Το Χρέος Πλησιάζει το Σημείο Κινδύνου;

ΤΙ συμβαίνει όταν ένα άτομο δανείζεται πάρα πολλά χρήματα που δεν μπορεί έπειτα να τα επιστρέψη; Θα πτωχεύση. Και τα υπάρχοντά του μπορεί να κατασχεθούν από εκείνους στους οποίους οφείλει τα χρήματα—τους πιστωτές του.

Όταν μια επιχείρησις δεν μπορή να πληρώση τα χρέη της και πτωχεύη, συνήθως παύει να λειτουργή. Τα υπάρχοντα της μπορεί να πωληθούν από τους πιστωτές. Και οι υπάλληλοι της εταιρίας χάνουν την εργασία τους.

Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβή και σε μια ολόκληρη χώρα. Στη Μεγάλη Οικονομική Κρίσι της δεκαετίας του 1930, το βιοτικό επίπεδο ολοκλήρων χωρών μειώθηκε δραστικά. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι βρέθηκαν στη φτώχεια καθώς η ανεργία ανέβηκε στα ύψη.

Θα μπορούσε αυτό να συμβή και πάλι σε ολόκληρα έθνη; Έχει φθάσει το χρέος σε τέτοιο επικίνδυνο σημείο;

Κυβερνητικό Χρέος

Ίσως το πιο επικίνδυνο είδος χρέους, που θα μπορούσε να επηρεάση τους περισσοτέρους ανθρώπους, είναι το χρέος των κυβερνήσεων. Αν μια κυβέρνησις πτωχεύση, πολλοί από τους υπηκόους της θα υποφέρουν.

Πώς τα πηγαίνουν οι κυβερνήσεις αυτού του κόσμου σχετικά με τα χρέη; Η απάντησις είναι: πολύ άσχημα. Είναι βαριά χρεωμένες. Και αυτά τα ήδη βαριά χρέη, αυξάνουν με ραγδαίο ρυθμό.

Αυτά τα χρέη δημιουργούνται με δύο τρόπους: (1) από τις συναλλαγές ενός έθνους με άλλες χώρες και (2) μέσα στην ίδια τη χώρα.

Πώς χρεώνεται η μια χώρα στην άλλη; Όπως ακριβώς μπορεί να χρεωθήτε και σεις: με το να δαπανάτε περισσότερα χρήματα απ’ όσα κερδίζετε.

Παραδείγματος χάριν, η Γαλλία πρέπει να εισάγη το περισσότερο από το πετρέλαιο που χρησιμοποιεί. Το πετρέλαιο είναι ακριβό. Έτσι, η Γαλλία πληρώνει μεγάλα ποσά χρημάτων σε χώρες που εξάγουν πετρέλαιο. Επίσης, η Γαλλία αγοράζει άλλα προϊόντα από διάφορες χώρες. Τον τελευταίο καιρό, η Γαλλία έχει αγοράσει από άλλα έθνη περισσότερα πράγματα απ’ όσα τους πώλησε. Αυτό κατέληξε σε έλλειμμα, σε χρέος σ’ αυτά τα άλλα έθνη. Για να πληρώση αυτό το χρέος, η Γαλλία πρέπει να δανεισθή χρήματα από άλλες χώρες ή από διάφορες τράπεζες.

Πολλά άλλα κράτη βρίσκονται στην ίδια κατάστασι. Ξοδεύουν περισσότερα χρήματα, λόγω αγορών σε άλλες χώρες, απ’ όσα κερδίζουν. Και μεταξύ των λόγων για τους οποίους αυξάνει το διεθνές τους χρέος είναι, όπως στην περίπτωσι της Γαλλίας, η αγορά του πετρελαίου. Δεν παράγουν αρκετό ή καθόλου πετρέλαιο, και πρέπει να το εισάγουν. Έτσι, οι σχετικώς λίγες χώρες που έχουν πλεόνασμα πετρελαίου γίνονται πλούσιες, ενώ τα περισσότερα από τα άλλα κράτη χρεώνονται όλο και πιο πολύ.

Φυσικά, περιλαμβάνονται κι άλλοι παράγοντες εκτός από το πετρέλαιο στη δημιουργία εξωτερικών χρεών. Τα έθνη εισάγουν επίσης μηχανήματα, κατεργασμένα είδη, τρόφιμα, οπλισμό και πολλά άλλα είδη. Και όταν δεν κάνουν αρκετές εξαγωγές, προκύπτει χρέος.

