Κομπιούτερ—Βοηθός ή Τύραννος;
ΤΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ για τον ηλεκτρονικό υπολογιστή που προκαλεί συγκρατημένο γέλιο σε πολλούς και φρίκη σε άλλους είναι το εξής: Διάφορα μεγάλα έθνη συμφωνούν να συνδέσουν τους πιο τελειοποιημένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που έχουν για να βοηθήσουν στην επίλυσι πολύπλοκων προβλημάτων τους. Τα τεράστια αποθέματα πληροφοριών τακτοποιούνται στη σειρά για να τα επεξεργασθούν ισχυρές μονάδες. Για να δοκιμάσουν τον συνδυασμό εισάγουν στο ολοκληρωτικό σύστημα την «εσχάτη ερώτησι»: «ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΟΣ;»
Οι μπομπίνες στριφογυρίζουν και τα ενδεικτικά φώτα ανάβουν καθώς το πιο πολύπλοκο συγκρότημα ηλεκτρονικών υπολογιστών που επινοήθηκε ποτέ διερευνά τράπεζες μαζικών στοιχείων αφομοιώνοντας και αναλύοντας γεγονότα καθώς χρησιμοποιεί όλες τις πηγές πληροφοριών για ν’ απαντήση στην ερώτησι. Μετά από μερικά λεπτά κάθε δράσις παύει εκτός απ’ την έκρηξι δραστηριότητος στην γραφομηχανή καθώς καταγράφει το τελικό αποτέλεσμα δισεκατομμυρίων λογικών αποφάσεων. Μπρος στα φοβισμένα μάτια του άφωνου ακροατηρίου παρουσιάζεται επιγραμματική η απάντησις: «ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΩΡΑ!»
Η αντίδρασις ενός ατόμου σ’ αυτήν την ιστορία—όπως και στο θέμα της ομορφιάς—εξαρτάται πολύ από τα αισθήματα που υπάρχουν μέσα του. Η προσωπική σας εμπειρία με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστάς μπορεί να σας γεμίζη με ατέλειωτο θαυμασμό για τις ικανότητές τους. Ή, μπορεί να είσθε στο άλλο άκρο και ν’ αντιδράτε με απέχθεια αναμεμιγμένη με ανησυχητικό φόβο.
Για μερικά άτομα ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι η μηχανική ιδιοφυία που μπορεί στιγμιαίως να πληροφορήση ένα άτομο ότι οι θέσεις του είναι εξασφαλισμένες για ένα ταξίδι 10.000 μιλίων (16.090 χιλιομέτρων), να βοηθήση ένα δικηγόρο στην εξεύρεσι στοιχείων για μια δύσκολη υπόθεσι, και στις στιγμές της αναπαύσεως του, να εξυπηρετή ως ένας φοβερός αντίπαλος στο σκάκι ή στο τικτακτού (επιτραπέζιο παιγνίδι). Σε άλλους ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι η τυφλή, επιρρεπής σε σφάλματα μηχανή που φέρνει σύγχυσι στον λογαριασμό της τραπέζης τους, συνεχίζει να τους πιέζη να πληρώσουν ένα λογαριασμό που έχει πληρωθή προ πολλού και αποθηκεύει στην «μνήμη» της δυσφημιστικές πληροφορίες για αυτούς που μπορεί να περιέλθουν στην κατοχή όλου του κόσμου με το πάτημα ενός κουμπιού.
Πώς βλέπετε εσείς τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές; Θα θέλατε να δήτε από πιο κοντά αυτό το πολύπλευρο ηλεκτρονικό θαύμα;
Γιατί Αναπτύχθηκε;
Στη διάρκεια της ιστορίας ο άνθρωπος προσπαθούσε να επεκτείνη τις ικανότητες του για να επιταχύνη ή να εξαλείψη την επαναλαμβανόμενη εργασία. Από πολλά χρόνια, πολλές σωματικές εργασίες—το όργωμα, το βάδισμα, οι διάφορες κατασκευές—έχουν γίνει πιο εύκολες με την εφεύρεσι διαφόρων μηχανών. Αλλά όσον αφορά τις διανοητικές εργασίες, μολονότι επαναλαμβανόμενες, επί πολύ καιρό υπήρχε η άποψις ότι δεν μπορούν να αυτοματοποιηθούν.
