Πώς Δύο Ψηφίσματα του Ο.Η.Ε. Είχαν μια Εκπληκτική Περιπλοκή

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ που επιθυμούσαν την αλλαγή της διακηρύξεως σχετικά με τη θρησκευτική ελευθερία άρχισαν το έργο τους αμέσως από τον τίτλο. Διατυπώθηκε έτσι ώστε να μπορή να ερμηνευθή με δύο τρόπους. Ας δούμε πώς γίνεται αυτό.

Όταν η Γενική Συνέλευσις ζήτησε αρχικώς μια «Διακήρυξι για την Εξάλειψι Κάθε Είδους Θρησκευτικής Μισαλλοδοξίας,» δόθηκε έμφασις στην προστασία της ατομικής πίστεως από τη μισαλλοδοξία των αξιωματούχων και άλλων. Αλλά ο τελευταίος τίτλος είναι διαφορετικός. Λέγει για την «Εξάλειψι Κάθε Είδους Μισαλλοδοξίας που βασίζεται στη θρησκεία ή το Πιστεύω.»²a Όπως μπορείτε ν’ αντιληφθήτε, θα μπορούσε να το ερμηνεύση κανείς αυτό με την έννοια ότι η «θρησκεία ή το πιστεύω» είναι εκείνο που προξενεί «τη μισαλλοδοξία» και χρειάζεται ‘εξάλειψι’!

Ας εξετάσωμε ένα άλλο παράδειγμα. Η τρίτη παράγραφος του προλόγου, που προήλθε κατόπιν συμβιβασμού, λέγει ότι ένας από τους λόγους για τη λήψι μέτρων κατά της μισαλλοδοξίας είναι, ότι

«η περιφρόνησις και η καταπάτησις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, ιδιαιτέρως του δικαιώματος της ελευθερίας του σκέπτεσθαι, της συνειδήσεως και της θρησκείας ή της πίστεως, έχουν φέρει άμεσα ή έμμεσα πολέμους και μεγάλα παθήματα στους ανθρώπους και ιδιαιτέρως εκεί όπου ΑΥΤΕΣ χρησιμεύουν ως μέσον ξένης παρεμβάσεως στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων Κρατών και προκαλούν μίσος μεταξύ λαών και εθνών.»³ (Τα κεφαλαία και πλάγια γράμματα δικά μας.)

Αν δεν είσθε βέβαιοι για το ποιες είναι «ΑΥΤΕΣ» που προξενούν ‘πολέμους και μεγάλα παθήματα . . . ξένες παρεμβάσεις . . . και μίσος,’ η σύγχυσίς σας είναι ακριβώς αυτό που ήθελαν να πετύχουν οι διπλωμάτες! Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το διφορούμενο «ΑΥΤΕΣ» είναι «η περιφρόνησις και η καταπάτησις των δικαιωμάτων τον ανθρώπου» μπορούν να το εξηγούν έτσι ενώ εκείνοι που ερμηνεύουν το «ΑΥΤΕΣ» ως ‘η θρησκεία ή το πιστεύω’ μπορούν επίσης να το εξηγούν με το δικό τους τρόπο.

Οι διπλωματικοί ελιγμοί για την παραδοχή αυτής της δυσνόητης φρασεολογίας ήσαν σχεδόν κωμικοί. Ένα Ευρωπαϊκό κράτος ρώτησε τι ακριβώς υπονοούσε η λέξις «αυτές.» Σε απάντησι, ένας Αφρικανός εκπρόσωπος ‘συνέστησε να μην εκφέρουν τις ερμηνείες των πριν από το ψήφισμα.’ Κατόπιν, ο εκπρόσωπος μιας από τις Σοβιετικές δημοκρατίες συνέστησε στην ομάδα ‘ν’ αποδεχθή τον συμβιβασμό και να τον ερμηνεύση αργότερα,’ χωρίς να δείξη ‘τι εννοούσαν με τη λέξι «αυτές.»’ Είπε ότι ‘εναπόκειτο σε κάθε κράτος να ερμηνεύση τη διάταξι.’ Θα το πιστέψετε; Ο συμβιβασμός έγινε αποδεκτός!

Μόνο δύο ακόμη παράγραφοι εξετάσθηκαν στη διάρκεια της τελευταίας συνεδριάσεως (του 1976). Η πέμπτη παράγραφος διατυπώθηκε με παρόμοιο διφορούμενο τρόπο κι έγινε αποδεκτή. Αλλά η μεγάλη αντιλογία δημιουργήθηκε για την ενάτη και τελευταία παράγραφο του προλόγου. Στο τέλος, λέγουν τα πρακτικά των Η.Ε., «η ανεπίσημη Ομάδα Εργασίας δεν μπορούσε ν’ αποδεχθή ένα κείμενο.»⁴

Τελικά, η τελευταία από τις πολλές «συμβιβαστικές» παραγράφους που είχαν προταθή έφθασε στο θέμα της θρησκείας. Διεκήρυσσε ότι «η ελευθερία θρησκείας και πίστεως δεν πρέπει να χρησιμοποιήται κακώς ως μέσον για την επιδίωξι οποιασδήποτε ιδεολογίας ή πράξεως αντίθετης προς» τους σκοπούς της «παγκοσμίου ειρήνης, κοινωνικής δικαιοσύνης και φιλίας μεταξύ λαών και εθνών.»⁵ (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)

Με άλλα λόγια, αν μια χώρα κρίνη ότι η ελευθερία της θρησκείας ‘χρησιμοποιήθηκε κακώς’ και αποτελεί απειλή στην ‘παγκόσμια ειρήνη’ θα μπορούσε ν’ αναφερθή σ’ αυτή την παράγραφο για να υποστηρίξη περιορισμούς αυτής της θρησκευτικής ελευθερίας.

Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απεδέχθηκε επίσης μια άλλη διακήρυξι που έκανε παρόμοιους υπαινιγμούς για την ελευθερία θρησκείας και άλλα δικαιώματα—τη διακήρυξι για «το δικαίωμα ζωής.»

Το Δικαίωμα Ζωής—Υπέρτατο;

Αυτή η διακήρυξις διατυπώθηκε προσεκτικά για να φαίνεται αβλαβής. «Η Ειρήνη και ασφάλεια,» παραδείγματος χάριν, μνημονεύονται οκτώ ολόκληρες φορές ανάμεσα σε εκφράσεις όπως εκείνες στην πρώτη ισχύουσα παράγραφο: «Έκαστος έχει το δικαίωμα να ζη υπό συνθήκες διεθνούς ειρήνης και ασφαλείας και ν’ απολαμβάνη στο πλήρες οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα καθώς επίσης πολιτιστικά δικαιώματα.»

Εν τούτοις, η επομένη ακριβώς παράγραφος περιλαμβάνει αυτό που θα μπορούσε να ονομασθή «παγιδευτική» διάταξις. Λέγει ότι η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είναι πεπεισμένη ότι «ο ανεπιφύλακτος σεβασμός και η προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών απαιτεί την ύπαρξι διεθνούς ειρήνης και ασφαλείας.»⁶ (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)

Αλλά τι γίνεται ο σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν δεν υφίσταται ειρήνη και ασφάλεια; Ένας εκπρόσωπος της Λατινικής Αμερικής ήγειρε αυτό το ερώτημα λέγοντας ότι «ήλπιζε ότι τα τυρρανικά καθεστώτα δεν θα επεκαλούντο το κείμενο αυτής της παραγράφου για να συνεχίσουν να καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες με το πρόσχημα ότι δεν υφίσταται διεθνής ειρήνη και ασφάλεια στον κόσμο.»

Ο Γάλλος εκπρόσωπος είχε παρόμοιους φόβους. Αν «υπήρχε,» είπε, ειρήνη «σ’ όλο τον κόσμο, θα επέφερε κατ’ ανάγκην σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα σ’ όλες τις χώρες . . . Θα κατέστρεφε αυτομάτως τα τυρρανικά καθεστώτα . . . Θα έθετε αυτομάτως τέρμα στις διακρίσεις . . . ;»⁷

Συνεπώς, η διακήρυξις φαίνεται να θέτη «το δικαίωμα ζωής» με «ειρήνη και ασφάλεια» πάνω απ’ όλα τα άλλα ανθρώπινα δικαιώματα (περιλαμβανομένης και της θρησκευτικής ελευθερίας) ακόμη κι αν αυτό απαιτή τον αποκλεισμό αυτών των άλλων δικαιωμάτων. Είναι ενδιαφέρον ότι ο εκπρόσωπος ενός καθεστώτος όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα περιορίζονται στερεότυπα είπε ότι η αποστολή του «ψήφισε το προσχέδιο της διακηρύξεως . . . επειδή θεώρησε ότι αντανακλούσε ακριβώς την άποψί του.»⁸

Μετά την επιστροφή του από τη Γενεύη, ο Αμερικανός εκπρόσωπος έκαμε την ακόλουθη παρατήρησι σχετικά μ’ αυτές τις πρόσφατες ενέργειες των Η.Ε.:

«Αυτά τα θέματα δεν είναι καθόλου ασυνήθιστα. Είναι τυπικά. . . . Συμβαίνουν παντού όπου διεξάγονται διεθνείς συνελεύσεις. Συμβαίνουν παντού ολοένα πιο γρήγορα και βίαια. Αποτελούν ένα θανάσιμο πρότυπο.»

Υπάρχει σε όλ’ αυτά κάποιο μήνυμα για το μέλλον της θρησκείας; Υπάρχει πραγματικά ένα «θανάσιμο πρότυπο»; Ή μήπως όλες αυτές οι διακηρύξεις είναι απλώς κούφιες πολιτικές δηλώσεις, χωρίς πραγματική δύναμι; Όπως αναφέραμε πιο πάνω, μόνον ο χρόνος θα το δείξη.

Εν τούτοις, οι συζητήσεις της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποκαλύπτουν μερικά βαθειά ριζωμένα αισθήματα για τη θρησκεία που αξίζουν να εξετασθούν. Τα σύγχρονα γεγονότα επίσης εκθέτουν τις εκκλησίες σε ολοένα πιο καυστική κριτική, ακόμη και στη δημοκρατική Δύσι. Το επόμενο άρθρο θα εξετάση αυτή την τάσι και τη σημασία της για το μέλλον της θρησκείας.

[Υποσημειώσεις]