Ανησυχητικό Χρέος

Περί τα τέλη του 1976, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης δημοσίευσαν ένα άρθρο με τον τίτλο: «Το πρόβλημα της Συσσωρεύσεως Τεράστιου Διεθνούς Χρέους.» Το άρθρο έλεγε τα εξής:

«Αυτές τις μέρες, η μεγαλύτερη ανησυχία στην οικονομική αγορά είναι για την τεράστια συσσώρευσι διεθνούς χρέους—μεγάλο μέρος του οποίου οφείλεται σε ιδιωτικές τράπεζες. Δεν υπάρχει τρόπος ν’ αποκρύψωμε τον κίνδυνο ότι μερικοί μεγάλοι οφειλέτες από το εξωτερικό μπορεί ν’ αδυνατούν ν’ ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.»

Στην κορυφή του «καταλόγου» των οφειλετών εξωτερικού χρέους είναι η Βρεταννία. Έχει διεθνές χρέος περίπου 45 δισεκατομμύρια δολλάρια, τρομακτικό ποσόν για μια χώρα με περιορισμένους φυσικούς πόρους. Η Βραζιλία και το Μεξικό έχουν η κάθε μια πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολλάρια εξωτερικό χρέος. Η Φιλλανδία και η Ινδονησία έχουν σχεδόν 10 δισεκατομμύρια δολλάρια χρέος η κάθε μια. Η Σοβιετική Ένωσις και οι σύμμαχοι της τής Ανατολικής Ευρώπης έχουν περίπου 40 δισεκατομμύρια δολλάρια χρέος συνολικά.

Η Γαλλία έχει εξωτερικό χρέος περίπου 10 δισεκατομμυρίων δολλαρίων, το οποίο συνεχώς μεγαλώνει. Ο τίτλος μιας εφημερίδος των Παρισίων έλεγε: «Άναψε Κόκκινο για την Οικονομία της Γαλλίας.» Το άρθρο αναφερόταν στην ανεργία που ανέρχεται σε περισσότερο από ένα εκατομμύριο, τριπλάσια από την ανεργία που υπήρχε στις αρχές του 1970· στον πληθωρισμό, που είχε διπλασιασθή· και σ’ ένα πρόσφατο μηνιαίο έλλειμμα περίπου 1 δισεκατομμυρίου δολλαρίων στο εξωτερικό εμπόριο, τριπλάσιο απ’ ό,τι ήταν πριν από ένα έτος.

Το χρέος της Ιταλίας είναι ακόμη χειρότερο, φθάνει περίπου τα 20 δισεκατομμύρια δολλάρια, Εκεί, ο αποσυρθείς διευθυντής της Τραπέζης της Ιταλίας είπε: «Το έλλειμμα της Ιταλίας, βρίσκεται τώρα πέραν από τη δυνατότητα της οικονομίας να το απορροφήση.»

Τα Φτωχά Έθνη Σε Ανησυχία

Σχεδόν όλα τα υπό ανάπτυξιν έθνη αγωνίζονται μ’ ένα τεράστιο χρέος, ιδίως εκείνα που εισάγουν πετρέλαιο. Τα εξωτερικά τους χρέη είναι τώρα περίπου 170 δισεκατομμύρια δολλάρια και αυξάνουν γοργά. Οφείλουν διπλάσια απ’ όσα ώφειλαν πριν από λίγα μόλις χρόνια.

Η έκδοσις Μπήζνες Γουήκ έγραψε ότι το χρέος αυτών των εθνών «υπερβαίνει κατά πολύ την ικανότητα τους να πληρώσουν με φυσιολογικό τρόπο.» Σχετικά με την κατάστασί τους, η Μπάξτερ, μια υπηρεσία που παρέχει συμβουλές για οικονομικά θέματα, λέγει: «Έχουν ήδη εντείνει τη δυνατότητα τους ν’ αποδώσουν το χρέος, αλλά πρέπει να βρουν νέα τεράστια ποσά εφέτος και στα επόμενα έτη. Από που θα προέλθουν αυτά τα χρήματα; Δεν φαίνεται να υπάρχη ελπίδα.»