Πάρτε σαν παράδειγμα τον κατασκευαστή που έπρεπε να προσθέση μια στήλη αριθμών για να κάνη την τρέχουσα απογραφή υλικού. Παλαιότερα αυτό ήταν μια εντελώς διανοητική εργασία. Έπειτα με την εμφάνισι της αθροιστικής μηχανής και των συγχρόνων υπολογιστών, ο λογαριασμός αυτοματοποιήθηκε μολονότι η εισαγωγή πληροφοριακών στοιχείων έπρεπε να γίνη με το χέρι. Οι σωματικές κινήσεις του χειριστού, έγιναν το βραδύτερο μέρος της λειτουργίας. Η ανία και η απροσεξία προσθέτουν επίσης το βάρος τους στην όλη διαδικασία.
Θα μπορούσε να επινοηθή μια μηχανή που να «διαβάζη» τους αριθμούς, να παράγη την απαιτούμενη δύναμι που θα ασκούσε πίεσι στα πλήκτρα των αριθμών, να καθορίζη αν θα προσθέση ή θα αφαιρέση και έπειτα να τυπώνη τα αποτελέσματα; Βεβαίως! Οι πληροφορίες μπορούσαν να τροφοδοτηθούν απ’ ευθείας στον ηλεκτρονικό υπολογιστή εισαγόμενες με διάτρητες καρτέλλες ή μαγνητικές ταινίες ή ακόμη ‘διερευνούμενες’ απ’ ευθείας από την πηγή πληροφοριών μέσω ενός οπτικού αναγνώστου χαρακτήρων. Αλλά πώς θα ήξερε μια μηχανή τι να κάνη στη συνέχεια;
Η ιδέα του αποθηκευμένου προγράμματος, ήταν η απάντησις. Ενώ η αθροιστική μηχανή ή ο υπολογιστής μπορούσαν να επιτελέσουν μόνο μια ή δυο πράξεις σε κάθε πίεσι του πλήκτρου, ένας ηλεκτρονικό υπολογιστής με αποθηκευμένο πρόγραμμα ή «μνήμη» μπορούσε να έχη μια σε μια σειρά οδηγιών για να τον κατευθύνουν σε πολλές ανεξάρτητες πορείες με βάσι την δική του ανάλυσι των εισαχθέντων πληροφοριών. Καθώς αυξάνετο και η ταχύτης της μνήμης του ηλεκτρονικού υπολογιστού, οι δυνατότητες εγίνοντο τρομερές.
Ευρύτερη Εφαρμογή της Δυνάμεως των Κομπιούτερς
Μπορείτε να φαντασθήτε τις σκέψεις σας ως κατασκευαστού, ενώ σταθμίζει αυτές τις δυνατότητες; Ίσως κάνετε τον συλλογισμό: ‘Αν η μηχανή μπορή να αθροίζη την παραγωγή μας και ν’ αφαιρή τις πωλήσεις γιατί δεν μπορούμε να την αφήσωμε να κάνη απογραφή και να μας «λέη» πότε ο αριθμός μειώνεται; Ή ακόμη να μας λέη πότε έχομε κάτω από 200 στα είδη ταχείας διακινήσεως και κάτω από 20 στα είδη βραδείας διακινήσεως; Αλλά σταθήτε μια στιγμή. Έχομε ‘νεκρές’ εποχές σε ωρισμένες περιόδους του έτους. Ας της δώσωμε το ιστορικό των πωλήσεων του περασμένου έτους και ας μας λέγη τι πρέπει ν’ αναμένωμε κάθε βδομάδα. Γνωρίζομε τι χρειάσθηκε κάθε κλάδος της εταιρείας μας τον περασμένο χρόνο. Μ’ αυτή την πληροφορία, αυτή η μηχανή θα μπορούσε να προγραμματίση αυτόματες αποστολές των ιδίων ποσοτήτων αυτόν τον χρόνο. Θα μπορούσε να «διαβάση» μια παραγγελία, να την αναλύση σε επί μέρους τμήματα και να μας πη πότε ν’ αρχίσωμε την παραγωγή, για έγκαιρη παράδοσι; Θα μπορούσε . . . ;’
Ασφαλώς, θα μπορούσε. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής το κάνει αυτό και πολύ περισσότερα, για πολλές επιχειρήσεις σήμερα. Οι δυνατότητες περιορίζονται μόνον απ’ τον διαθέσιμο χρόνο, την ισχύ και τον εξοπλισμό του ηλεκτρονικού συστήματος και από την φαντασία και ευστροφία του χειριστού.
