Σουπερτάνκερς—Μήπως Αυτά τα ‘Θαλάσσια Τέρατα’ Αντιμετωπίζουν Εξαφάνισι;

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ιρλανδία

ΤΟ παρθενικό ταξίδι του γιγαντιαίου πετρελαιοφόρου Ολυμπιακή Τόλμη δεν κράτησε πολύ—μόλις λίγες ώρες. Αυτό το V.L.C.C. (Υπερμεγέθης Μεταφορεύς Αργού Πετρελαίου) εξώκειλε στη βραχώδη ακτή της Βρετάνης, στη Γαλλία. Το σκάφος έφερε ένα διπλό πρόβλημα στους ιδιοκτήτες του. Δεν έφτανε το ότι αυτό το ‘θαλάσσιο τέρας’ ναυάγησε προτού αποφέρη οποιοδήποτε κέρδος, αλλά αχρηστεύθηκε επίσης χωρίς να προσφέρη ούτε μιας μέρας δουλειά. Σ’ αυτό το ολέθριο ταξίδι, η Ολυμπιακή Τόλμη ήταν προωρισμένη να «παροπλιστή,» προσθέτοντας ακόμη μια μονάδα στο σύνολο των πολλών πλοίων που πρόωρα πέρασαν σε στάδιο αχρηστείας.

Η θλιβερή κατάστασις της Ολυμπιακής Τόλμης εκφράζει καθαρά τα προβλήματα που περιβάλλουν μια σύγχρονη γενεά πλοίων, γνωστά ως «σουπερτάνκερς» εξ αιτίας του τρομερού τους μεγέθους. Όταν πρωτοεμφανίσθηκαν, πολλοί εθεώρησαν αυτά τα σουπερτάνκερς σαν το πιο ιδανικό μέσον μεταφοράς του ακατέργαστου πετρελαίου, που είναι τόσο απαραίτητο στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες. Για την εξέλιξί τους έγιναν αρχικά επενδύσεις από υπέρογκα χρηματικά ποσά. Τελευταία, όμως, τα ναυπηγεία που ανέλαβαν να εκσυγχρονίσουν τις εγκαταστάσεις τους για την ναυπήγησι αυτών των πλοίων βρίσκουν άδεια τα βιβλία παραγγελιών.

Μια εκ του Πλησίον Ματιά σ’ ένα Σουπερτάνκερ

Σας προσκαλούμε να έλθετε μαζί μας στο ναυπηγείο του Μπέλφαστ για να παρακολουθήσετε ένα νέο σουπερτάνκερ, το Λίμα, στο τελικό στάδιο της κατασκευής του. Πλοία σαν το Λίμα δεν ναυπηγούνται πια σύμφωνα με την παράδοσι των κομψών πλοίων. Από την άποψι της λειτουργίας τους, δίνουν την εντύπωσι τεράτων. Οι πλευρές του Λίμα ορθώνονται άκαμπτες προς τα ύψη, οι παρειές της πλώρης (μάσκες) καμπυλωμένες σε επεκτεταμένο ημικύκλιο, ακαλαίσθητα διαμορφωμένες σε σχήμα κώνου. Καταλήγει σε μια βολβοειδή «μύτη,» που συνήθως είναι κρυμμένη κάτω απ’ το νερό. Το χαρακτηριστικό αυτό διευκολύνει τον πλουν του σκάφους μέσα στο νερό. Τα σουπερτάνκερς δεν διανοίγουν τον δρόμο τους μέσα στο νερό, αλλά ‘οργώνουν’ τη θάλασσα στο πέρασμα τους!

Όπως στεκόμαστε κατά μήκος του πλοίου, η δεξιά του πλευρά ορθώνεται από πάνω μας σαν χαλύβδινος απόκρημνος βράχος, ύψους 80 ποδών (24 μέτρων). Το πραγματικό ύψος, από την επιφάνεια του καταστρώματος ως την τρόπιδα, είναι 94 πόδια (29 μέτρα), και το μήκος φθάνει τα 1.154 πόδια (352 μέτρα)—περίπου ένα τέταρτο του μιλίου! Προς τη μεριά της πρύμνης, μπορεί κανείς να δη ότι ακόμη και η προπέλλα είναι τεραστίων διαστάσεων. Ξεπερνά τα 30 πόδια (9 μέτρα) σε διάμετρο και ζυγίζει 60 τόννους.

