομηχανία. Λέγεται ότι ο μέσος διευθυντής δαπανά το 40 τοις εκατό του χρόνου του στο ν’ ακούη και απορροφά μόνον το 30 τοις εκατό από όσα ακούει. Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχουν μαθήματα επαγγελματικής φύσεως για τέτοιους ανθρώπους, όπου διδάσκονται την τέχνη του ν’ ακούουν.
Σ’ αυτά τα μαθήματα διδάσκονται πώς να συγκεντρώνουν τη διάνοιά τους σ’ αυτά που λέγονται—ένα πραγματικό πρόβλημα, γιατί το μυαλό μπορεί να σκέπτεται πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι μπορεί να μιλά το στόμα. Έτσι, τους δίδεται η συμβουλή (1) ν’ αναλύουν διαρκώς τα όσα λέγονται· (2) να ξεχωρίζουν αυτά που είναι άσχετα με το θέμα· (3) να ταξινομούν τα σπουδαία σημεία· (4) να συγκρίνουν αυτά που λέγονται μ’ αυτά που οι ίδιοι γνωρίζουν· (5) να προσπαθούν ν’ αντιληφθούν που θέλει να καταλήξη ο ομιλητής· (6) ν’ ακούουν αυτά που δεν λέγονται.
Εκτός αυτών των σημείων της ακροάσεως, ένας διευθυντής ή άλλος επόπτης πρέπει να προσέχη τους συναισθηματικούς τόνους. Επί πλέον, λόγω της σχέσεως μεταξύ των δύο, μεταξύ προϊσταμένου και υφισταμένου, πρέπει ν’ ακούη προσεκτικά εκείνα που εννοούνται αλλά δεν λέγονται. Πρέπει να εκτιμά το γεγονός ότι ο υφιστάμενος μπορεί να διστάζη να εκθέση ανοιχτά τα πράγματα. Μπορεί να φοβάται μήπως προσβάλη, μήπως χάση την εργασία του, μήπως χειροτερεύση τα πράγματα αντί να τα βελτιώση με όσα λέγει, κι έτσι πραγματικά διστάζει να πη αυτά που έχει υπ’ όψι του. Κι εδώ πάλι, με το να δίνη προσοχή με συμπάθεια, κι έπειτα να υποβάλλη διακριτικές ερωτήσεις, ένας επόπτης μπορεί να φθάση στη ρίζα του προβλήματος και στη λύσι του.
Ακούοντας Εκείνους που Είναι Ταραγμένοι
Σχετικά μ’ εκείνους που δίνουν συμβουλή σε ανθρώπους που έχουν αισθηματικά προβλήματα, έγινε το ερώτημα: «Ποιος μοναδικός παράγων είναι σπουδαιότερος σ’ αυτόν που δίνει συμβουλή για να βοηθήση ανθρώπους που είναι ταραγμένοι;» Και ποια ήταν η απάντησις; «Στην Πραγματικότητα, το να δίνη κανείς προσοχή,» δηλαδή, με τα μάτια και με τ’ αυτιά. Σύμφωνα με κάποιον κορυφαίο Αμερικανό ψυχίατρο, τον Δρα Καρλ Μέννινγκερ, τα οφέλη της ακροάσεως είναι και διαγνωστικά και θεραπευτικά. Δηλαδή, με το ν’ ακούη προσεκτικά και με συμπάθεια αυτός που δίνει συμβουλή βοηθείται καλύτερα να κατανοήση το πρόβλημα και αυτό οδηγεί σε θεραπευτικό αποτέλεσμα γι’ αυτόν που χρειάζεται βοήθεια.
Το ν’ ακούη κανείς με προσοχή τονίζεται τόσο πολύ επειδή η τάσις του ανθρώπου είναι να θέλη να μιλά ακριβώς από την αρχή. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε αυτοπεποίθησι, στην επιτυχία κάποιου, στη θέσι του στη μόρφωσί του ή στην πείρα του. Η συμβουλή της Γραφής στο Ιάκωβος 1:19 είναι πολύ κατάλληλη σε τέτοιες περιπτώσεις: «Ας είναι πας άνθρωπος ταχύς εις το να ακούη, βραδύς εις το να λαλή, βραδύς εις οργήν.»
Υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα του να ακούη κανείς αντί να ομιλή όσον αφορά εκείνους που θα ήθελαν να δώσουν συμβουλή, αναφέρεται η ακόλουθη πείρα από την πραγματική ζωή:
Ήταν νωρίς το πρωί μιας Κυριακής καθώς ένας Χριστιανός διάκονος έκανε τις τελευταίες διορθώσεις μιας Γραφικής ομιλίας που θα έδινε το απόγευμα της ημέρας εκείνης. Ξαφνικά τρόμαξε όταν ένας ωργισμένος νέος ώρμησε στο γραφείο του, χωρίς να κτυπήση την πόρτα και άρχισε να του μιλά για τις απογοητεύσεις του. Είχε περάσει όλη τη νύκτα γυροφέρνοντάς τις στο νου του. Αντί όμως να ενθαρρύνη τον νεαρό να συνεχίση να του μιλά, κάνοντας του ερωτήσεις που θα τον βοηθούσαν να εκτιμήση το πρόβλημά του, ο διάκονος αμέσως προσέφερε εκείνο που νόμισε ότι ήταν η κατάλληλη συμβουλή, ως επί το πλείστον επιτιμητικής φύσεως. Ο νεαρός έφυγε, αλλά επέστρεψε γρήγορα σε εξαγριωμένη κατάστασι, ώρμησε στον διάκονο, προσπαθώντας να τον πνίξη. Ευτυχώς μερικά άτομα από το κάτω πάτωμα άκουσαν τον θόρυβο, ανέβηκαν να δουν τι συμβαίνει και κατώρθωσαν να ακινητοποιήσουν τον νεαρό.
Πράγματι, αν πρόκειται να βοηθήσετε κάποιον που είναι ταραγμένος, είναι σπουδαίο να τον ακούσετε πρώτα, και όχι μόνον αυτό, αλλά να δείξετε στο ταραγμένο αυτό άτομο ότι το ακούτε με βαθύ ενδιαφέρον. Κάμετέ το να εκδηλωθή με το να του κάμετε ερωτήσεις να φθάσετε στις λεπτομέρειες ρωτώντας «Δηλαδή;» και κάνοντας άλλες βασικές ερωτήσεις και ενθαρρύνετέ τον να μιλήση με εκφράσεις, όπως «Ναι!» και «ω!» Να μην είσθε ανυπόμονοι και ιδιαίτερα, μη βιάζεσθε να επιπλήττετε. Φαινομενικά, το άτομο που είναι ταραγμένο σας πλησιάζει για μια συμβουλή και βοήθεια, αλλά εκείνο που χρειάζεται εξίσου ή και περισσότερο ακόμη είναι να του δοθή η ευκαιρία να μιλήση σε κάποιον που θα τον ακούση με συμπάθεια. Αυτός ο τρόπος έχει βοηθήσει ακόμη και άτομα που ήσαν σε ψυχιατρικές κλινικές και είχαν χαρακτηρισθή από το προσωπικό σαν παράφρονες χωρίς ελπίδα να επανεύρουν τη διανοητική τους υγεία.
Πολύ κατάλληλη είναι η θεόπνευστη συμβουλή: «Χρόνος είναι εις πάντα, και καιρός παντί πράγματι υπό τον ούρανόν . . . καιρός του σιγάν, και καιρός του λαλείν.» (Εκκλ. 3:1-7) Όταν ένα παιδί εκλιπαρή για ενδιαφέρον, όταν κάποιος υφιστάμενος σας πλησιάζη με κάποιο πρόβλημα ή μια αναφορά, ή όταν ένα ταραγμένο άτομο ζητά τη συμβουλή σας, ας έχετε υπομονή, δείξτε συμπάθεια, βάλτε τον εαυτό σας στη θέσι του ανθρώπου που μιλά. Έχετε υπ’ όψιν τα λόγια, του Εκκλησιαστού, πρώτα ‘σιωπήστε’ και ακούστε, κατόπιν ‘μιλήστε.’ Ακούστε για να πληροφορηθήτε. Ακούστε επίσης για να συλλάβετε τον πόνο των συγκινήσεών του. Και ακούστε εκείνα που μπορεί να εννοούνται χωρίς να αναφέρονται σαφώς. Όπως έχει καλά λεχθή, ‘πληρώστε με το χρυσούν νόμισμα της προσοχής με γενναιοδωρία και χαρά, και οι τόκοι, θα επιστραφούν σε σας με αφθονία’ με την ικανοποίησι ότι πραγματικά έχετε κάμει κάτι καλό.