Η σοβαρότης του προβλήματος μπορεί να φανή από το ακόλουθο σχόλιο της Μπάξτερ: «Τα χρήματα, τα οποία δανείζονται τώρα, χρησιμοποιούνται όχι για τη βελτίωσι του κεφαλαίου των, την οποία έχουν τόσο απελπιστικά ανάγκη, αλλά για την πληρωμή του τρέχοντος χρέους που λήγει. Οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες παίζουν αυτό το παιγνίδι και συνεχίζουν να χορηγούν δάνεια. Αλλά, κάποια μέρα, κάποιος θα την πάθη και μάλιστα για καλά. Είναι απλώς ζήτημα χρόνου.»

Το οικονομικό σύστημα του κόσμου είναι αλληλένδετο. Έτσι, μερικοί οικονομολόγοι φοβούνται ότι αν επρόκειτο να τακτοποιήσουν λίγες μόνο χώρες, θα κατέρρεε ολόκληρο το σύστημα.

Δεν Προβλέπεται Βελτίωσις

Στο τέλος του 1976, ο πρώην Αμερικανός Υπουργός των Οικονομικών, Γουίλλιαμ Ε. Σάιμον, ανέφερε περισσότερα από εκατό κράτη που εισάγουν πετρέλαιο, τα οποία αντιμετώπισαν τεράστιο έλλειμμα για το έτος 1977. Υπελόγισε ότι θα έφθανε τα 50 δισεκατομμύρια δολλάρια, εκτός από τα υπάρχοντα τεράστια ελλείμματα.

Ο Σάιμον προειδοποίησε επίσης ότι η κατάστασις έχει αλλάξη προς το χειρότερο από το 1973, οπότε ανέβηκε απότομα η τιμή του πετρελαίου. Εκείνη την εποχή μερικές χώρες είχαν αποθεματικά ποσά και μπορούσαν να πληρώσουν το πετρέλαιο που είχε ακριβήνει. Αλλά σήμερα ελάχιστες χώρες έχουν αποθέματα.

Συνοψίζοντας την παγκόσμια οικονομική κατάστασι, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης έγραψαν: «Στα Ευρωπαϊκά κέντρα των επιχειρήσεων και της οικονομίας, απλώνεται ένας αέρας απαισιοδοξίας για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και την ικανότητα της ν’ αντιμετωπίση τα ογκούμενα προβλήματα που δημιουργεί ο χειρισμός του χρέους, η αύξησις της οκνηρίας και η ανερχόμενη ανεργία. Η μεγάλη δημοσιότης που δόθηκε στις δυσκολίες της Βρεταννίας και της Ιταλίας, απέσπασε την προσοχή από το γεγονός ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο των βιομηχανοποιουμένων χωρών έχουν κάποιο σοβαρό, οικονομικό πρόβλημα. . . . Τα φτωχά έθνη του υπό ανάπτυξιν κόσμου βρίσκονται σε μια κατάστασι που διαρκώς χειροτερεύει και αγωνίζονται μ’ ένα βουνό από . . . χρέη.»

Εκτός απ’ όλ’ αυτά τα εξωτερικά χρέη, υπάρχουν και τα εσωτερικά χρέη των κυβερνήσεων. Αυτά προκύπτουν όταν οι κυβερνήσεις δαπανούν μέσα στις χώρες τους περισσότερα χρήματα από τα έσοδα τους. Και συχνά αυτά τα εσωτερικά χρέη είναι πολύ μεγαλύτερα από τα εξωτερικά τους χρέη.

Καθώς πολλά έθνη χρεώνονται όλο και περισσότερο, εγείρεται το ερώτημα: Ποιος θα τα σώση; Μια χώρα στην οποία αποβλέπουν συχνά, για βοήθεια είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά σε ποια κατάστασι βρίσκονται τα οικονομικά της;

[Γράφημα στη σελίδα 5]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Διεθνές Χρέος

Συνολικό Εξωτερικό Χρέος, Δημόσιο και Ιδιωτικό

Δισεκατομμύρια δολλάρια

45

40

35

30

25

20

15

10

5

Γιουγκοσλαβία

Ισπανία

Ινδονησία

Φιλλανδία

Γαλλία

Ιταλία

Μεξικό

Βραζιλία

Ανατολική Ευρώπηa

Βρεταννία

[Υποσημειώσεις]