Μια Ματιά στα Αξιαγάπητα Ζώα του Νεπάλ

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ινδία

ΗΤΑΝ σχεδόν μεσάνυχτα. Γύρω μας η ζούγκλα ήταν κατασκότεινη. Πάνω από τα κεφάλια μας, τα ψηλά δέντρα έκρυβαν τον έναστρο ουρανό. Για να βλέπουμε πού πηγαίνουμε, κρατούσαμε το φακό μας με το αμυδρό του φως κοντά στο έδαφος. Γυρεύαμε μια τίγρη! Αλλά καθώς σκοντάφταμε εδώ κι εκεί στο σκοτάδι, μια τρομακτική σκέψη ερχόταν ξανά και ξανά στο μυαλό μου· μήπως γύρευε και η τίγρη εμάς;

Για να δούμε στη φυσική τους κατοικία μερικά από τα ανεκτίμητα ζώα του Νεπάλ που κινδυνεύουν να εκλείψουν, η γυναίκα μου κι εγώ είχαμε έρθει από την Καλκούτα της Ινδίας, στο Τάιγκερ Τοπς, ένα κατάλυμα στη ζούγκλα, στο Εθνικό Πάρκο Ρόγιαλ Τσιτουάν του Νεπάλ. Το πάρκο αυτό είναι μια έκταση 932 τετραγωνικών χιλιομέτρων, γεμάτη λιβάδια και όμορφα δάση, αφιερωμένη ειδικά στην ελεύθερη διαβίωση των άγριων ζώων· βρίσκεται στα βόρεια μέρη της περιοχής Ταράι, ανάμεσα στους λόφους που είναι στους πρόποδες των επιβλητικών Ιμαλαΐων.

Φτάνουμε στο Τάιγκερ Τοπς

Το ταξίδι από μόνο του ήταν μια περιπέτεια. Πρώτα πετάξαμε από την Καλκούτα στο Κατμαντού, την πρωτεύουσα του ορεινού βασιλείου του Νεπάλ. Η πτήση μάς πρόσφερε μια θεαματική άποψη των πανύψηλων κορυφών των Ιμαλαΐων, περιλαμβανομένου και του Όρους Έβερεστ, ύψους 8.848 μέτρων.

Κατμαντού—το όνομα αυτό φέρνει στο νου κάτι το αρχαίο και το απόμακρο. Έτσι εκπλαγήκαμε όταν είδαμε κτίρια δυτικού στιλ να βρίσκονται στους παραδοσιακούς, στενούς και στριφτούς δρόμους. Τα παμπάλαια παζάρια με τα χειροποίητα εμπορεύματά τους συναγωνίζονται τις αγορές που βρίσκονται στα πεζοδρόμια και πουλάνε εισαγόμενα αρώματα, τυποποιημένα αγαθά και στερεοφωνικά συγκροτήματα. Είναι μια πόλη που αλλάζει, αλλά παραμένει γοητευτική.

Στο αεροδρόμιο του Κατμαντού, επιβιβαστήκαμε σ’ ένα 19θέσιο αεροπλάνο για να πάμε στην Κοιλάδα Τσιτουάν. Ύστερα από πτήση 30 λεπτών, μέσα από επιβλητικά βουνά με πλαγιές γεμάτες βαθμίδες και βαθιά λαγκάδια, προσγειωθήκαμε στη Μεγκάουλι σ’ ένα χωράφι γεμάτο χορτάρι, προφανώς ένα από τα μικρότερα αεροδρόμια του κόσμου. Ωστόσο το ταξίδι δεν είχε τελειώσει ακόμα.

Πότε με τζιπ και πότε με πιρόγες, φτάσαμε σ’ ένα μικρό ξέφωτο. Προς έκπληξή μας, έξι πελώριοι ελέφαντες ξεπρόβαλαν από το ψηλό χορτάρι για να μας συναντήσουν. Αυτό επρόκειτο να είναι το μεταφορικό μας μέσο για την υπόλοιπη διαδρομή προς το κατάλυμά μας στη ζούγκλα. Καθισμένοι στις μαλακές θέσεις που είχαν πάνω τους οι ελέφαντες, διαπιστώσαμε ότι ο ήρεμος και σταθερός ρυθμός του βαδίσματος του ελέφαντα ήταν μια μεγάλη αντίθεση σε σχέση με τα διάφορα μέσα μεταφοράς τα οποία είχαμε χρησιμοποιήσει μέχρι εκεί.