Όταν ‘αναρριχηθή’ κάποιος στο κυρίως κατάστρωμα, θ’ αντικρύση ένα εκπληκτικό σύμπλεγμα από σωλήνες, βαλβίδες και λήψεις δικτύου πυρκαϊάς. Αυτά χρησιμοποιούνται για τη φόρτωσι και την εκφόρτωσι του πετρελαίου και για σκοπούς υπηρεσίας και ασφαλείας. Το κατάστρωμα παρουσιάζει ελαφρά κλίσι από το κέντρο προς τις πλευρές και έχει πλάτος 182 πόδια (55 μέτρα). Στο σύνολο του μπορεί να χωρέση 60 γήπεδα τέννις. Στην πραγματικότητα, το κύριο κατάστρωμα απαρτίζεται από τις οροφές, που καλύπτουν την κάθε μια από τις δεξαμενές του πλοίου όπου αποθηκεύεται το φορτίο. Η κάθε δεξαμενή έχει ένα στόμιο επιθεωρήσεως. Καθώς κυττάζομε προσεκτικά το εσωτερικό μιας από τις δεξαμενές φορτίου, ο πυθμένας του πλοίου βρίσκεται σε τόσο μεγάλο βάθος ώστε χάνεται από τα μάτια μας μέσα σε σκοτεινές σκιές.

Στο πίσω μέρος του πετρελαιοφόρου, υψωμένη έξη πατώματα πάνω απ’ το κυρίως κατάστρωμα, δεσπόζει μια κατασκευή που στεγάζει τους θαλάμους έλεγχου, τους χώρους ενδιαιτήσεως, μια μικρή πισίνα και διάφορες άλλες ανέσεις. Η γέφυρα ναυσιπλοΐας στο τελευταίο πάτωμα καταλαμβάνει όλο το πλάτος του πλοίου.

Το Λίμα αναφέρεται ότι έχει τη δυνατότητα να μεταφέρη 330.000 τόννους φορτίου «ντετγουέητ τόννων». (Το «ντέτγουεητ» περιλαμβάνει το συνολικό βάρος του μεταφερομένου φορτίου, το βάρος εφοδίων, τροφίμων, νερού, πληρώματος και επιβατών με τις αποσκευές τους, του έρματος—και των καυσίμων.) Αυτό σημαίνει ότι η μεταφορική ικανότης του είναι 330.000 τόννοι. Όταν το Λίμα αρχίση να μεταφέρη φορτίο, όλος σχεδόν αυτός ο χώρος θα γεμίση με ακατέργαστο πετρέλαιο. Αυτή η μεγάλη ποσότης ακατέργαστου πετρελαίου ισοδυναμεί με 84 εκατομμύρια (αυτοκρατορικά) γαλλόνια (382 εκατομμύρια λίτρα).

Καθώς βλέπομε το Λίμα ο νους μας στρέφεται προς το αβέβαιο μέλλον των σουπερτάνκερς, τα πιο μεγάλα κινούμενα αντικείμενα που κατασκεύασε μέχρι στιγμής ο άνθρωπος. Γιατί τα τεχνολογικά «θαύματα» της δεκαετίας του 1959 έχουν γίνει οι «δεινόσαυροι» της ναυτιλίας της δεκαετίας του 1970; Η απάντησις σ’ αυτό το ερώτημα προϋποθέτει την εξέτασι του πώς και γιατί αναπτύχθηκαν αυτά τα σουπερτάνκερς.

