Λάδι—Στους Αρχαίους Χρόνους και στη Δίαιτά Σας

ΟΤΑΝ αναφέρεται το φυτικό έλαιο, τι έρχεται στη διάνοιά σας; Μήπως σκέπτεσθε μια ουσία η οποία χρησιμοποιείται για να γαρνίρη τις σαλάτες ή μόνο για το μαγείρευμα; Γνωρίζετε τον ρόλο του φυτικού ελαίου στην παραγωγή φαρμάκων αρωμάτων, χρωμάτων, μαργαρίνης και σάπωνος; Τι θα λεχθή για το παρελθόν; Γνωρίζατε ότι η χρήσις του ελαίου έχει μια πολύ αρχαία ιστορία που φθάνει χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν;

Θα μπορούσαμε να εξετάσωμε από κοντά αυτή τη γλοιώδη ουσία. Το λάδι είναι ελαφρύτερο του ύδατος και, αντί να κάνη ένα σώμα με το βαρύτερο υγρό, επιπλέει στην κορυφή. Το αρχαίο ρητό, «Το λάδι και το νερό ποτέ δεν σμίγουν,» περιγράφει πολύ καλά ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του υγρού.

Το λάδι που είχε την πιο κοινή χρήσι στους αρχαίους χρόνους παρήγετο από τους καρπούς του ελαιοδένδρου. Μέχρι και το 30 τοις εκατό από τις ώριμες ελιές μπορεί να είναι λάδι και, στην περίπτωσι του πολτού, περίπου η μισή ποσότης μόνο. Σε μια καλή χρονιά, ένα υγιές ελαιόδενδρο μπορεί να παράγη από δέκα έως δεκαπέντε γαλλόνια (38 έως 57 λίτρα) αυτού του υγρού. Αυτό το ποσόν θα ήταν αρκετό για να προμηθεύση την αναλογία λίπους που είναι απαραίτητο στο διαιτολόγιο μιας οικογενείας από πέντε έως έξη μέλη.

Στους αρχαίους χρόνους, όπως δείχνει η Αγία Γραφή, το ελαιόλαδο εχρησιμοποιείτο με μια ποικιλία τρόπων. Εκτός από το ότι εχρησιμοποιείτο στη μαγειρική και στη ζαχαροπλαστική, συνήθως έτριβαν το σώμα με λάδι μετά το μπάνιο. Αυτό χρησίμευε στην προστασία των τμημάτων του δέρματος που ήσαν εκτεθειμένα στις έντονες ακτίνες του ηλίου και συνέβαλε επίσης στο να διατηρήται το δέρμα μαλακό. (Ρουθ 3:3· 2 Σαμ. 12:20) Μαζί με το κρασί έβαζαν επίσης στους μώλωπες και στις πληγές λάδι για να τις κάνη απαλές και μαλακές. (Λουκ. 10:34) Λάδι επίσης έκαιγε στις αρχαίες λυχνίες για να παρέχη φως όποτε εχρειάζετο.—Ματθ. 25:3-8.

Πώς εγίνετο το λάδι; Η καλύτερη ποιότης λαδιού παρήγετο από το κτύπημα των ελαίων σ’ ένα γουδί μέχρις ότου συνεθλίβοντο. Οι ελιές τώρα που είχαν συνθλιβή, μετεκομίζοντο σε καλάθια στραγγιστήρια κι εκεί έβγαζαν το λάδι που περιείχαν. Για να παραχθή λάδι κοινής ποιότητος, συνέθλιβαν τις ελιές μέσα σ’ ένα γουδί ή μύλο. Η κατώτερη ποιότης λαδιού παρήγετο από τον πολτό που παρέμενε αφού συνεθλίβοντο οι ελιές σ’ ένα ελαιοτριβείο ή τριβείο κρασιού. Ο κονιοποιημένος πολτός ετοποθετείτο σε καλάθια τα οποία εστερεώνοντο μεταξύ των δύο καθέτων στύλων του ελαιοτριβείου. Ενώ ήταν στα καλάθια, ο πολτός επιέζετο από ένα βαρύ μοχλό.

