Πρέπει ν’ Αποχαιρετίσωμε Ακόμη ένα Πτηνό;

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Φιλιππίνες

ΕΚΕΙΝΟΙ που αγαπούν τα άγρια ζώα θλίβονται καθώς τα βλέπουν να καταστρέφωνται χωρίς λόγο από απερίσκεπτα άτομα. Εδώ στις Φιλιππίνες πλησιάζει ίσως ο καιρός που θ’ αποχαιρετίσωμε ακόμη ένα πτηνό. Δυστυχώς, αυτό είναι ένα σπάνιο είδος, που δεν βρίσκεται πουθενά αλλού στον κόσμο.

Οι άνθρωποι που μελετούν τα πτηνά ονομάζουν αυτό το πλάσμα που βρίσκεται σε κίνδυνο Πιθηκοφάγα Τζέφεργι. Ο πρώτος από τους δύο αυτούς όρους αναφέρεται στο παράξενο διαιτολόγιο αυτού του πτηνού. Ένα συχνό είδος στο ‘μενού’ του αποτελούν οι ζωντανοί πίθηκοι. Αυτό το ιπτάμενο πλάσμα είναι γνωστό διεθνώς ως «πιθηκοφάγος αετός.»

Μια εκ του πλησίον ματιά σ’ αυτό το πτηνό είναι εντυπωσιακή. Όταν βρίσκεται σε πλήρη ωρίμανσι, έχει μήκος τρισήμισυ πόδια (ένα μέτρο) από το ράμφος μέχρι την ουρά, με άνοιγμα πτερύγων δέκα ποδών (τρία μέτρα). Πολλοί θεωρούν τον ‘πιθηκοφάγο’ ως το μεγαλύτερο μέλος της οικογενείας των αετών [μολονότι η άρπυια (αετός της Αμερικής) είναι ίσως βαρύτερη]. Το αρσενικό αυτού του είδους καλύπτεται από καφετί πτέρωμα στο άνω τμήμα του σώματός του και από φαιό πτέρωμα στο κατώτερο τμήμα. Η Κα αετός, όμως, έχει πιο σκούρα, πιο στιλπνά φτερά και λευκό στήθος.

Κοντά στο Όρος Άπο, την υψηλότερη κορυφή των Φιλιππίνων, βρίσκεται ένα κέντρο ερεύνης αετών, γνωστό ως «Θερινό Καταφύγιο.» Εδώ μπορεί να παρατηρήση κανείς υπαλλήλους συντηρητές οι οποίοι τρέφουν τον πιθηκοφάγο αετό. Όταν οι υπάλληλοι αυτοί πετάξουν στο πελώριο χαλύβδινο κλουβί ένα κοτόπουλο, μια κατοικίδια γάτα ή ένα περιστέρι, το πουλί εφορμά κάθετα και το πιάνει με το ένα πόδι. Τα νύχια αυτού του αετού, που μοιάζουν με λόγχες, προμηνύουν άμεση καταστροφή για οποιοδήποτε πλάσμα εκλέξη για τροφή του. Με μια δαγκωνιά στο σβέρκο η λεία αποκεφαλίζεται και σύντομα εξαφανίζεται.

Γιατί Βρίσκεται σε Κίνδυνο Εξαλείψεως;

Πριν από λίγα μόνο χρόνια, αυτό το ογκώδες φτερωτό πλάσμα αριθμούσε μόνο εκατό περίπου μέλη. Αλλά τώρα, σύμφωνα με ό,τι είδαν πολλοί στα υγρά δάση της Νήσου Μιντανάο, αυτοί οι αετοί ελαττώθηκαν και φθάνουν περίπου τους σαράντα ή ίσως και λιγώτερους ακόμη. Λέγεται ότι μερικοί βρίσκονται στην οροσειρά Σιέρρα Μάδρε στη Νήσο Λουζόν. Αλλά αυτές οι περιοχές είναι απρόσιτες στους ανθρώπους.

