Μια Έκλειψη Ηλίου και η Γοητεία της Αστρονομίας

Η 10η Μαΐου 1994 ήταν μια μοναδική μέρα για μερικούς ανθρώπους στη Βόρεια Αμερική. Εκείνη τη μέρα έλαβε χώρα μια δακτυλιοειδής έκλειψη του ηλίου από τη σελήνη.a Για λίγες ώρες, εκατομμύρια άνθρωποι έστρεψαν τις σκέψεις τους στη συναρπαστική επιστήμη της αστρονομίας. Αλλά τι ακριβώς είναι έκλειψη;

Έκλειψη συμβαίνει όταν υπάρξει «μερική ή ολική απόκρυψη, σε σχέση με έναν καθορισμένο παρατηρητή, ενός ουράνιου σώματος από κάποιο άλλο». (Λεξικό The American Heritage Dictionary of the English Language) Έκλειψη ηλίου ή σελήνης μπορεί να συμβεί μόνο όταν η γη, ο ήλιος και η σελήνη βρίσκονται σε σχεδόν ευθεία γραμμή. Το αν υπάρχει έκλειψη ηλίου ή σελήνης εξαρτάται από το ποιο ουράνιο σώμα αποκρύπτεται. Μερικές φορές η γη ρίχνει τη σκιά της στη σελήνη, προκαλώντας έκλειψη σελήνης. Το Μάιο του περασμένου έτους, όμως, η σελήνη έριξε τη σκιά της στη γη, σε μια στενή λωρίδα πλάτους 230 ως 310 χιλιομέτρων. Καθώς η σελήνη σταδιακά περνούσε μεταξύ της γης και του ήλιου, απέκρυψε σχεδόν τελείως τον ήλιο. Το ίχνος της σκιάς διέσχισε τον Ειρηνικό Ωκεανό και έπειτα τη Βόρεια Αμερική από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά. Η σελήνη φάνηκε να περνάει αργά μπροστά από τον ήλιο. Στην πραγματικότητα, η σκιά κινούνταν πάνω στη γη με ταχύτητα περίπου 3.200 χιλιομέτρων την ώρα.

Οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν πολλές και διάφορες μεθόδους για να παρατηρήσουν την έκλειψη χωρίς να πάθουν βλάβη τα μάτια τους. Μερικοί κοίταξαν από γυαλιά οξυγονοκολλητή. Άλλοι χρησιμοποίησαν κάποιο ισχυρό φίλτρο. Κάποιοι άλλοι έκαναν να εμφανιστεί το είδωλο σε χαρτί καθώς το φως περνούσε από μια μικρή τρυπούλα. Μια φωτογράφος έβαλε κάποιον να κρατάει ψηλά ένα σουρωτήρι, και καθώς το φως περνούσε μέσα από τις τρύπες, δημιουργούσε πολλαπλά είδωλα της έκλειψης στο έδαφος. Παρόμοια αποτελέσματα παρατηρήθηκαν καθώς το φως περνούσε ανάμεσα από τα φύλλα των δέντρων. Μια άλλη μέθοδος ήταν το πέρασμα του φωτός από κιάλια για να δημιουργηθεί ένα διπλό είδωλο σε μια σκοτεινή επιφάνεια.

Μέχρι πέντε εκλείψεις ηλίου και ως τρεις εκλείψεις σελήνης μπορούν να συμβούν σε ένα χρόνο. «Τουλάχιστον δύο εκλείψεις ηλίου, μερικές ή ολικές, πρέπει να συμβούν κάθε χρόνο», λέει Η Διεθνής Εγκυκλοπαίδεια της Αστρονομίας (The International Encyclopedia of Astronomy). Ωστόσο, κάθε έκλειψη είναι ορατή από διαφορετικές τοποθεσίες. Έτσι οποιοσδήποτε κάτοικος των ηπειρωτικών Ηνωμένων Πολιτειών έχασε την έκλειψη του 1994 θα πρέπει να περιμένει ως το έτος 2012 για μια ακόμη ευκαιρία ή να ταξιδέψει στο Περού, στη Βραζιλία ή στη Σιβηρία για να δει μια έκλειψη νωρίτερα.b

