Γίγαντες των Αφρικανικών Δασών
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Κένυα
ΣΑΝ ένα άτακτο αγοράκι, ο μικρός νεογέννητος ελέφαντας περιπλανήθηκε μακρυά από την αγέλη του και άρχισε να περιφέρεται κατά μήκος του χείλους κάποιου Αφρικανικού καναλιού. Αγνοώντας τον προειδοποιητικό βρυχηθμό κάποιου περαστικού ενήλικα ελέφαντα, το ξένοιαστο ελεφαντάκι ξαφνικά γλύστρησε μέσα στο βαθύ νερό! Όμως, τέσσερις ανήσυχοι ελέφαντες έτρεξαν να το σώσουν. Δύο από αυτούς μπήκαν στο νερό και κατώρθωσαν να σηκώσουν με τους χαυλιόδοντές τους το πανικόβλητο μικρό, μέχρις ότου οι άλλοι δύο, πατώντας σταθερά στην όχθη, μπόρεσαν να το τραβήξουν σε ασφάλεια.
Μόλις το μωρό της ήταν ασφαλές, η μητέρα ελεφαντίνα εξέτασε προσεκτικά με την προβοσκίδα της το φοβισμένο μικρό φταίχτη, που έσταζε νερό, και, αφού δεν βρήκε καμμία βλάβη, χρησιμοποίησε, επίσης, την προβοσκίδα της για να του δώση ένα σκληρό μάθημα πειθαρχίας. Εάν οποιαδήποτε μητέρα ήταν μάρτυρας αυτού του γεγονότος, θα είχε αισθανθή επιδοκιμασία για κείνη τη θυμωμένη παχύδερμη μητέρα, η οποία μετά κυνήγησε το μικρό άτακτο παιδί της μακρυά από το νερό, δίνοντας έτσι έντονα διέξοδο στο μητρικό της ενδιαφέρον.
Όπως ένα παιδί, ο νεαρός ελέφαντας εκπαιδεύεται από τέτοιες πείρες και από τη διδασκαλία των γονέων. Πραγματικά, ο νεαρός ελέφαντας εξαρτάται από την καθοδηγία των ενηλίκων για δέκα τουλάχιστον χρόνια, ένα χρονικό διάστημα πολύ ασυνήθιστο στον κόσμο των ζώων. Αιτία γι’ αυτό μπορεί να είναι το γεγονός ότι, όπως τα βρέφη των ανθρώπων, ο ελέφαντας γεννιέται με εγκέφαλο που αναλογεί με το ένα τρίτο μόνο του μεγέθους που αποκτά ο εγκέφαλος του όταν τελικά μεγαλώση. Άρα κατά το πλείστον η συμπεριφορά του αναπτύσσεται καθώς μεγαλώνει, περισσότερο απ’ ό,τι αρχικά με το ένστικτο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα ζώα.
Οι γονείς του νεαρού ελέφαντα πιθανόν να είχαν μια περίοδο «ερωτοτροπίας» και ένα «μήνα του μέλιτος,» που κράτησαν αρκετούς μήνες. Όταν, τελικά το θηλυκό μείνη έγκυος, χάνει το ενδιαφέρον για τον σύντροφο της. Αργότερα, ζητά τη συντροφιά άλλου ελέφαντα, που φεύγει μαζί της σε κάποιο απομονωμένο σημείο και παραστέκεται προστατευτικά, ενώ το βρέφος γεννιέται. Η εγκυμοσύνη διήρκησε είκοσι δύο μήνες. Και καθόλου παράξενο. Το μωρό που γεννήθηκε έχει ύψος τρία πόδια (1 μέτρο) και ζυγίζει περίπου 200 πάουντς (90 κιλά)!
