Μια Μαύρη Σκιά Διασχίζει τη Γη
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Αυστραλία
ΗΤΑΝ 28 Μαΐου του 585 π.Χ. Ο τόπος ήταν ένα πεδίο μάχης στη Μικρά Ασία. Οι Λυδοί και οι Μήδοι είχαν εμπλακή σε μάχη. Ξαφνικά, ο ήλιος σκοτείνιασε. Τρομαγμένοι από εκείνο το θέαμα, οι αντίπαλοι σταμάτησαν αμέσως τον εξάχρονο πόλεμο τους.
Τι προκάλεσε εκείνο το φαινομενικά δυσοίωνο σκοτάδι; Προήλθε από μια έκλειψι του ηλίου.
Η Έκλειψίς Μας το 1976
Αν και πολλοί άνθρωποι στους περασμένους αιώνες κατατρόμαζαν όταν σκοτείνιαζε ο ήλιος λόγω κάποιας εκλείψεως, εκατομμύρια περίμεναν να δουν μια ολική έκλειψι του ηλίου που είχε προβλεφθή για τις 23 Οκτωβρίου 1976. Η τροχιά της ολικής εκλείψεως, μία λωρίδα πλάτους 18 περίπου χιλιομέτρων (100 μιλίων), άρχιζε από την περιοχή της Λίμνης Βικτώρια στην Κεντρική Αφρική και ξετυλιγόταν κατά μήκος του Ινδικού Ωκεανού, συναντώντας εκ νέου την ξηρά στο νοτιοανατολικό άκρο της Αυστραλίας. Περνούσε πάνω από την πολιτεία της Βικτωρίας, περιλαμβάνοντας και την Μελβούρνη, την πρωτεύουσά της, όπου ο πληθυσμός είχε την ευκαιρία να δη μια ολική έκλειψι του ηλίου για πρώτη φορά ύστερα από 140 και πλέον χρόνια. Αφού διέσχισε τη νότιο ακτή της Νέας Νοτίου Ουαλλίας, το φαινόμενο χάθηκε στον Ειρηνικό.
Πολλοί επαγγελματίες και ερασιτέχνες αστρονόμοι ήσαν ανάμεσα σ’ αυτούς που είχαν την εμπειρία του ουράνιου αυτού φαινομένου κατά τις 4.30 μ.μ., το Σάββατο, 23 Οκτωβρίου 1976. Η ολική φάσις του φαινομένου κράτησε τρία λεπτά. Υπολογίζεται ότι δύο εκατομμύρια κάτοικοι της Βικτωρίας είδαν την έκλειψι από την τηλεόρασι.
Στην πορεία της εκλείψεως υπήρχαν τρεις τοποθεσίες που οι Μάρτυρες του Ιεχωβά χρησιμοποιούσαν για Χριστιανικές συνελεύσεις. Επειδή η έκλειψις συνέβη κατά τη διάρκεια του απογευματινού προγράμματος, μόνον λίγοι από τους παρευρεθέντας την είδαν. Όπως οι περισσότεροι Αυστραλοί, την παρακολούθησαν με ενδιαφέρον αργότερα την ίδια μέρα από την τηλεόρασι.
Ίσως να έχετε ιδεί μία ολική έκλειψι του ηλίου. Αν ναι, γνωρίζετε την αιτία αυτού του φαινομένου; Πιθανόν να έχετε ακούσει ότι υπάρχει κίνδυνος όταν παρατηρήτε την έκλειψι με γυμνό μάτι. Είναι αλήθεια αυτό; Επίσης, έχουν κάποιο όφελος αυτές οι εκλείψεις;
Ένα Μεγαλειώδες Φαινόμενο
Με απλά λόγια, έκλειψις του ηλίου συμβαίνει όταν η σελήνη βρεθή σε μια θέσι ανάμεσα στον ήλιο και στη γη. Αν ο ήλιος δεν κρύβεται εντελώς από τη σελήνη, η έκλειψις είναι μερική. Ολική ηλιακή έκλειψις συμβαίνει όταν ο ήλιος καλύπτεται πλήρως από τη σελήνη. Μερική έκλειψις του ηλίου μπορεί να συμβή σε διάφορα μέρη της γης, μέχρι πέντε φορές μέσα σ’ ένα έτος. Αλλά ολική έκλειψις του ηλίου σπανίως συμβαίνει σε οποιοδήποτε μέρος της γης.