Ταχύτης που Όλο και Αυξάνει
Για να δώσωμε ένα παράδειγμα της ταχύτητας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ας φαντασθούμε έναν υπάλληλο γραφείου που αντιμετωπίζει το πρόβλημα να προσθέση 100.000 επταψήφιους αριθμούς. Τυπωμένοι με μονά διαστήματα σε κόλλες κανονικού μεγέθους με 10 στήλες σε κάθε σελίδα αυτοί οι αριθμοί θα γέμιζαν περίπου 150 σελίδες. Αν χρησιμοποιήση έναν υπολογιστή καταγράφοντας επτά ψηφία και πιέζοντας το πλήκτρο της προσθέσεως μια φορά κάθε δευτερόλεπτο, ο φίλος μας θα μοχθούσε σχεδόν 28 ώρες. Πόσο αποθαρρυντικό θα ήταν αν ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής επρόκειτο ν’ αρχίση το έργο ταυτοχρόνως! Πριν ο άνθρωπος πιέση το πλήκτρο της προσθέσεως για το πρώτο σύνολο των ψηφίων, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής θα τύπωνε ήδη την απάντησι!
Ο ταχύτατος ηλεκτρονικός υπολογιστής εργάζεται όπως κάθε μηχανή—χωρίς να κουρασθή ή να βαρεθή και με καταπληκτική ακρίβεια, αν προγραμματισθή κατάλληλα. Αλλά τι θα λεχθή για το κόστος; Ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η δαπάνη για 100.000 υπολογισμούς ήταν 1,28 δολλάρια Η.Π. σήμερα η δαπάνη είναι λιγώτερη από ένα σεντ για την ίδια εργασία. Οι νέες μνήμες «μαγνητικής φυσαλίδος» μπορούν να προσφέρουν μείωσι κατά χίλιες φορές στο μέγεθος των τραπεζών μνήμης του ηλεκτρονικού υπολογιστού και οι τεχνικοί οραματίζονται τη δυνατότητα μιας πλήρους μνήμης ηλεκτρονικού υπολογιστού σ’ ένα λεπτό κομμάτι μετάλλου μεγέθους μιας τετραγωνικής ίντσας!
Μήπως σας τρομάζει αυτό; Μήπως αισθάνεσθε όπως ένας ερευνητής που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε λίγους αιώνες η μοναδική μας ελπίδα θα είναι το αν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θα είναι πρόθυμοι να μας φυλάνε σαν χαϊδεμένα ζώα; Θα γίνουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές οι τύραννοι μας; Ψάχνωντας να βρούμε την απάντησι, είναι σίγουρα καιρός ν’ ανασκοπήσουμε τους περιορισμούς τους.
Οι Περιορισμοί των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών
Όσο τρομακτικές κι αν είναι οι ικανότητές του, ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος παραμένει μηχανή Η Βρετανική Εγκυκλοπαιδεία γράφει κατάλληλα: «Ο υπολογιστής δεν μπορεί ν’ ασκήση κρίσι ή την κοινή λογική και πρέπει να του δοθούν σχολαστικές οδηγίες στο πρόγραμμα για το πώς θα χειρισθή κάθε απρόοπτο.» Ναι, ο προγραμματιστής πρέπει να παράσχη την φαντασία και την ικανότητα λογικεύσεως, καθώς αναπτύσσει τις οδηγίες για να κατευθύνη τη λειτουργία του. Ο κομπιούτερ όπως κάθε άλλη μηχανή, δεν μπορεί να κάνη τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγώτερο απ’ το να ακολουθήση την προγραμματισμένη πορεία που έθεσε ο προγραμματιστής. Μπορεί να καθορίση (αν έχη σχεδιασθή να το κάνη αυτό), αν μια συγκεκριμένη δήλωσι είναι εσφαλμένη σύμφωνα με τους κανόνες της γλώσσας του ηλεκτρονικού υπολογιστού. Αλλά δεν μπορεί να καθορίση, αν η δήλωσι είναι λογικά σωστή ή εσφαλμένη, για να επιτύχη ο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ένα μεγάλο μέρος της εργασίας του προγραμματιστού χαρακτηρίζεται ως «ντιμπάνκινγκ» δηλαδή εντόπισι και εξάλειψι «παρασίτων» ή σφαλμάτων λογικής που δεν γίνονται αντιληπτά απ’ τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Αυτό γίνεται αφού δοκιμαστή το πρόγραμμα, με την χρήσι ειδικά προετοιμασμένων στοιχείων και με την σύγκριση του εξαγομένου με τα προκαθωρισμένα σωστά αποτελέσματα. Μπορείτε λοιπόν να δήτε ότι η ολοκληρωτική εξάρτησι ενός συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστού απ’ τον προγραμματιστή, οφείλεται στην πλήρη έλλειψι κρίσεως της μηχανής. Αυτό το ηλεκτρονικό θαύμα είναι όπως το ωνόμασε επιτυχώς κάποιος καθηγητής προγραμματιστού, ένας «μεγάλης ταχύτητος καθυστερημένος εγκέφαλος»!