Η Καταπληκτική Προβοσκίδα
Απαιτείται το μεγαλύτερο μέρος του πρώτου χρόνου της ζωής ενός νεαρού ελέφαντα, για να μάθη πώς να χρησιμοποιή το πιο αξιόλογο όργανο του—την προβοσκίδα. Η θέα ενός αδέξιου μικρού που σκοντάφτει επάνω στην προέκτασι της ίδιας του της μύτης, πατώντας την, ή με οποιοδήποτε άλλο αδέξιο τρόπο στρίβοντας ή γυρίζοντας την, μπορεί να προκαλέση φαιδρά στιγμιότυπα.
Ο νεαρός ελέφαντας δεν θηλάζει από το στήθος της μητέρας του με την προβοσκίδα του, αλλά την αφήνει να τυλιχτή γύρω από το κεφάλι του και θηλάζει με το στόμα. Όμως σε τρία ή τέσσερα χρόνια όταν η μητέρα δεν μπορή πια να ανεχθή να την ενοχλούν οι χαυλιόδοντες του νεαρού της, που τώρα φυτρώνουν, αναγκάζει τον μικρό διψασμένο ν’ απογαλακτισθή. Και νέα κωμωδία θα επακολουθήση, όταν ο νεαρός με τους χαυλιόδοντες θα βάλη την προβοσκίδα του στο στόμα του με φανερή απελπισία, πιπιλώντας την, ακριβώς όπως ένα παιδί το δάκτυλο του. Καθώς ο μικρούλης μεγαλώνει, η προβοσκίδα του θα χώνεται ενοχλητικά ακόμη και στο στόμα ενός ενήλικα ελέφαντα για να βρη τροφή, που μασιέται εκεί.
Αν και η προβοσκίδα ενός ενήλικα μπορεί να ζυγίζη μέχρι 300 πάουντς (135 κιλά), οι χιλιάδες μυς κατά μήκος του ευκίνητου αυτού «δάκτυλου,» μήκους 6 ποδών (2 μέτρων) στην πραγματικότητα της προσδίνουν μεγάλη ευκαμψία και ευστροφία. Στεγάζει μια εξαιρετικά ευαίσθητη μύτη, και, λόγω της πολύ περιωρισμένης ακοής και οράσεως του ζώου, η προβοσκίδα κινείται συνέχεια εδώ κι εκεί, μυρίζοντας το περιβάλλον σαν μια ευαίσθητη κεραία, ψηλαφώντας για να καταλάβη το σχήμα, το είδος, και την θερμοκρασία. Μια προτεταμένη προβοσκίδα είναι, επίσης, ένας τυπικός χαιρετισμός μεταξύ των ελεφάντων, κάτι που μοιάζει με μετρημένη έκφρασι συμπαθείας. Όταν οι άνθρωποι κερδίζουν την εμπιστοσύνη τους, μια προτεταμένη προβοσκίδα γίνεται δεκτή σαν σημάδι κοινής εμπιστοσύνης.
Αλλ’ αυτός ο συνδυασμός μύτης και άνω χείλους με κανένα τρόπο δεν εξυπηρετεί μόνο ‘λεπτά’ καθήκοντα. Αποτελεί, επίσης, ένα δυναμικό εργαλείο με το οποίο σκουπίζει την άμμο που έχει κατασταλάξει επάνω του, όταν ο ελέφαντας σκάβη για νερό με τα πόδια και τους χαυλιόδοντές του, ξερριζώνει το χορτάρι και χτυπά τις ρίζες για να καθαριστούν, φθάνει τα φρούτα των δένδρων ή σχίζει τον φλοιό τους, καταβρέχει το σώμα του με νερό ή με σκόνη για δροσιά, και μαζί με τους χαυλιόδοντες, σηκώνει αντικείμενα που ζυγίζουν ένα τόννο. Χρησιμοποιείται, επίσης, σαν αναπνευστήρας, όταν ο ελέφαντας περπατά μέσα σε βαθύ νερό.