Στην περίπτωσι ολικής εκλείψεως του ηλίου δημιουργούνται από τη σελήνη δυο σκιές. Η μια που ονομάζεται ούμβρα (κώνος σκιάς), είναι η ολική σκιά και έχει τη μορφή κώνου. Η κορυφή του βρίσκεται στην επιφάνεια της γης και η βάσις του είναι η περιφέρεια της σελήνης. Η μικρότερη σκιά η ημισκιά, που ονομάζεται πενούμβρα (σκιόφως) κατευθύνεται αντίθετα. Το μικρό της άκρο βρίσκεται προς τη σελήνη. Το σκιόφως καλύπτει έκτασι πολύ μεγαλύτερη από την ούμβρα και προς τις δύο της πλευρές. Σ’ αυτή την περιοχή, οι παρατηρηταί βλέπουν μερική έκλειψι του ηλίου, καθώς η σελήνη καλύπτει τον ήλιο μόνον κατά ένα μεταβαλλόμενο ποσοστό.
Πώς συμβαίνει να είναι τόσο εντυπωσιακή μια ολική έκλειψις του ηλίου; Την πρώτη ώρα και το πρώτο τέταρτο της δεύτερης ώρας, συμβαίνουν ελάχιστα ενώ η σκιά της σελήνης μετακινείται αργά στην επιφάνεια του ηλίου, που βαθμιαίως παίρνει την μορφή μιας ημισελήνου.
Καθώς όμως η ημισέληνος γίνεται ολοένα λεπτότερη, αρχίζει να σουρουπώνη. Κατόπιν ξαφνικά, ο ήλιος εξαφανίζεται! Ο καθαρός γαλανός ουρανός ‘εξαφανίζεται,’ η θερμοκρασία ελαττώνεται, πέφτει σκοτάδι, εμφανίζονται αστέρια και αρχίζει η ολική φάσις της εκλείψεως. Για μία ακόμη φορά η σελήνη έκρυψε τον ήλιο! Κατόπιν, μπορεί να δη κανείς την κορώνα, το εξωτερικό αεριώδες στρώμα του ηλίου, που μοιάζει μ’ ένα όμορφο άσπρο φωτοστέφανο, διπλάσιο σε μέγεθος από τον ήλιο και περιβάλλει τον σκοτεινό δίσκο της σελήνης. Πραγματικά αλησμόνητο θέαμα! Για λίγα δευτερόλεπτα στην αρχή και στο τέλος της ολικής φάσεως, εμφανίζεται γύρω από τον ήλιο ένα περιδέραιο από μικροσκοπικές χάντρες. Αυτό το φαινόμενο οφείλεται στην αντανάκλασι του φωτός στις κοιλάδες της σελήνης. Τα λαμπερά αυτά σημεία του φωτός είναι γνωστά ως Χάντρες του Μπέιλυ και ωνομάσθηκαν προς τιμή του Άγγλου αστρονόμου Φράνσις Μπέιλυ, που πρώτος ανέφερε την εμφάνισί τους κατά τη διάρκεια μιας εκλείψεως το 1836. Καθώς η λαμπρότης του ουρανού ελαττώνεται σημαντικά, η γενική άποψις του τοπίου μοιάζει σαν να υπήρχε πανσέληνος. Δεν υπάρχει απόλυτο σκοτάδι.
Τη στιγμή περίπου της πλήρους εκλείψεως, όταν η σελήνη καλύπτει το λαμπρό μέρος της φωτοσφαίρας του ηλίου, τότε φαίνεται για λίγα μόλις δευτερόλεπτα και σαν τόξο γύρω από τη σκοτεινή σελήνη, η κοκκινωπή χρωμόσφαιρα του ηλίου. Αυτή είναι γνωστή σαν «αστραπιαίο, φάσμα» και οφείλεται σ’ ένα αραιωμένο στρώμα φωτεινών αερίων που βρίσκεται ακριβώς επάνω από τη φωτεινή επιφάνεια του ηλίου. Μια δεύτερη λάμψις παρουσιάζεται στο τέλος της πλήρους εκλείψεως. Λίγο πριν και λίγο μετά την ολική έκλειψι όταν ο ήλιος φαίνεται σαν λεπτή ημισέληνος, εμφανίζονται στο έδαφος και στους τοίχους των κτιρίων σκιές και φωτισμοί. Καθώς προχωρούν κάθετα προς το μήκος τους, μοιάζουν με κύματα.