Το Μυστήριο της Ολικής Έκλειψης

Η ολική έκλειψη ηλίου, όταν η σελήνη αποκρύπτει εντελώς τον ήλιο, προκαλούσε φόβο και πανικό τους περασμένους αιώνες. Γιατί συνέβαινε αυτό; Η Διεθνής Εγκυκλοπαίδεια της Αστρονομίας σημειώνει: «Το μυστήριο της ολικής έκλειψης αυξάνεται επειδή οι αμύητοι δεν έχουν κάποια προειδοποίηση για το επικείμενο θέαμα αφού δεν μπορούν να δουν τη Σελήνη να πλησιάζει στον Ήλιο». Αυτό το θέαμα περιλαμβάνει τα εξής χαρακτηριστικά: «Ο ουρανός σκοτεινιάζει, συχνά παίρνοντας μια απόκοσμη πρασινωπή απόχρωση που είναι απερίγραπτη και εντελώς ανόμοια με το σκοτείνιασμα που προξενούν τα σύννεφα. . . . Τα τελευταία λίγα δευτερόλεπτα της φάσης μερικής έκλειψης το φως χάνεται γρήγορα, η θερμοκρασία πέφτει σημαντικά, τα πουλιά κουρνιάζουν, μερικά πέταλα λουλουδιών κλείνουν και ο άνεμος τείνει να μειώνεται. . . . Σκοτάδι πέφτει στην ύπαιθρο».

Στο βιβλίο του Η Ιστορία των Εκλείψεων (The Story of Eclipses), ο Τζορτζ Τσέιμπερς αναφέρεται σε «μια από τις πιο ξακουστές εκλείψεις των μεσαιωνικών χρόνων . . . , ορατή ως ολική έκλειψη στη Σκωτία», που έλαβε χώρα στις 2 Αυγούστου 1133. Ο Γουλιέλμος του Μάμζμπερι έγραψε: «Ο Ήλιος εκείνη τη μέρα την 6η ώρα έκρυψε το ένδοξο πρόσωπό του, . . . πίσω από φρικιαστικό σκοτάδι, ταράζοντας τις καρδιές των ανθρώπων με μια έκλειψη». Το αρχαίο Αγγλοσαξονικό Χρονικό (Anglo-Saxon Chronicle) έλεγε ότι «οι άνθρωποι έμειναν έκθαμβοι και ήταν κατατρομαγμένοι».

Ο Τσέιμπερς κατέγραψε επίσης την παραστατική περιγραφή μιας έκλειψης σελήνης που συνέβη στις 2 Σεπτεμβρίου 1830, όπως την ανέφεραν δυο ταξιδιώτες που είχαν πάει στην Αφρική: «Όταν η Σελήνη άρχισε να κρύβεται σταδιακά, φόβος τους κατέλαβε όλους. Καθώς η έκλειψη αυξανόταν αυτοί τρομοκρατήθηκαν ακόμη περισσότερο. Όλοι έτρεχαν πολύ αναστατωμένοι να ενημερώσουν τον αρχηγό τους για το συμβάν, επειδή δεν υπήρχε ούτε ένα σύννεφο για να προκαλέσει τόσο πυκνή σκιά, και δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τη φύση ή τη σημασία μιας έκλειψης».

Σε πιο πρόσφατα χρόνια, η μελέτη της αστρονομίας έχει διαλύσει τους φόβους των ανθρώπων όσον αφορά την έκλειψη ηλίου— γνωρίζουμε ότι ο ήλιος θα εμφανιστεί ξανά.

Πώς Χρησιμοποίησαν οι Ιησουίτες μια Έκλειψη Ηλίου

Το έτος 1629, οι Ιησουίτες ιεραπόστολοι στην Κίνα κατάφεραν να κερδίσουν την εύνοια του αυτοκράτορα μέσω μιας έκλειψης ηλίου. Πώς το πέτυχαν αυτό;