Με την βοήθεια της όμοιας με εύκαμπτο σωλήνα προβοσκίδας του ο ελέφαντας μπορεί να ‘ξεφυσήση’ ενάμισυ γαλλόνι (6 λίτρα) νερό για να ραντίση το σώμα του ή να το πιή. Για να πιή χρειάζεται μόνον να εκτοξεύση το νερό μέσα στο στόμα του, όπου μπορεί να ακουσθή καθώς κατεβαίνει στο στομάχι του. Με αυτό τον τρόπο 50 γαλλόνια (190 λίτρα) νερού ή και περισσότερο μπορεί να καταναλωθούν σε μια μέρα, μαζί με 500 μέχρι 600 πάουντς (περίπου 225 μέχρι 270 κιλά) τροφής, με την οποία η ευκίνητη προβοσκίδα παραγεμίζει το στόμα του ιδιοκτήτη της. Έτσι αν η προβοσκίδα πάθη κάποια βλάβη, όπως, αν πιαστή στην παγίδα κάποιου κυνηγού, το ζώο έχει πραγματικό πρόβλημα επιβιώσεως. Ελέφαντες με μια τέτοια ατυχία, έχουν θεαθή να τρώνε χόρτο γονατιστοί.
Τεράστια Δόντια και Χαυλιόδοντες
Το μάσημα τόσο μεγάλων ποσοτήτων τροφής απαιτεί δόντια διαφορετικά από τα συνηθισμένα. Παρ’ όλ’ αυτά, όμως, μόνο ένα δόντι σε κάθε πλευρά κάθε σιαγόνας—συνολικά τέσσερα—είναι σε χρήσι κάθε φορά. Αλλά τι δόντια είναι αυτά! Μπορεί να ζυγίζη 8 ή 9 πάουντς το καθένα (4 κιλά) και να είναι τουλάχιστον ένα πόδι (30 πόντους) μακρύ. Στο χρονικό διάστημα μιας ζωής, έξη σειρές από αυτούς τους γιγάντιους τραπεζίτες χρησιμοποιούνται μέχρι τέλους, εκτός από τα πρώτα δόντια της εποχής του θηλασμού.
Σαν να ήταν επάνω σ’ ένα μεταφορικό ιμάντα, οι τεράστιοι τραπεζίτες παραδίδουν τη θέσι τους, όταν τα καινούργια δόντια σπρώχνουν προς τα έξω τα ήδη μεταχειρισμένα παλιά. Η τελευταία σειρά δοντιών κάνει την εμφάνισί της, όταν ο ελέφαντας γίνη περίπου σαράντα χρονών. Όταν και αυτά τελικά παλαιωθούν, το ζώο χάνει την ικανότητα του να μασάη και καταλήγει να πεθάνη, στα εξήντα ή εβδομήντα χρόνια του, προφανώς από μια μορφή υποσιτισμού.
Όμως, οι ελέφαντες είναι περισσότερο γνωστοί για τα άλλα τους, πολύ πιο εμφανή «δόντια.» Θα μπορούσατε να πήτε ότι μόνο αυτοί σε ολόκληρο τον κόσμο, έχουν τα πιο προτεταμένα δόντια, εφόσον οι μεγάλοι χαυλιόδοντες αποτελούν στην πραγματικότητα τους επάνω μπροστινούς κοπτήρες. Είναι τα μακρύτερα και βαρύτερα δόντια από οποιουδήποτε άλλου ζώου. Εφόσον εξακολουθούν να μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής του ελέφαντα, έχει υπολογισθή ότι το μήκος τους θα μπορούσε να φθάση τα δεκαέξη πόδια (5 μέτρα) στο θηλυκό και τα είκοσι πόδια (6 μέτρα) στο αρσενικό.
Αλλ’ αυτά τα προεξέχοντα «δόντια» τρίβονται όταν οι ελέφαντες σκάβουν το έδαφος για να βρουν τροφή ή νερό, όταν σηκώνουν μεγάλα βάρη ή όταν τα χρησιμοποιούν για να ‘παλαίψουν’ μεταξύ τους, επειδή θέλουν να τραβήξουν την προσοχή κάποιας χαριτωμένης θηλυκής ελεφαντίνας. Αναλόγως την περίπτωσι, ένας χαυλιόδοντας υπόκειται σε μεγαλύτερη φθορά και μπορεί να είναι ακόμη μικρότερος εξ αιτίας κτυπημάτων και σπασιμάτων.