Επιτέλους φτάσαμε στο Τάιγκερ Τοπς. Ήταν μια διώροφη κατασκευή από καλάμια, με στέγη καλυμμένη με άχυρα, και στηριγμένη σε πασσάλους μήκους 3,5 περίπου μέτρων. Τα δωμάτιά μας είχαν ευχάριστη επίπλωση. Ακριβώς τη στιγμή που παρατηρούσαμε μια επιγραφή στο δωμάτιο που έλεγε: «Μην αφήνετε φαγητό έξω για τους ανεπιθύμητους επισκέπτες», ακούσαμε ένα βαρύ χτύπο απ’ έξω. Οι «επισκέπτες» ήταν μερικοί πίθηκοι που είχαν σκαρφαλώσει στη βεράντα μας ψάχνοντας μήπως τους είχαμε αφήσει τίποτα τρόφιμα.

Συναντάμε τους Ελέφαντες

Στον κοντινό καταυλισμό των ελεφάντων, ο φυσιογνώστης οδηγός μας μάς εξήγησε το ζωτικό ρόλο που παίζουν οι ελέφαντες στη λειτουργία του καταλύματος. Ο καταυλισμός διατηρεί μια αγέλη με 12 ελέφαντες που χρησιμεύουν για μεταφορές. Οι δέκα απ’ αυτούς είναι θηλυκοί, κι αυτό συμβαίνει επειδή οι θηλυκοί είναι πιο ήρεμοι από τους αρσενικούς. Κάθε ελέφαντας τρώει 230 κιλά ζωοτροφής και πίνει 200 λίτρα νερό καθημερινά. Η δαπάνη της συντήρησης ενός ελέφαντα ανέρχεται σε 54,750 νεπαλικές ρουπίες (περ. 350.000 δρχ.) το χρόνο, κι ο ελέφαντας ζει κατά μέσο όρο 65 χρόνια. Αυτό βοηθάει πραγματικά να καταλάβουμε το νόημα της φράσης «άσπρος ελέφαντας». Οι άσπροι ελέφαντες θεωρούνταν ιεροί, γι’ αυτό και δεν μπορούσε κάποιος να τους βάλει να δουλέψουν, αποτελούσαν όμως ευθύνη γι’ αυτόν. Έτσι ένας αρχαίος βασιλιάς μπορούσε εύκολα να καταστρέψει κάποιον υπουργό που δεν είχε την εύνοιά του, δίνοντάς του έναν άσπρο ελέφαντα.

Μας είπαν ότι ο ελέφαντας μπορεί να εκπαιδευτεί από τον μαχούτ του, τον ιδιοκτήτη του, έτσι ώστε να υπακούει πολλές προφορικές εντολές και άλλα σήματα. Για παράδειγμα, για να προχωρήσει μπροστά ο ελέφαντας, ο μαχούτ που κάθεται στη ράχη του τον σκουντάει πίσω από τα αυτιά με τα δάχτυλα των ποδιών του, και για να τον κάνει να πάει πίσω, μπήγει τις φτέρνες του στους ώμους του ζώου. Χρειάζονται πέντε με οχτώ χρόνια για να εκπαιδευτεί πλήρως ο ελέφαντας· τότε πια γίνεται πολύ ευαίσθητος σε τέτοιες εντολές και αντιδρά γρήγορα παρά τον όγκο του, που ζυγίζει τεσσεράμισι τόνους.

Αναζητώντας το Ρινόκερο

Ο τεράστιος ινδικός μονόκερος ρινόκερος βρίσκεται μόνο σε μια περιοχή σ’ όλο τον κόσμο—την περιοχή ανάμεσα στο Νεπάλ και στο Ασάμ της Ινδίας. Για να ρίξουμε μια ματιά σ’ αυτό το σπάνιο ζώο, ξεκινήσαμε μ’ ένα καραβάνι από ελέφαντες, με δυο ή τρία άτομα να κάθονται πάνω σε κάθε ζώο. Οι ελέφαντες σχημάτισαν μια μονή φάλαγγα και με βαριά βήματα προχωρούσαν ο ένας πάνω στα ίχνη του άλλου που ήταν μπροστά του.

Για χρόνια, ο τόπος κατοικίας του ρινόκερου απειλούνταν από την εκτεταμένη καλλιέργεια των λιβαδιών του Ταράι και από τα διάφορα προγράμματα που χρηματοδοτούσε η κυβέρνηση για την εξάλειψη της ελονοσίας. Μόνο τις δυο τελευταίες δεκαετίες περίπου άρχισαν να γίνονται κάποιες προσπάθειες για να διατηρηθεί το είδος και να σταθεροποιηθεί έτσι η κατάσταση. Τώρα από τους 1000, σύμφωνα με υπολογισμούς, μονόκερους ρινόκερους που έχουν απομείνει στην Ινδική υποήπειρο, περίπου οι 300 τριγυρίζουν στους βάλτους της Κοιλάδας Τσιτουάν.