Η Ανάπτυξις των Σουπερτάνκερς

Τα σουπερτάνκερς όπως το Λίμα αποτελούν μία πολύ νέα ιδέα στον τομέα της Ναυτιλίας. Η όλη ιδέα της μεταφοράς του πετρελαίου δεν είναι τόσο παλαιά, διότι το πετρέλαιο άρχισε να κάνη την εμφάνισί του ως βασική πρώτη ύλη μέσα στα 100 τελευταία χρόνια, αφ’ ότου έγινε η εφεύρεσις της μηχανής εσωτερικής καύσεως. Στην αρχή, το πετρέλαιο μετεφέρετο μέσα σε ξύλινα βαρέλια από τα συνήθη πλοία, σαν τμήμα του «γενικού φορτίου.» Κατόπιν, το 1886, καθελκύσθηκε το πρώτο ειδικώς κατασκευασμένο «δεξαμενόπλοιο» το Γκλούκαουφ, μεταφορικής ικανότητος 2.300 «ντέτγουεητ τόννων.» Η αύξησις του τοννάζ ακολούθησε με βραδύ ρυθμό. Στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η μεταφορική ικανότης των δεξαμενοπλοίων έφθασε τους 8.000 τόννους· μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχαν κατασκευασθή πλοία των 16.000 τόννων. Στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, το τοννάζ των δεξαμενοπλοίων ανήλθε στους 30.000 τόννους. Είχε στηθή η εξέδρα τώρα για το εκπληκτικό άλμα προόδου στην εποχή των σουπερτάνκερς, με αρχικούς πρωταγωνιστάς τους Γιαπωνέζους ναυπηγούς.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ναυπηγήθηκε το πρώτο σουπερτάνκερ των 100.000 τόννων. Απ’ το σημείο αυτό και μετά, τα μεγέθη αυξάνουν τόσο γρήγορα ώστε κάθε νέο ρεκόρ κατερρίπτετο σχεδόν μόλις επετυγχάνετο. Σήμερα, τα μεγαλύτερα σουπερτάνκερς έχουν μεταφορική ικανότητα περίπου 500.000 «ντέτγουεητ τόννων.»

Οι σχεδιαστές έχουν σχέδια για τη ναυπήγησι ακόμη μεγαλυτέρων σκαφών. Η κατασκευαστική βάσις του ναυπηγείου του Μπέλφαστ θα μπορούσε ν’ αναλάβη την κατασκευή ενός πλοίου 1.000.000 τόννων. Ο μόνος ανασταλτικός παράγων στην αύξησι του μεγέθους φαίνεται ότι είναι η αντοχή των υλικών κατασκευής που έχομε στη διάθεσί μας και η έλλειψις λιμένων με ικανό βύθισμα για την εξυπηρέτησι τόσο πελώριων πλοίων.

Σε τι οφείλεται ακριβώς αυτή η ανάπτυξις των σουπερτάνκερς; Γιατί αυτή η ακατάπαυστη δραστηριότης για την ναυπήγησι όλο και μεγαλύτερων πλοίων;

Τα Αίτια για την Ανάπτυξι

Το βασικό κίνητρο είναι το ΧΡΗΜΑ. Πολλοί από τους εκατομμυριούχους του κόσμου έχουν συσσωρεύσει ένα μεγάλο μέρος του πλούτου τους από την κερδοσκοπία αυτών των σουπερτάνκερς. Οι εταιρίες πετρελαίων, ισχυρίζονται ότι η τιμή πολλών υποπροϊόντων του πετρελαίου έχει κρατηθή σε χαμηλά επίπεδα με την εμφάνισι αυτών των κολοσσιαίων πλοίων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Η Βρεταννική Εγκυκλοπαιδεία αναφέρει ότι «το κόστος της μεταφοράς ελαττούται καθώς αυξάνεται το μέγεθος του πλοίου. Η μονάδα κόστους στη μεταφορά του πετρελαίου μ’ ένα πετρελαιοφόρο 200.000 τόννων είναι χαμηλότερη κατά 25 τοις εκατό απ’ ό,τι σ’ ένα σκάφος 16.000 τόννων.» (Έκδοσις 1976, Μακροπίντια, Τομ. 16, σελίς 689) Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν σ’ αυτό. Άσχετα με το μέγεθος του πετρελαιοφόρου, ο αριθμός του πληρώματος ποικίλλει ελάχιστα και, συνεπώς, οι καταβαλλόμενοι μισθοί είναι ίδιοι. Επίσης, σε δεδομένη ταχύτητα, το μακρύ πλοίο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεως απ’ το βραχύ πλοίο. Έτσι, το μέγεθος των σουπερτάνκερς συντελεί στη μείωσι των απαιτήσεων προώσεως και, κατά συνέπεια, στη μειωμένη κατανάλωσι καυσίμων,