Όταν πέθανε σε ηλικία πενήντα πέντε ετών το 1974, ο Αχμέτ, ο περισσότερο γνωστός αρσενικός ελέφαντας στην Κένυα, είχε χαυλιόδοντες που ο καθένας ζύγιζε, όπως υπολογίσθηκε, 148 πάουντς (67 κιλά). Τα γιγάντια δόντια του Αχμέτ θα άξιζαν περισσότερο από 10.000 δολλάρια στην αγορά του ελεφαντόδοντος· έτσι μπορεί εύκολα ν’ αντιληφθή κανείς γιατί έτυχε προστασίας σε εξαιρετικό βαθμό από τον πρόεδρο της Κένυας. Η αξία του βρισκόταν στο κεφάλι του!
Μεγαλώνοντας
Καθώς οι νεαροί αρσενικοί ελέφαντες μεγαλώνουν, δεν γίνονται άφοβοι προστάτες της αγέλης, όπως πιθανόν να νομίζατε. Αντιθέτως, οι νεαροί ελέφαντες γενικά παραμένουν πίσω μέχρι ν’ αρχίσουν να δείχνουν σημάδια επιβεβαιώσεως του «ανδρισμού» τους με κάποιο ταραχώδη τρόπο. Όταν αυτό συμβή, συνήθως γύρω στην ηλικία των δέκα έως δεκατριών χρόνων, τα θηλυκά της αγέλης ενεργούν δυναμικά διώχνοντας τους νεαρούς, που βρίσκονται στο ξεκίνημα τους. Τότε εκείνοι ζουν σε μια ‘εργένικη’ κατάστασι, αν και είναι πιθανόν να ζουν συγκεντρωμένοι κατ’ αγέλες με άλλους αρσενικούς ελέφαντες. Η συμβίωσι με τις θηλυκές επέρχεται μόνον όταν έχουν «ερωτικές» προθέσεις σχετικά προς εκείνες που είναι κατάλληλες για ζευγάρωμα.
Όπως μπορεί να έχετε αντιληφθή, κυρίως οι αγέλες είναι σε μεγάλο βαθμό μητριαρχικές κοινωνίες, καθοδηγούμενες συνήθως από μια θηλυκιά, η οποία έχει συγγένεια με κάθε άλλο μέλος της αγέλης σαν μητέρα, αδελφή ή θεία. Ο ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ τους συνδέει τις αγέλες και συντελεί πρωτίστως στην επιβίωσι των νέων.
Όταν ένας Αφρικανικός ελέφαντας μεγαλώση πλήρως, αποτελεί πραγματικά το μεγαλύτερο ζώο του κόσμου, που ζη στην ξηρά. Οι Αφρικανικοί αρσενικοί ελέφαντες φθάνουν κατά μέσον όρο πάνω από ένδεκα πόδια (31⁄2 μέτρα) ύψος και ζυγίζουν περίπου επτά τόννους. Όμως, ένας Αφρικανικός ελέφαντας που σκοτώθηκε το 1955 είχε ύψος πάνω από δεκατρία πόδια (4 μέτρα) και λέγεται ότι ζύγιζε δώδεκα τόννους—ένας αληθινός γίγαντας!
Θάνατος των Γιγάντων
Υπάρχουν πραγματικά αυτά που ονομάζονται «νεκροταφεία ελεφάντων»; Λοιπόν, οι ελέφαντες πραγματικά φαίνεται ότι ενδιαφέρονται για τα κόκκαλα και τους χαυλιόδοντες ενός νεκρού συντρόφου των. Για να εξετάσουν αυτή την περίεργη συμπεριφορά, ερευνηταί τοποθέτησαν πτώματα κοντά σε αγέλες που έβοσκαν. Αμέσως μόλις αισθάνθηκαν την μυρωδιά, τα παχύδερμα ζώα έφθασαν και με φιλόπονο ενθουσιασμό, προσεκτικά, εξέτασαν τα υπολείμματα με τις προβοσκίδες τους.