Το Λάδι στους Συγχρόνους Καιρούς

Όπως και στους αρχαίους χρόνους, έτσι και σήμερα τα φυτικά έλαια χρησιμοποιούνται με μεγάλη ποικιλία. Εξυπηρετούν ακόμη πολύτιμους σκοπούς στην αρωματοποιία και στη φαρμακευτική. Το λάδι που παράγεται από σπόρους καρθάμου (σταυράγκαθο), από σόγια και από σπόρους λιναριού χρησιμοποιείται για κατασκευή χρωμάτων. Το λάδι από σπόρο λιναριού, που καλείται λινέλαιο, χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή μελανιού εκτυπώσεως, λινοτάπητος και βερνικιών. Το βαμβακέλαιο και το σισαμέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή σάπωνος. Και ωρισμένα λιπαντικά, ρητίνες, χημικά προϊόντα και αρώματα οφείλουν την ύπαρξί τους στα φυτικά έλαια. Επίσης, στους αρχαίους χρόνους, το ελαιόλαδο και άλλα φυτικά έλαια εχρησιμοποιούντο ως τροφή.

Υπάρχουν τρεις κύριες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα για την εξαγωγή ελαίου από καρπούς, κάρυα και σπόρους. Υπάρχει η μέθοδος με το «υδραυλικό ψυχρό πιεστήριο,» η μέθοδος με το «πιεστήριο εξαγωγής,» όπου το υλικό που περιέχει το λάδι υπόκειται σε μεγάλη θέρμανσι και πίεσι, και η μέθοδος με «διαλύτη.» Στην περίπτωσι της εξαγωγής του λαδιού με τη μέθοδο δια διαλύτου, τα προϊόντα που περιέχουν το λάδι αλέθονται, θερμαίνονται δια ατμού και κατόπιν αναμιγνύονται μ’ ένα διαλύτη. Αφού ο πολτός εξάγη το λάδι, ο διαλύτης απομακρύνεται από το λάδι. Μερικά άτομα αντιτίθενται σ’ αυτή τη μέθοδο, επειδή ισχυρίζονται ότι μπορεί να μένη ένα υπόλειμμα από τον διαλύτη και πιθανώς συμβάλλει στην ανάπτυξι καρκίνου σε άτομα που χρησιμοποιούν το λάδι για τροφή. Η εξαγωγή δια διαλύτου, όμως, χρησιμοποιείται από μεγάλες εμπορικές βιομηχανίες ελαίου επειδή είναι η πιο αποτελεσματική και οικονομική μέθοδος.

Αφού εξαχθή το λάδι, συνήθως υπόκειται σε μια διαδικασία διυλίσεως. Αυτή η διαδικασία απομακρύνει μεταξύ άλλων πραγμάτων και την χλωροφύλλη της βιταμίνης Α και Ε και τα φωσφορούχα στοιχεία και κάνει το λάδι ελαφρό και καθαρό. Επειδή η διύλισις αφαιρεί από το λάδι πολύτιμες ουσίες, τα άτομα που αντιτίθενται στη διυλισμένη λευκή ζάχαρι και στο λευκό αλεύρι, ίσως, προτιμούν αδιύλιστα ή ακατέργαστα λάδια.

Πολλοί άνθρωποι προτιμούν τα φυτικά έλαια από τα ζωικά λίπη, όπως είναι η κρέμα, το βούτυρο, το λαρδί και το λίπος από νεφρά (στο βοδινό και στο αρνί). Αυτό συμβαίνει επειδή τα ζωικά λίπη περιέχουν χοληστερόλη, μια λιπώδη ουσία που συμβάλλει ίσως στην σκλήρυνσι των αρτηριών. Επί πλέον, τα ζωικά λίπη είναι «κορεσμένα» με άτομα υδρογόνου, ενώ τα φυτικά έλαια, κατά μεγάλο βαθμό, είναι «ακόρεστα,» πράγμα που σημαίνει, ότι χωνεύονται και απορροφώνται από το σώμα πιο εύκολα από τα ζωικά λίπη.