Το Ρεντ Ντάτα Σητ (Φύλλον Ερυθρών Δεδομένων), ένα τριμηνιαίο συμπλήρωμα της Διεθνούς Ενώσεως για τη Συντήρησι Φυσικών και Φυσιολογικών Αποθεμάτων, δίνει πληροφορίες σχετικά με τα άγρια ζώα που αντιμετωπίζουν κίνδυνο εξαλείψεως. Πρώτος στον κατάλογο των ειδών που αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο εξαλείψεως σ’ όλο τον κόσμο, είναι ο πιθηκοφάγος αετός. Με ετήσια θνησιμότητα, όπως αναφέρεται, 19,6 τοις εκατό, αυτός ο αετός θα μπορούσε να εξαφανισθή μέσα σε δύο ή τρία χρόνια.

Τι φταίει για τη μείωσί του αυτή; Σε κάποιο βαθμό φταίει το ίδιο το πτηνό, λόγω των αναπαραγωγικών του συνηθειών. Το θηλυκό γεννά κατά μέσον όρο ένα αυγό το έτος και έχει διάρκεια ζωής σαράντα περίπου χρόνια. Και μέχρι σήμερα δεν αναπαράγεται σε αιχμαλωσία.

Ο πιο μεγάλος εχθρός αυτού του αετού, όμως, είναι ο άνθρωπος. Έρχεται υπό τη μορφή του μανιώδους κυνηγού, του συλλέκτου—παγιδευτού, του αξιωματούχου που συμβιβάζεται, του ασυνείδητου ξυλοκόπου και υπό τη μορφή του καλλιεργητού ο οποίος ακολουθεί τον ξυλοκόπο και καλλιεργεί τα μέρη που απογυμνώνουν οι ξυλοκόποι.

Οι κυνηγοί υποκινούνται από διάφορα ελατήρια. Αυτοί οι αετοί ζητούνται από τους ζωολογικούς κήπους, καθώς επίσης και ως κατοικίδια πτηνά. Πολλά άτομα επιθυμούν να τους βαλσαμώσουν και να τους επιδεικνύουν ως τρόπαια δόξης. Το ίδιο το κυνήγι, που απαιτεί επιδεξιότητα, φέρνει γόητρο. Επί πλέον, η τιμή αυτού του πτηνού βρίσκεται στα ύψη στην παγκόσμια αγορά. Λέγεται ότι στην Ευρώπη τα επίσημα δελτία τιμών φθάνουν το ένα εκατομμύριο δολλάρια για ένα μόνο αετό.

Οι ξυλοκόποι, επίσης, φέρουν μέρος της ευθύνης. Οι Φιλιππίνες χάνουν τώρα 170.000 εκτάρια (420.000 έικερς) δασικής περιοχής ετησίως. Το ήμισυ και πλέον αυτής της απωλείας, 90.000 εκτάρια (222.400 έικερς), είναι στη νήσο Μιντανάο. Αυτή η αποδάσωσις θεωρείται ως η πιο σπουδαία μεμονωμένη αιτία για τη μείωσι του πιθηκοφάγου αετού.

Προσπάθειες Διαφυλάξεως

Επειδή ο κίνδυνος εξαλείψεως πλησιάζει με ταχύ ρυθμό, έχουν ληφθή μερικά μέτρα για τη διαφύλαξι αυτού του μεγάλου πτηνού. Γιατί; Κατ’ αρχήν, πολλοί αντελήφθησαν ότι αυτά που συμβαίνουν στα άγρια ζώα συνδέονται στενά με την ευημερία των ανθρώπων. «Η ανθρώπινη φυλή εξαρτάται από μία μόνο κλωστή του μυστηριώδους ιστού της ζωής στη γη,» παρετήρησε ένα άρθρο στο περιοδικό Ρήντερς Νταϊτζέστ του Ιουνίου 1975. «Πιανόμαστε από τους άλλους όταν βρισκώμαστε σε κίνδυνο.» Σαν παράδειγμα, το άρθρο υπεδείκνυε την εξόντωσι δύο ζώων στην Ευρώπη, του λυγκός και του λύκου, που είναι οι φυσιολογικοί άρπαγες του ελαφιού. Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός των ελαφιών αυξήθηκε και προκάλεσε εκτεταμένη ζημία σε εμπορικά δάση και σε συγκομιδές. Επίσης, στη Μεγάλη Βρεταννία, μια μείωσις στον αριθμό των κοινών βατράχων έφερε σαν αποτέλεσμα άνοδο στον πληθυσμό των βλαβερών εντόμων.