Μερικοί ερευνηταί έχουν επί πλέον παρατηρήσει τις προσπάθειες ελεφάντων να μεταφέρουν αυτούς τους χαυλιόδοντες, και τα κόκκαλα σε αποστάσεις μεγαλύτερες από μισό μίλι (1 χιλιόμετρο) από το πτώμα. Αλλά δεν υπάρχουν πρόσφατες επιβεβαιώσεις για τα «νεκροταφεία ελεφάντων,» όπου γερασμένα ζώα λέγεται ότι πεθαίνουν μυστικά. Πραγματικά, το ότι πηγαίνουν μακρυά θα μπορούσε να αποδείξη ακριβώς το αντίθετο, ότι σκορπούν μάλλον τα κόκκαλα και τους χαυλιόδοντες, παρά ότι τα συγκεντρώνουν σ’ ένα μέρος.
Σε κάποια θλιβερή περίπτωσι αρκετό καιρό πριν, πέθανε ένα νεογέννητο ελεφαντάκι. Ένας αγροφύλακας είδε τη μητέρα του να μεταφέρη το νεκρό μωρό πάνω στους χαυλιόδοντές της για τρεις περίπου μέρες, με την προβοσκίδα της γύρω από το χαλαρό σώμα για να το κρατάη στη θέση του. Αργότερα είδαν τη μητέρα μόνη της σ’ ένα δένδρο, να μην τρώη, και να επιτίθεται σε όποιον πήγαινε κοντά. Όταν, τελικά, έφυγε μετά από μερικές μέρες, ο αγροφύλακας ανακάλυψε ότι η ελεφαντίνα είχε σκάψει ένα μικρό λάκκο κάτω από το δένδρο και είχε θάψει το μικρό πτώμα εκεί.
Η καταπληκτική εξυπνάδα αυτών των υπέροχων πλασμάτων λέγεται ότι αποτελεί έναν από τους λόγους για τους οποίους απειλείται η ύπαρξί τους. Οι ελέφαντες μαθαίνουν ότι τα εθνικά πάρκα της Αφρικής προσφέρουν καταφύγιο από την πολύ διαδεδομένη σφαγή, που συντελείται με τα όπλα και τα δηλητηριώδη βέλη των παρανόμων κυνηγών ελεφαντόδοντου. Το αποτέλεσμα αυτής της διαταράξεως της φύσεως, που προήλθε από τον άνθρωπο, είναι ότι, αντί οι ελέφαντες να ζουν σε έκτασι εκατοντάδων μιλίων, συγκεντρώνονται μέσα στο άσυλο των πάρκων. Η υπερβολική βοσκή που επακολουθεί, απογυμνώνει τα δάση από τα δένδρα και μετατρέπει αυτές τις περιοχές σε πεδιάδες με γρασίδι, ακατάλληλες για τον ελέφαντα.
Είναι δυστύχημα το ότι απειλείται η ύπαρξις πλασμάτων, τα οποία αποτελούν εξαιρετική απόδειξι της σοφίας και της δυνάμεως Εκείνου που τα δημιούργησε. Τα θελκτικά τους χαρακτηριστικά αποτελούν άλλη μια ένδειξι των γενναιόδωρων προμηθειών Του για τους ανθρώπους, οι οποίοι ευχαριστούνται να παρατηρούν αυτά τα ζώα και τις συνήθειες τους. Μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες, διότι ο Δημιουργός, ο Ιδιοκτήτης ‘παντός θηρίου του δάσους’ και ‘των κτηνών των επί χιλίων ορέων’ έχει προμηθεύσει τέτοια δημιουργήματα για την αιώνια ευτυχία και ωφέλεια του ανθρωπίνου γένους.—Ψαλμ. 50:10.