Ξαφνικά, ο ήλιος επανεμφανίζεται σαν λεπτή ημισέληνος! Το φως της ημέρας έρχεται πάλι, όπως την αυγή. Η ημισέληνος του ηλίου πλαταίνει σιγά-σιγά μέχρις ότου, ύστερα από μία ώρα και ένα τέταρτο, η σελήνη φεύγει από τον δίσκο του ηλίου. Έτσι επανέρχεται το φως της ημέρας στο πλήρες.
Ποικίλες Αντιδράσεις
Τόσο φόβο εμπνέει η έκλειψις του ηλίου ώστε μερικοί πρωτόγονοι λαοί πιστεύουν ότι πρόκειται για λιποθυμία, ή ακόμη και για ασθένεια ή θάνατο του ηλίου. Ορισμένοι Εσκιμώοι και οι κάτοικοι των Αλεούτων Νήσων πίστευαν ότι κατά τη διάρκεια αυτού του φαινομένου, ο ήλιος και η σελήνη φεύγουν από τις κανονικές τους θέσεις για να βλέπουν καλύτερα τις γήινες υποθέσεις. Στην Ταϊτή η έκλειψις του ηλίου έχει ερμηνευθή σαν ζευγάρωμα του ηλίου και της σελήνης, που παράγει όπως υποτίθεται, τα αστέρια!
Στο φυσικό βασίλειο, αυτό το προσωρινό σκοτείνιασμα του ηλίου ενοχλεί τα πουλιά και τα ζώα. Κατά τη διάρκεια του μισοσκόταδου που επικρατεί με την έκλειψι, οι μέλισσες σταματούν να πετούν, τα πουλιά σταματούν το κελάδισμά τους, τα κοτόπουλα είναι γνωστό ότι πηγαίνουν να κουρνιάσουν και τα μοσχάρια ξαπλώνουν στα χωράφια όπως θα έκαναν κατά το σούρουπο. Ησυχάζουν γι’ αυτό που αποδεικνύεται ότι είναι ίσως μία τρίλεπτη «νύχτα.»
Ασφαλής Παρατήρησις Μιας Ηλιακής Εκλείψεως
Επί αρκετές εβδομάδες πριν από την έκλειψι του ηλίου στις 23 Οκτωβρίου 1976, στην Νοτιοανατολική Αυστραλία, τα μέσα ενημερώσεως επανειλημμένως προειδοποιούσαν τους ανθρώπους να μην παρατηρήσουν αυτό το φαινόμενο με γυμνό μάτι. Όλοι όσοι έμεναν κατά μήκος της λωρίδος της εκλείψεως, καθωδηγήθηκαν να μείνουν μέσα και να δουν το θέαμα από την τηλεόρασι παρά να διατρέξουν τον κίνδυνο να υποστούν μόνιμη βλάβη στα μάτια τους είτε παρατηρώντας είτε φωτογραφίζοντας την έκλειψι. Ειδικές επιτροπές συνεστήθησαν για τη συμβουλή όλων των ενδιαφερομένων σχετικά με τους κινδύνους που περιλαμβάνει η παρατήρησις αυτού του ουρανίου φαινομένου.
Στη διάρκεια της πλήρους εκλείψεως (τα λεπτά που ο ήλιος έχει τελείως καλυφθή), υπάρχει μικρότερη πιθανότης οφθαλμικής βλάβης. Αλλά κατά τη διάρκεια της μισής ώρας πριν και μετά από την πλήρη έκλειψι θα επήρχετο ανεπανόρθωτη οφθαλμική βλάβη, αν κάποιος παρατηρούσε απ’ ευθείας την έκλειψι ή την φωτογράφιζε χωρίς ένα ειδικό προστατευτικό φακό.
