Με Ποιον Τρόπο Οδηγείται ο Ελέφαντας — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Με Ποιον Τρόπο Οδηγείται ο Ελέφαντας

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ

ΚΑΘΩΣ ο ελεφαντηλάτης, δηλαδή ο οδηγός ελέφαντα, μαγείρευε το γεύμα του στην όχθη του ποταμού Ναρμάντα, άφησε το παιδί του ανάμεσα στην προβοσκίδα και στα μπροστινά πόδια του ελέφαντα που ξεκουραζόταν. Το αγοράκι προσπάθησε επανειλημμένα να απομακρυνθεί, αλλά «ο πλαγιασμένος ελέφαντας τύλιξε απαλά την προβοσκίδα του γύρω από το παιδί και το έφερε πίσω εκεί που το είχε αφήσει ο πατέρας του», αφηγείται το βιβλίο Πρόγραμμα για τους Ελέφαντες (Project Elephant). «Ο πατέρας συνέχισε το μαγείρεμα δείχνοντας απολύτως βέβαιος ότι το παιδί βρισκόταν υπό ασφαλή επίβλεψη».

Ελέφαντες που εκτελούν εργασίες βρίσκονται στην υπηρεσία του ανθρώπου από το 2000 Π.Κ.Χ. Στους αρχαίους καιρούς, οι ελέφαντες εκπαιδεύονταν κυρίως για τον πόλεμο. Στη σύγχρονη Ινδία, εκπαιδεύονται για να εργάζονται. Χρησιμοποιούνται στην υλοτομία, σε θρησκευτικές γιορτές και γάμους, σε διαφημίσεις, σε τσίρκο, ακόμη και για επαιτεία. Πώς εξημερώνονται αυτοί οι ελέφαντες; Και πώς εκπαιδεύονται;

Μαθήματα για την Εκπαίδευση του Ελέφαντα

Μερικά κέντρα στην Ινδία είναι εξοπλισμένα για να φροντίζουν ελεφαντάκια τα οποία έχουν αιχμαλωτιστεί, εγκαταλειφθεί ή τραυματιστεί στο φυσικό τους περιβάλλον. Ένα τέτοιο εκπαιδευτικό κέντρο βρίσκεται στο Κόνι, στην πολιτεία Κέραλα. Εδώ οι μικροί ελέφαντες εκπαιδεύονται με σκοπό να χρησιμοποιηθούν αργότερα σε διάφορες εργασίες. Ο οδηγός πρέπει πρώτα να κερδίσει την εμπιστοσύνη του μικρού. Το τάισμα είναι σημαντικός τρόπος για να οικοδομήσει αυτή την εμπιστοσύνη. Το μικρό αναγνωρίζει τη φωνή του οδηγού του, και όταν το καλεί για να φάει, εκείνο έρχεται γρήγορα για να πάρει το γάλα του και το χυλό από κεχρί. Η εκπαίδευση για εργασία συνήθως δεν παρέχεται παρά μόνο όταν τα ελεφαντάκια φτάσουν στα πρώτα χρόνια της εφηβείας τους. Κατόπιν, τα βάζουν να εργαστούν μόλις γίνουν 25 χρονών. Στην Κέραλα, οι κυβερνητικοί νόμοι απαιτούν να αποσύρονται οι ελέφαντες από την εργασία όταν γίνουν 65 χρονών.

Για να οδηγεί τον ελέφαντα με ασφάλεια, ο ελεφαντηλάτης πρέπει να εκπαιδευτεί καλά. Σύμφωνα με το Σύλλογο για την Ευημερία του Ελέφαντα, στο Τριτσούρ της Κέραλα, ένας καινούριος οδηγός χρειάζεται εντατική εκπαίδευση τουλάχιστον επί τρεις μήνες. Μια τέτοια εκπαίδευση δεν περιορίζεται στο να μάθει να δίνει εντολές. Καλύπτει επίσης όλες τις πτυχές της ζωής του ελέφαντα.