Η αύξησις της ζητήσεως των υποπροϊόντων πετρελαίου έδωσε επίσης ώθησι στην ανάπτυξι του σουπερτάνκερ. Στη δεκαετία του 1930, σχεδόν το 75 τοις εκατό των παγκοσμίων αναγκών για ενέργεια ικανοποιούντο από το κάρβουνο. Κατά τη δεκαετία όμως του 1950, η βελόνη άρχισε να στρέφεται υπέρ του πετρελαίου. Η Ρωσία και οι σύμμαχοι της είναι σε θέσι να ικανοποιούν τις ανάγκες τους από τα εγχώρια αποθέματα, αλλά η δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία εξαρτώντο σχεδόν εξ ολοκλήρου από το εισαγόμενο πετρέλαιο, κυρίως από τις Αραβικές χώρες. Στη δεκαετία του 1970, ακόμη και η Βόρεια Αμερική, που ήταν προηγουμένως αυτάρκης, έκρινε αναγκαία την εισαγωγή πετρελαίου.

Αυτή η συνεχώς αυξανόμενη ζήτησις δημιούργησε την ανάγκη ενός στόλου πετρελαιοφόρων για τη μεταφορά του πετρελαίου από τα σημεία όπου υπεραφθονεί, ιδιαίτερα γύρω στον Περσικό Κόλπο, προς τις χώρες καταναλώσεως, που απέχουν χιλιάδες μίλια πέρα από τους Ωκεανούς. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η παγκόσμια ζήτησις σε πετρέλαιο παρουσίαζε αύξησι με ετήσιο ρυθμό 7 και 9 τοις εκατό. Συνεπώς, υπήρχε και ανάλογη ανάγκη για αύξησι της χωρητικότητος των πετρελαιοφόρων. Τα σουπερτάνκερς ικανοποίησαν αυτή την ανάγκη.

Η Ευημερία Γίνεται Κρίσις

Κατόπιν, στο τέλος του 1973, οι Αραβικές χώρες εισήγαγαν την απαγόρευσι εξαγωγής πετρελαίου. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η τιμή του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής τετραπλασιάσθηκε, αυξάνοντας τα έσοδα των παραγωγών, αλλ’ αντιστρέφοντας επίσης την ήδη υπάρχουσα ραγδαία αύξησι σε ζήτησι. Σε μερικά μέρη, αυτή η αύξησις είχε φθάσει το 10 τοις εκατό ετησίως.

Πριν έλθη αυτή η εκπληκτική αλλαγή, επικρατούσε η γνώμη ότι θα υπήρχε σταθερή αύξησις στη ζήτησι του πετρελαίου. Με βάσι αυτό, έγιναν πολλές παραγγελίες και ναυπηγούντο πολλά σουπερτάνκερς για ν’ ανταπεξέλθουν στην αναμενόμενη αύξησι. Ξαφνικά, ο παγκόσμιος στόλος πετρελαιοφόρων βρέθηκε να ξεπερνά κατά πολύ τις ανάγκες της μειωμένης ζητήσεως για πετρέλαιο. Τα πλοία, των οποίων η ναυπήγησις ευρίσκετο στο στάδιο της περατώσεως, συνέβαλαν απλώς στην επιδείνωσι του πληθωρισμού, χειροτερεύοντας ακόμη πιο πολύ την κατάστασι. Σ’ όλα τα μέρη της γης, τα σουπερτάνκερς παρωπλίζονταν. Όποτε ήταν δυνατόν, παραγγελίες για νέα πετρελαιοφόρα ακυρώνονταν.

Άλλα Προβλήματα

Αυτά τα οικονομικά προβλήματα δεν είναι οι μόνες δυσκολίες που αντιμετώπισαν τα σουπερτάνκερς στο σύντομο διάστημα της ιστορίας τους. Μερικές αυθεντίες πιστεύουν ότι η ταχύτης της τεχνολογικής προόδου στον σχεδιασμό αυτών των γιγαντιαίων πλοίων, έχει ξεπεράσει τη δυνατότητα προσαρμογής των στους απρόβλεπτους κινδύνους.