Γρήγορα ο ελέφαντας που είχαμε επικεφαλής κατευθύνθηκε ίσια σε μια συστάδα από ψηλό χορτάρι, το οποίο υψωνόταν σαν τοίχος σε αρκετή απόσταση πάνω από τα κεφάλια μας. Αρχίσαμε να νιώθουμε τη συγκίνηση του κυνηγιού. Μέσα από το χορτάρι μπορούσαμε να ακούμε τον ένα μαχούτ να φωνάζει ανήσυχα στον άλλο. Ξαφνικά, ο ελέφαντας που βρισκόταν δίπλα μας σήκωσε την προβοσκίδα του κι έβγαλε μια διαπεραστική κραυγή, και το δικό μας ζώο αντέδρασε, στρίβοντας προς τη μια πλευρά. Μέσα σ’ όλη αυτή την αναταραχή, όρμησε μέσα από το χορτάρι ένας ρινόκερος, πέρασε ξυστά από εμάς και εξαφανίστηκε μέσα στο χορτάρι που βρισκόταν μπροστά μας. Αμέσως, τρέξαμε μπροστά για να ρίξουμε ακόμα μια ματιά στο ζώο. Μόλις φτάσαμε σ’ ένα μέρος που δεν είχε χορτάρι, είδαμε καθαρά ένα ρινόκερο μωρό που έτρεχε με κοντά και γρήγορα βήματα, προσπαθώντας να προλάβει τη φουριόζα μητέρα του. Και τα δυο εξαφανίστηκαν μέσα στα δέντρα, που τους παρείχαν ασφάλεια.

Ήμασταν ευχαριστημένοι που ο ρινόκερος διάλεξε να φύγει μακριά μας. Γιατί ο ελέφαντας παρ’ όλο που συνήθως μπορεί να καταφέρει μια τίγρη, είναι επιφυλακτικός μ’ αυτό το ζώο, που είναι το τρίτο μεγαλύτερο χερσαίο ζώο. Όταν ο ρινόκερος εξαγριώνεται, παλεύει με μανία, είτε με το κέρατό του που έχει μήκος 30 πόντους είτε με το μακρύ, κοφτερό δόντι που έχει στην κάτω σιαγόνα και το οποίο θα μπορούσε να κόψει σαν νυστέρι τα πλευρά του ελέφαντα στο κάτω μέρος. Παρά τα κοντά του πόδια, ο ρινόκερος μπορεί στις κοντινές αποστάσεις να συναγωνιστεί σε ταχύτητα το άλογο. Αυτό, σε συνδυασμό με το βάρος του, κάνει το ρινόκερο να είναι τρομακτικός εχθρός.

Το Κάλεσμα για την Τίγρη

Κάποιο βράδυ, ήταν περασμένες δέκα και μισή και όλοι σχεδόν βρίσκονταν στο κρεβάτι τους. Ξαφνικά γοργά βήματα και φωνές έσπασαν τη σιωπή της νύχτας. Είχε θεαθεί κάπου μια τίγρη! Τρεις από μας μαζί με δυο συνοδούς Γκούρχα ορμήσαμε στο σκοτάδι.

Περπατήσαμε γύρω στα 400 μέτρα. Έπειτα, μας είπαν να βγάλουμε τα παπούτσια μας, γιατί μ’ αυτά θα προκαλούσαμε δόνηση την οποία η τίγρη αντιλαμβάνεται εύκολα. Δεν ήμασταν συνηθισμένοι να περπατάμε ξυπόλητοι, κι έτσι το περπάτημα σ’ αυτό το τελευταίο στάδιο ήταν για μας σιωπηλό μαρτύριο. Επίσης δεν επιτρεπόταν να μιλήσουμε, να ψιθυρίσουμε, να βήξουμε ή να φταρνιστούμε. Ήταν στ’ αλήθεια μπροστά μας η τίγρη ή μήπως μας παρακολουθούσε από κάποιο σημείο πίσω μας; Πού είχαμε μπλεχτεί;

Ο οδηγός μας μάς έκανε νόημα να σταματήσουμε. Αφουγκραστήκαμε, αλλά δεν μπορούσαμε να ακούσουμε τίποτα στην κατασκότεινη, ήρεμη νύχτα. Με το αδύνατο φως που έδινε ο φακός μας προχωρούσαμε σιγά-σιγά, μέχρι που διαπιστώσαμε ότι περπατούσαμε κατά μήκος ενός αχυρένιου μεσότοιχου, ύψους 2 περίπου μέτρων. Όταν φτάσαμε σε μια δεξιά στροφή, μας έκαναν νόημα να σταματήσουμε και να σταθούμε πίσω από ασφαλή μέρη στο μεσότοιχο. Σταθήκαμε όσο πιο ακίνητοι μπορούσαμε και αφουγκραστήκαμε. Ναι, μπορούσαμε να ακούμε την τίγρη που καταβρόχθιζε το θήραμά της και μάλιστα ακουγόταν πολύ κοντά, πάρα πολύ κοντά!