Οι Ιησουίτες είχαν προσέξει ότι «το κινεζικό σεληνιακό ημερολόγιο ήταν λανθασμένο, όπως συνέβαινε επί αιώνες. Οι Αυτοκρατορικοί Αστρονόμοι είχαν επανειλημμένα σφάλει στην πρόβλεψη της έκλειψης ηλίου . . . Η μεγάλη ευκαιρία για τους Ιησουίτες ήρθε όταν αναμενόταν μια έκλειψη το πρωινό της 21ης Ιουνίου 1629. Οι Αυτοκρατορικοί Αστρονόμοι πρόβλεψαν ότι η έκλειψη θα συνέβαινε στις 10:30 και θα διαρκούσε δύο ώρες. Οι Ιησουίτες πρόβλεψαν ότι η έκλειψη θα συνέβαινε στις 11:30 και θα διαρκούσε μόνο δύο λεπτά». Τι συνέβη;

«Την κρίσιμη μέρα, όταν η ώρα έφτασε 10:30 και πέρασε, ο ήλιος έλαμπε με όλη του την ένταση. Οι Αυτοκρατορικοί Αστρονόμοι έκαναν λάθος, αλλά είχαν δίκιο οι Ιησουίτες; Έπειτα, ακριβώς στις 11:30, άρχισε η έκλειψη και διήρκεσε μόνο δύο λεπτά, όπως είχαν προβλέψει οι Ιησουίτες. Τώρα είχαν εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη του Αυτοκράτορα».—Εκείνοι που Έκαναν τις Ανακαλύψεις (The Discoverers), του Ντάνιελ Τζ. Μπόρστιν.

Η Αστρονομία στην Αγία Γραφή

Αστρονομικές πληροφορίες παρέχονται ακόμη και μέσα στην Αγία Γραφή. Στο βιβλίο του Ιώβ γίνεται αναφορά σε αρκετούς αστερισμούς. Επιπλέον, ο Ιεχωβά προσκάλεσε τους υπηρέτες του να εξετάσουν τους ουρανούς, όχι για να μελετήσουν την αστρολογία ή κάποια άλλη ψεύτικη λατρεία, αλλά για να εκτιμήσουν το μεγαλείο των δημιουργημάτων του. Ο Ησαΐας έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση: «Σηκώσατε υψηλά τους οφθαλμούς σας και ιδέτε, τις εποίησε ταύτα; Ο εξάγων το στράτευμα αυτών κατά αριθμόν· ο ονομαστί καλών ταύτα πάντα εν τη μεγαλειότητι της δυνάμεως αυτού, διότι είναι ισχυρός εις εξουσίαν· δεν λείπει ουδέν».—Ησαΐας 40:26.

Ο Ιώβ αναγνώρισε την ανωτερότητα του Δημιουργού όταν είπε για αυτόν: ‘Αυτός φτιάχνει τον αστερισμό Ας [πιθανώς η Μεγάλη Άρκτος], τον αστερισμό Κεσίλ [πιθανώς ο Ωρίων, ή ουράνιος κυνηγός] και τον αστερισμό Κημά [πιθανώς το σμήνος Πλειάδες στον αστερισμό του Ταύρου] και τα εσωτερικά δωμάτια του Νότου [πιστεύεται ότι αναφέρονται στους αστερισμούς του Νότιου Ημισφαιρίου]’.—Ιώβ 9:7-9, ΜΝΚ.

Πόσο συναρπαστική θα είναι η μελέτη της αστρονομίας όταν ο Ιεχωβά δώσει αιώνια ζωή στην υπάκουη ανθρωπότητα! Τότε τα αινίγματα του σύμπαντος θα αποκαλύπτονται προοδευτικά καθώς θα φτάσουμε στο σημείο να κατανοήσουμε τους σκοπούς του Θεού σε σχέση με το αχανές σύμπαν. Έτσι, θα είμαστε σε θέση να επαναλάβουμε τα λόγια του Δαβίδ με ακόμη περισσότερο αίσθημα: «Όταν θεωρώ τους ουρανούς σου, το έργον των δακτύλων σου, την σελήνην και τους αστέρας, τα οποία συ εθεμελίωσας, τι είναι ο άνθρωπος, ώστε να ενθυμήσαι αυτόν; Ή ο υιός του ανθρώπου, ώστε να επισκέπτησαι αυτόν;»—Ψαλμός 8:3, 4.

[Υποσημειώσεις]

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 12]

Photo courtesy of NASA/Finley-Holiday Film Corporation