Γνώσις που Αποκτάται από τις Ηλιακές Εκλείψεις
Πολλά ενδιαφέροντα συμπεράσματα έχουν σταχυολογηθή από τις ηλιακές εκλείψεις. Παραδείγματος χάριν, συλλογισθήτε την κορώνα του ηλίου. Στη διάρκεια μιας ολικής εκλείψεως φαίνεται σαν παγωμένη καταχνιά του φωτός που ξεχύνεται από τον δίσκο του ηλίου που είναι τώρα σκοτεινός. Είναι ένα θαυμάσιο αλήθεια θέαμα με φόντο τον βαθυγάλανο ουρανό! Μετρώντας την πόλωσι των μορίων στις εσωτερικές και εξωτερικές περιοχές της κορώνας, οι επιστήμονες μπορούν να προσδιορίσουν που τελειώνει η ατμόσφαιρα του ηλίου και που αρχίζει η περιοχή διαθλάσεως στο έξω διάστημα.
Οι ροδόχροες προεκτάσεις ή τεράστιες φλόγες των πυρακτωμένων αερίων που εκτείνονται χιλιάδες μίλια από τον ήλιο, παρέχουν άλλες πληροφορίες. Αυτές οι πύρινες προεκτάσεις μας τονίζουν τον ευεργετικό ρόλο του ήλιου—μιας φωτιάς που καίει εκπέμποντας θερμότητα υπό μορφήν ακτινοβολίας στο ψυχρό διάστημα γύρω από τον ήλιον. Εξετάζοντας αυτές τις ηλιακές φλόγες, ανεκαλύφθη το 1868 το άγνωστο μέχρι τότε αέριον στοιχείον ήλιον.
Η απόλυτη ευθυγράμμισις του ηλίου, της γης και της σελήνης κατά τον χρόνο της ολικής εκλείψεως του ηλίου, μας βοηθεί επίσης να φθάσομε σε ακριβείς μετρήσεις της γηίνης επιφανείας που καλύπτεται από τη λωρίδα της εκλείψεως. Κατόπιν, γίνεται έλεγχος των μετρήσεων που ήσαν προηγουμένως παραδεκτές. Οπωσδήποτε, η χρήσις αυτής της πληροφορίας είναι περιωρισμένη, λόγω της σπανιότητας και των διαφορετικών τοποθεσιών των ολικών εκλείψεων του ηλίου.
Η μεγαλυτέρας διαρκείας ολική έκλειψις του ηλίου στους συγχρόνους καιρούς, συνέβη στις Φιλιππίνες στις 20 Ιουνίου 1955. Κράτησε 7 λεπτά και 7,7 δευτερόλεπτα. Αλλ’ αυτός ο χρόνος ήταν πολύ μικρός εν σχέσει με τις 3 ώρες του σκότους που έπεσε στην Ιερουσαλήμ από το μεσημέρι μέχρι τις 3 μ.μ. την ημέρα του θανάτου τον Ιησού Χριστού, την Παρασκευή 1 Απριλίου του 33 μ.Χ. Η αφήγησις του ευαγγελίου του Λουκά αναφέρει ότι έπεσε σκοτάδι «και εσκοτίσθη ο ήλιος.» (Λουκ. 23:44-46) Αυτό όμως δεν μπορεί να συνέβη μόνον λόγω μιας ηλιακής εκλείψεως, αφού συνέβη την εποχή του Πάσχα, όταν το φεγγάρι είναι γεμάτο. Ηλιακές εκλείψεις μπορούν να λάβουν χώρα μόνον στον καιρό της νέας σελήνης. Αυτό το μοναδικό και ασυνήθιστο συμβάν, που είναι συνδεδεμένο με τον θάνατο του Ιησού, φανερώνει κατάλληλα τη δύναμι του Ιεχωβά Θεού σχετικά με το ηλιακό φως.
Στον Θεό επίσης οφείλεται το θαυμάσιο θέαμα της ηλιακής εκλείψεως. Αυτός είναι Εκείνος που δημιούργησε τον ήλιο, το φεγγάρι και τα άστρα, «τον ουρανόν και τα εν αυτώ.» (Αποκάλ. 10:6) Ο Ιεχωβά είναι επίσης υπεύθυνος για τους νόμους με τους οποίους λειτουργούν τα ουράνια σώματα. Πολλά άτομα το θυμούνται αυτό όταν παρατηρούν την έκλειψι του ηλίου που προξενεί δέος καθώς ρίχνει τη σκοτεινή σκιά της στη γη.
[Εικόνα στη σελίδα 18]
Στάδια της εκλείψεως