Ο ενήλικος ελέφαντας χρειάζεται περισσότερη εκπαίδευση. Αρχικά ο εκπαιδευτής, ο οποίος είναι έξω από τη μάντρα όπου βρίσκεται ο ελέφαντας, μαθαίνει στο ζώο του να αντιλαμβάνεται προφορικές εντολές. Στην Κέραλα, ένας οδηγός χρησιμοποιεί περίπου 20 εντολές και σήματα για να διδάξει τον ελέφαντα να κάνει την απαιτούμενη εργασία. Ο οδηγός δίνει τις εντολές ξεκάθαρα και μεγαλόφωνα, ενώ παράλληλα κεντρίζει τον ελέφαντα με ένα ραβδί και του δείχνει τι να κάνει. Όποτε ο ελέφαντας υπακούει στην εντολή, ανταμείβεται με μια μικρή λιχουδιά. Όταν ο εκπαιδευτής είναι βέβαιος ότι ο ελέφαντάς του είναι φιλικός, μπαίνει στη μάντρα και τον χαϊδεύει. Αυτού του είδους η σχέση ενισχύει την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Με τον καιρό, ο ελέφαντας μπορεί να οδηγηθεί έξω—με προσοχή, ασφαλώς, καθώς διατηρεί ακόμη κάποια από τα άγρια χαρακτηριστικά του. Μέχρι να διασφαλιστεί ότι έχει εξημερωθεί πλήρως, αλυσοδένεται ανάμεσα σε δύο εκπαιδευτές ελέφαντες όποτε οδηγείται έξω για να κάνει μπάνιο και για άλλες διαδρομές.

Όταν ο ελέφαντας φτάσει στο σημείο να αντιλαμβάνεται προφορικές εντολές, ο οδηγός κάθεται στη ράχη του και του μαθαίνει πώς να ανταποκρίνεται σε εντολές μέσω επαφής, σκουντώντας τον με τα δάχτυλα του ποδιού του ή με τις φτέρνες του. Για να κάνει τον ελέφαντα να προχωρήσει, πιέζει τα δύο μεγάλα δάχτυλα των ποδιών του πίσω από τα αφτιά του ελέφαντα. Για να τον κάνει να υποχωρήσει, πιέζει και με τις δύο του φτέρνες τους ώμους του ζώου. Για να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγχυση, οι προφορικές εντολές δίνονται από έναν και μόνο οδηγό. Ένας ελέφαντας θα καταλαβαίνει όλες τις εντολές μέσα σε τρία ή τέσσερα χρόνια. Από εκεί και έπειτα, δεν τις ξεχνάει ποτέ. Αν και ο ελέφαντας έχει μικρό εγκέφαλο συγκριτικά με το σώμα του, είναι πολύ έξυπνο ζώο.

Η Φροντίδα του Ελέφαντα

Ο ελέφαντας χρειάζεται να διατηρείται υγιής και σε καλή διάθεση. Το καθημερινό μπάνιο είναι σημαντικό. Την ώρα του μπάνιου, ο οδηγός χρησιμοποιεί πέτρες και καλοτεμαχισμένα κελύφη καρύδας για να τρίψει το παχύ αλλά απαλό και ευαίσθητο δέρμα του ζώου του.

Μετά ακολουθεί το πρωινό. Ο οδηγός ετοιμάζει ένα παχύρευστο μείγμα από σιτάρι, κεχρί και δόλιχο, ένα είδος ζωοτροφής. Το κυρίως γεύμα περιλαμβάνει μπαμπού, φύλλα φοίνικα και χορτάρι. Ο ελέφαντας ευχαριστιέται όταν προστίθενται επίσης ωμά καρότα και ζαχαροκάλαμο. Οι ελέφαντες περνούν τον περισσότερο χρόνο τους τρώγοντας. Χρειάζονται περίπου 140 κιλά τροφή και σχεδόν 150 λίτρα νερό καθημερινά! Για να παραμείνει καλός φίλος με το ζώο του, ο οδηγός πρέπει να ικανοποιεί αυτές τις ανάγκες.

Τα Αποτελέσματα της Κακομεταχείρισης

Ο ήμερος ινδικός ελέφαντας δεν μπορεί να οδηγείται ή να εξαναγκάζεται να εργαστεί πέρα από κάποιο συγκεκριμένο όριο. Οι ελέφαντες μπορεί να στραφούν εναντίον των οδηγών τους οι οποίοι επιβάλλουν φραστική ή άλλου είδους τιμωρία. Η εφημερίδα Σάντεϊ Χέραλντ (Sunday Herald) της Ινδίας ανέφερε για κάποιον αρσενικό ελέφαντα με χαυλιόδοντες, ο οποίος «εξαγριώθηκε . . . αφού υπέστη κακομεταχείριση από τους οδηγούς. Ο ελέφαντας, ο οποίος είχε ξυλοκοπηθεί, αντέδρασε με βίαιο ξέσπασμα . . . και χρειάστηκε να ναρκωθεί». Τον Απρίλιο του 2007, το περιοδικό Η Ινδία Σήμερα, Διεθνής Έκδοση (India Today International) ανέφερε: «Τους περασμένους δύο μήνες και μόνο, περισσότεροι από 10 ελέφαντες με χαυλιόδοντες έχουν καταληφθεί από αμόκ σε γιορτές, ενώ από τον Ιανουάριο του περασμένου έτους 48 οδηγοί έχουν θανατωθεί από τέτοια εξοργισμένα θηρία». Αυτή η κατάσταση παροξυσμού, η οποία παρατηρείται σε ετήσια βάση, αποτελεί μέρος της φυσιολογίας τους και συνδέεται με την εποχή του ζευγαρώματος κατά την οποία τα επίπεδα τεστοστερόνης των υγιών ενήλικων αρσενικών ελεφάντων αυξάνονται. Το αποτέλεσμα είναι επιθετική και απρόβλεπτη συμπεριφορά απέναντι σε άλλους αρσενικούς ελέφαντες καθώς και σε ανθρώπους. Αυτή η περίοδος μπορεί να διαρκέσει από 15 μέρες μέχρι τρεις μήνες.