Ξαφνικά άναψαν δυνατά φώτα, και νάτη, η Βασιλική τίγρη της Βεγγάλης! Απείχε περίπου 40 βήματα από εμάς. Ενστικτωδώς σφίχτηκα, μη ξέροντας ποια θα ήταν η αντίδρασή της για την αδιάκριτη επίσκεψή μας. Αλλά, προς έκπληξή μου, η τίγρη δεν αντέδρασε καθόλου. Τα φώτα δεν την ενόχλησαν. Ωστόσο μου είπαν ότι αν επιχειρούσαμε να τραβήξουμε φωτογραφία, και μόνο το κλικ της μηχανής θα την έκανε να φύγει.

Τι ομορφιά ήταν αυτή! Κειτόταν εκεί δίπλα στο θήραμά της, ένα βουβάλι μικρό σε ηλικία. Το δυνατό της σώμα, περίπου 3 μέτρα μήκους μέχρι την άκρη της ουράς, ήταν γεροδεμένο και στρουμπουλό και πιθανώς ζύγιζε γύρω στα 200 κιλά. Ξεχώριζαν καθαρά τα χρώματα στο σώμα της· άσπρο, μαύρο και πυρρόξανθο. Η δύναμή της ήταν φανερή και θα μπορούσε να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς μερικών, σύμφωνα με τους οποίους η τίγρη είναι πιο δυνατή από το λιοντάρι. Χρησιμοποιώντας τα κιάλια μας, μπορέσαμε να δούμε από κοντά πόσο όμορφα ήταν το κεφάλι και το σώμα της. Είναι πραγματικά ένα από τα πιο μεγαλόπρεπα ζώα του κόσμου! Άξιζε μέχρι και η παραμικρή προσπάθεια που κάναμε για να δούμε την περίφημη Βασιλική τίγρη της Βεγγάλης.

Ανέκαθεν είχα την εντύπωση ότι η τίγρη είναι ένα ζώο επιθετικό λόγω κληρονομικότητας, που στη θέα και μόνο του ανθρώπου θα επιτιθόταν. Αλλά απ’ ό,τι διαπίστωσα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Αν δεν την εξαγριώσει κανείς, φυσιολογικά είναι ντροπαλή και ήρεμη. Συνήθως όταν συναντάει ανθρώπους τρέχει μακριά τους, αφού πρώτα εξετάσει σύντομα την κατάσταση. Διάφοροι φωτογράφοι της άγριας φύσης αναφέρουν ότι έχουν πλησιάσει την τίγρη στη φυσική της κατοικία, φτάνοντας μέχρι 3 ως 5 μέτρα κοντά της, κι εκείνη απλώς τους σταμάτησε μ’ ένα προειδοποιητικό βρυχηθμό. Ο βρυχηθμός αυτός αποτελεί επίσης το σύνθημα για να οπισθοχωρήσει κανείς και να απομακρυνθεί αργά-αργά. Η τίγρη μπορεί να τον ακολουθήσει μέχρι ο εισβολέας να φύγει από τα σύνορα της περιοχής της.

Ευχάριστες Αναμνήσεις

Το επόμενο πρωί είχαμε άλλο ένα επείγον κάλεσμα: «Ετοιμαστείτε γρήγορα για αναχώρηση!» Αυτόματα έφερα στο μυαλό μου τη βιασύνη και το πήγαιν’ έλα για να πάει κανείς στο αεροδρόμιο με ταξί. Μόνο που αυτή τη φορά το ταξί ήταν ελέφαντας.

Σύντομα, το όμορφο κατάλυμά μας, οι συμπαθητικοί ελέφαντες, οι φίλοι μας τα αιλουροειδή και ο στριφτός ποταμός ήταν όλα πίσω μας. Αλλά μεταφέραμε μαζί μας αλησμόνητες εικόνες του τρόπου ζωής των μεγαλόπρεπων αυτών πλασμάτων της άγριας φύσης.

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Τάιγκερ Τοπς Λόντζ στην καρδιά της ζούγκλας

[Ευχαριστίες]

Photo courtesy of Tiger Tops Jungle Lodge, Nepal

[Εικόνα]

Η Κοιλάδα Τσιτουάν στους πρόποδες των Ιμαλαΐων

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Ψάχνοντας για το ρινόκερο στο ψηλό χορτάρι

[Ευχαριστίες]

Photo courtesy of Tiger Tops Jungle Lodge, Nepal