Ένας προεξέχων τεχνολογικός κίνδυνος είναι οι εκρήξεις. Δημιουργούνται αέρια από τα κατάλοιπα του πετρελαίου που κατακάθονται στα κύτη του πλοίου μετά την εκφόρτωσι του κυρίως φορτίου. Τα αέρια αυτά αναφλέγονται πολύ εύκολα, εκτός αν ληφθούν ειδικές προφυλάξεις. Σε γενικές γραμμές, η πιθανότης εκρήξεως αυξάνει με το μέγεθος της δεξαμενής φορτίου. Μετά την έκρηξι σε τρία σουπερτάνκερς τον Δεκέμβριο του 1969, εφαρμόσθηκαν νέες μέθοδοι καθαρισμού κυτών. Η «αδρανοποίησις» δηλαδή η εκτόπισις των εκρηκτικών αερίων με αδρανή (που δεν εξατμίζονται) καυσαέρια των μηχανών του πλοίου, επιστεύετο ότι είναι η λύσις. Παρ’ όλα αυτά, όμως, στις 29 Δεκεμβρίου 1975, εξερράγη το Μπέργκε Ίστρα, ένα σουπερτάνκερ που χρησιμοποίησε την τεχνική της αδρανοποιήσεως των αερίων.

Ένα άλλο πρόβλημα σχετίζεται με την πλοήγησι των σουπερτάνκερς. Εξ αιτίας του μεγέθους και του σχήματος τους, παρουσιάζουν δυσκολίες στον ακριβή χειρισμό τους και χρειάζεται αρκετός χρόνος για να τα φέρη κανείς σε απόλυτη ακινησία.

Το «βύθισμα» ή το βάθος κάτω από την επιφάνεια σε μερικά από τα πελώρια πετρελαιοφόρα είναι τόσο μεγάλο ώστε λίγα απ’ τα λιμάνια του κόσμου είναι κατάλληλα να τα εξυπηρετήσουν. Σε μερικά μέρη, όπως τα Στενά του Ντόβερ, τα σουπερτάνκερς διαπλέουν μόνον ένα ή δύο πόδια (0,3 έως 0,6 μέτρα) πάνω απ’ τον βυθό. Συχνά τα πελώρια αυτά σκάφη πρέπει να ξεφορτώσουν σε ειδικώς εξωπλισμένα λιμάνια με αρκετό βάθος, όπως το Μπάντρυ Μπέι της Ιρλανδίας.

Σοβαρές ανησυχίες εκφράζονται σχετικά με τους κινδύνους μολύνσεως τον περιβάλλοντος από τα σουπερτάνκερς. Συγκρούσεις και προσαράξεις, που είναι δύσκολο να τεθούν υπό έλεγχο, έχουν σαν αποτέλεσμα τη διαρροή τρομερών ποσοτήτων πετρελαίου. Όταν το Τόρρεη Κάνυον προσάραξε στο Λαντ’ς Εντ της Αγγλίας, το 1967, ξεχύθηκε στη θάλασσα το 100.000 τόννων φορτίο του από ακατέργαστο πετρέλαιο, με αποτέλεσμα να προκαλέση μεγάλη καταστροφή στα ψάρια και στα πουλιά της περιοχής. Η ακτή μολύνθηκε σε απόστασι πολλών χιλιομέτρων. Η καταστροφή αυτή απετέλεσε το κίνητρο για την ανακάλυψι καλυτέρων μεθόδων σε εργασίες καθαρισμού για μελλοντικά ατυχήματα. Εκτός από τις καταστροφές αυτές, πολλές αυθεντίες ενδιαφέρονται για τις άγνωστες ζημίες που προξενούνται στην ευαίσθητη οικολογία των θαλασσών από τα εκατομμύρια των τόννων πετρελαίου που χύνονται σ’ αυτές κάθε χρόνο, είτε από σύμπτωσι είτε από αμέλεια.

Η κατακόρυφη πτώσις της αξίας των σουπερτάνκερς δείχνει πολύ καλά την παράξενη φύσι των ανθρωπίνων υποθέσεων. Προς το παρόν, τα σχέδια για την ανάπτυξι αυτών των πλοίων έχουν ‘προσαράξει.’ Μερικοί έχουν προβλέψει τον «θάνατο των δεινοσαύρων της βαθειάς θάλασσας.» Ο υπάρχων παγκόσμιος στόλος των σουπερτάνκερς θα φθαρή, όπως δείχνει η εξέλιξις των γεγονότων. Μολονότι, προς το παρόν, υπάρχει ένα μεγάλο ερωτηματικό σχετικά με τη μελλοντική τους εξέλιξι, μόνον ο χρόνος θ’ αποκαλύψη αν αυτά τα «θαλάσσια τέρατα» βρίσκωνται σε στάδιο χειμερίας νάρκης ή ολοκληρωτικού αφανισμού.