Κάποια άλλη κατάσταση που μπορεί να αναστατώσει έναν ελέφαντα είναι όταν πουληθεί και περιέλθει στην ιδιοκτησία καινούριου οδηγού. Η προσκόλλησή του στον παλιό οδηγό είναι αυτονόητη. Για να γίνει η μετάβαση ομαλά, ο προηγούμενος οδηγός ταξιδεύει συνήθως μαζί με τον ελέφαντα προς το καινούριο του σπίτι. Εκεί, οι δύο εκπαιδευτές συνεργάζονται μέχρι να συνηθίσει ο καινούριος την ιδιοσυγκρασία του ελέφαντα. Όταν ένας οδηγός πεθάνει και αναλάβει άλλος, τα προβλήματα μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερα. Εντούτοις, ο ελέφαντας τελικά αναγνωρίζει και δέχεται τη νέα κατάσταση.

Ακόμη και αν κάποιοι άνθρωποι ενδεχομένως φοβούνται αυτό το ισχυρό χερσαίο ζώο, ο καλά εκπαιδευμένος ελέφαντας υπακούει σε έναν καλότροπο αφέντη. Όταν επικρατεί αυτή η καλότροπη συμπεριφορά, ο ελέφαντας δεν χρειάζεται καν να αλυσοδένεται σε περίπτωση που ο οδηγός του απουσιάζει για λίγο. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο οδηγός είναι να βάλει το ένα άκρο του ραβδιού του επάνω στο πόδι του ελέφαντα και το άλλο άκρο στο έδαφος και να ζητήσει από το ζώο να μη μετακινηθεί. Ο ελέφαντας παραμένει υπάκουα εκεί με το ραβδί στη θέση του. Όπως περιγράφεται στην εισαγωγή, η συνεργασία μεταξύ του ελέφαντα και του οδηγού του μπορεί να περιλαμβάνει εκπλήξεις αλλά και συγκινήσεις. Όντως, ένας καλός οδηγός μπορεί να εμπιστεύεται τον ελέφαντά του.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 18]

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ—ΜΑΚΡΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η εξημέρωση ελεφάντων από τον άνθρωπο έχει μακρά ιστορία. Ίσως το πιο ξακουστό παράδειγμα στην αρχαιότητα είναι αυτό του Αννίβα, Καρχηδόνιου στρατηγού. Τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ., η βορειοαφρικανική πόλη της Καρχηδόνας μαχόταν εναντίον της Ρώμης σε μια σειρά μαχών οι οποίες διήρκεσαν έναν αιώνα και έγιναν γνωστές ως Καρχηδονιακοί Πόλεμοι. Ο Αννίβας συγκέντρωσε στρατό στην Καρθαγένη της Ισπανίας σχεδιάζοντας να προελάσει ως τη Ρώμη. Πρώτα διέσχισε τα Πυρηναία και εισχώρησε στην επικράτεια της σημερινής Γαλλίας. Κατόπιν, πραγματοποιώντας «έναν από τους πιο τολμηρούς στρατιωτικούς ελιγμούς στην ιστορία», όπως αναφέρει το περιοδικό Αρχαιολογία (Archaeology), ο στρατός του που αποτελούνταν από 25.000 άντρες—συνοδευόμενος από 37 αφρικανικούς ελέφαντες και πολυάριθμα ζώα φορτωμένα με προμήθειες—διέσχισε τις Άλπεις και εισέβαλε στην Ιταλία. Έπρεπε να παλέψουν με το κρύο, τις χιονοθύελλες, τις κατολισθήσεις και τις εχθρικές ορεινές φυλές. Εκείνο το ταξίδι ήταν εξαιρετικά επίπονο για τους ελέφαντες. Ούτε ένας δεν επέζησε πέρα από τον πρώτο χρόνο του Αννίβα στην Ιταλία.

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ο οδηγός τρίβει το παχύ αλλά απαλό και ευαίσθητο δέρμα του ελέφαντα

[Ευχαριστίες]

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]