Μεταξύ των φυτικών ελαίων που χρησιμοποιούνται για τροφή είναι εκείνα που εξάγονται από σπόρο καρθάμου, βαμβακόσπορους και ελιές. Το λάδι από κάρθαμο λέγεται ότι περιέχει το μεγαλύτερο ποσοστό λινολικού οξέως, το οποίο, όπως πιστεύουν, βοηθεί στην ελάττωσι χοληστερόλης στο αίμα. Το περισσότερο από το βαμβακέλαιο που παράγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιείται στο τραπέζι. Μπορεί να επεξεργασθή για μαργαρίνη, μαγειρικό έλαιον, διάφορα λίπη, γαρνίρισμα για σαλάτα ή μαγιονέζα. Τα περισσότερα άτομα που αγαπούν τη σαλάτα και οι μάγειροι προτιμούν το ελαιόλαδο λόγω του λεπτού αρώματός του και του ότι είναι πιο εύπεπτο.

Τα άτομα που ενδιαφέρονται να κρατήσουν σε χαμηλό επίπεδο τη χοληστερόλη τους, χρησιμοποιούν ίσως καλαμποκέλαιο αντί κρέμας ή παγωτού στην κατασκευή κτυπητού γάλακτος με κρέμα. Επίσης, μπορεί ν’ αναμιγνύουν βούτυρο με λάδι από κάρθαμο σ’ ένα αναμίκτη (μίξερ) κι έτσι ελαττώνεται η εισαγωγή χοληστερόλης.

Μπορεί να σημειωθή όμως ότι το προϊόν φυτικού ελαίου δεν είναι κατ’ ανάγκην καλύτερο από ένα προϊόν ζωικού λίπους. Στο βιβλίο του η Τροφή Είναι το Καλύτερο Σας Φάρμακο, ο Δρ Χ. Ζ. Μπήλερ γράφει: «Σε μερικές περιπτώσεις, αντί ν’ αφήνωνται τα ακόρεστα μαγειρικά έλαια και η μαργαρίνη στη φυσική τους κατάστασι, η εμπορικοποίησις έχει παρεισδύσει και έχει αλλάξει το σημείο τήξεώς των για να τα κάνη να ομοιάζουν με βούτυρο ή άλλα φυσικά λίπη, ‘ενισχύοντάς’ τα με συνθετικές ‘βιταμίνες,’ προσθέτοντας μονονατρική γλουταμίνη ή γλουταμινικό οξύ, χρωστικές ουσίες ανιλίνης, αλάτι και ίχνη βουτύρου ή κρέμας για ειδικό άρωμα. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά τα επιπρόσθετα στοιχεία τείνουν να κορέσουν τους υδρογονάνθρακες έτσι ώστε το τελικό προϊόν που ευχαριστεί τη γεύσι και ικανοποιεί τη διάνοια του καταναλωτού, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ωραιοποιημένο λίπος.»—Σελίδες 117, 118.

Καταλήγει λέγοντας ότι, αν το συκώτι βρίσκεται σε καλή κατάστασι, δεν έχει καθόλου σημασία αν κάποιος τρώγη φυσικά, ανόθευτα ζωικά λίπη ή φυτικά λίπη.

Ένας άλλος παράγων που συχνά παραβλέπεται είναι το ότι τα φυτικά λίπη γίνονται ‘κορεσμένα’ όταν θερμαίνωνται. Όσο πιο συχνά ξαναχρησιμοποιούνται όπως, παραδείγματος χάριν, στην προετοιμασία τηγανητών τροφών που είναι πλούσιες σε λίπος, τόσο πιο κορεσμένα γίνονται.

Φυσικά, όσον αφορά την τροφή, οι γνώμες διαφέρουν πολύ σχετικά με το αν κάτι είναι καλό ή κακό. Η μετριοπάθεια είναι η καλύτερη πορεία. Η Αγία Γραφή παρωτρύνει τα εξής: «Μη έσο μεταξύ οινοποτών, μεταξύ κρεοφάγων, ασώτων.» (Παροιμ. 23:20) Μέτριες ποσότητες ζωικών λιπών είναι οπωσδήποτε πολύ καλύτερες από υπερβολικές ποσότητες φυτικών ελαίων. Για κείνους που θέλουν να πετάξουν στον αέρα τη μετριοπάθεια, μια αρχαία Αιγυπτιακή παροιμία που βρέθηκε επάνω σ’ έναν πάπυρο μπορεί να τους δώση την ευκαιρία να κάνουν λογικές σκέψεις: «Ζούμε από το ένα τέταρτο όλου αυτού που τρώμε. Οι γιατροί ζουν από τα άλλα τρία τέταρτα.»