Όσο για τις Φιλιππίνες, η διαφύλαξις του πιθηκοφάγου αετού σημαίνει ότι πρέπει να διατηρηθή άθικτη η κατοικία του, που είναι τα υγρά δάση, πράγμα το οποίο, με τη σειρά του, σημαίνει σταθερότητα του εδάφους. Τα εξής σχόλια, που παρουσιάζονται στο Εξπρέσγουηκ της 17ης Ιουνίου 1976, τονίζουν τη σπουδαιότητα αυτού: «Όταν τα βουνά απογυμνώνωνται από δένδρα, των οποίων οι ρίζες αποτελούν φυσιολογικά ανασταλτικά της πλημμύρας των χαμηλότερων περιοχών, οι βροχές που πέφτουν σ’ αυτά τα βουνά κατεβαίνουν καθ’ ολοκληρίαν στις χαμηλότερες περιοχές, μεταφέροντας . . . χώμα και άλλα στοιχεία του εδάφους. Αυτό καλείται διάβρωσις η οποία, επίσης, προκαλεί καθιζήσεις του εδάφους.» Οι ερευνηταί απεκάλεσαν την απογύμνωσι των δασών ως «κυρία αιτία των ετησίων πλημμυρών,» μία από τις οποίες πρόσφατα κατέκλυσε πενήντα χωριά στη νήσο Λουζόν.

Αρκετοί νόμοι που ευνοούν τη διαφύλαξι αυτού του πτηνού είναι γραμμένοι τώρα στα βιβλία. Περιλαμβάνουν απαγόρευσι υλοτομίας στα εθνικά πάρκα και καταδίκες, καθώς επίσης και άλλα αυστηρά μέτρα σχετικά με το κυνήγι και την εξαγωγή αυτού του αετού. Μια εκστρατεία για τη διαφύλαξί του, που ωργανώθηκε από τον διευθυντή του Παγκοσμίου Ιδρύματος Αγρίων Ζώων, απέκτησε νέα ώθησι προσφάτως. Περιλαμβάνει ένα συνεχές πληροφοριακό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα που παρουσιάζεται από το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, από φυλλάδια, πόστερς, καθώς και μέσω δημοσίων εκθέσεων φωτογραφιών και άλλου υλικού.

Τώρα θεωρείται έγκλημα το να συλλάβη κανείς, να κατέχη, να πληγώση ή να φονεύση τον πιθηκοφάγο αετό. Ένα τηλεγράφημα του πρακτορείου Ρώυτερ από τη Μανίλα ανέφερε: «Οι αξιωματούχοι που ασχολούνται με θέματα που αφορούν τα άγρια ζώα στις Φιλιππίνες, ελπίζουν τώρα ότι ένα τριετές πρόγραμμα . . . συνετέλεσε στη διαφύλαξι του ιθαγενούς πιθηκοφάγου αετού, ο οποίος αντιμετωπίζει κίνδυνο εξαλείψεως. . . . Οι αξιωματούχοι λέγουν ότι παρατηρούνται όλο και περισσότερες φωλιές αυτού του πτηνού και ότι φύλακες των πάρκων και των αγρίων περιοχών θηραμάτων το προστατεύουν από τους κυνηγούς και τους άρπαγες.» Επίσης, έχουν γίνει συστάσεις για καταφύγια αετών και προτάσεις για καθορισμό ωρισμένων περιοχών των δασών για αποκλειστική χρήσι αυτού του αετού και άλλων άγριων ζώων.

Ευτυχώς, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται την ευθύνη να διαφυλάξουν τις άγριες τοποθεσίες και τα άγρια ζώα. Λόγω των ειλικρινών και επιμελών προσπαθειών αυτών των ατόμων, ίσως δεν θα χρειασθή ν’ αποχαιρετίσουμε ένα ακόμη πτηνό.