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής θα ακολουθήση τις οδηγίες τυφλά χωρίς να έχη συνείδησι να ενοχληθή από κάτι εσφαλμένο. Έτσι, ένας προγραμματιστής μπορεί να κάνη έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή να είναι «προκατειλημμένος,» με το να ποικίλλη τη δράσι του βασιζόμενος σε ωρισμένους συνδυασμούς γραμμάτων, στο πρώτο και στο τελευταίο όνομα του ενδιαφερομένου. Η θύρα είναι επίσης ανοικτή για έναν ασυνείδητο προγραμματιστή να κατευθύνη τον ηλεκτρονικό υπολογιστή για δικό του όφελος. Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης της 3ης Ιουλίου 1977, τόνιζαν ότι το έγκλημα που βοηθείται από κομπιούτερς υπολογίζεται τώρα ότι φθάνει στο ύψος των 300 εκατομμυρίων τον χρόνο, με μέση είσπραξι 500.000 δολλαρίων.
Είναι σαφές ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν μπορεί να κάνη περισσότερα ή καλύτερα πράγματα απ’ τον άνθρωπο· το μόνο που μπορεί, είναι να κάνη ωρισμένα πράγματα γρηγορώτερα. Είναι ενδιαφέρον ότι το περιοδικό Φυσική Ιστορία συγκρίνοντας τον άνθρωπο και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή έγραψε τα εξής: «Κλιμακώνοντας τους σημερινούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές κατά μέγεθος, μια μηχανή που θα συναγωνιζόταν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε ικανότητα μνήμης, θα κατανάλωνε ηλεκτρική ενέργεια ενός δισεκατομμυρίου Βατς—την μισή παραγωγή του Φράγματος Γκραντ Κούλη—και θα ελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του χώρου του Εμπάιρ Στέητ Μπίλντινγκ. Το κόστος του θα ήταν γύρω στα 10 δισεκατομμύρια δολλάρια. Η μηχανή θα ήταν μια τεράστια τεχνητή διάνοια, αλλά θα ήταν μόνο μια χονδροειδής απομίμησι του ανθρωπίνου εγκεφάλου.» Αυτό το άρθρο έλεγε επίσης τα εξής: «Σε κάθε σχεδόν υπολογισμό, οι πιο ισχυροί ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι του κόσμου είναι απελπιστικά ανεπαρκείς αν συγκριθούν με το ένα δέκατο του κυβικού ποδός φαιάς ουσίας που υπάρχει στο ανθρώπινο κρανίο.»
Ανόμοια με τον άνθρωπο, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν θα επιτρέψει καμμιά απόκλισι, όσο μικρή κι αν είναι, απ’ αυτό που είναι προγραμματισμένος να κάνη. Θα θέλατε να το κατανοήσετε αυτό καλύτερα; Για να διευκρινίσωμε τα πράγματα, μας αρκεί ένα μέρος από το πρόγραμμα ενός απλού ηλεκτρονικού υπολογιστού.
Το Πρόγραμμα του Υπολογιστού
Το πρόγραμμα παρέχει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή όλες τις οδηγίες σχετικά με τη φύσι των εισαγομένων πληροφοριακών στοιχείων, τους κανόνες της όλης λειτουργίας και τη μορφή που πρέπει να έχη το παραγόμενο αποτέλεσμα. Επιστρέφοντας στο παράδειγμα του βιομηχάνου, ας γράψωμε ένα μέρος προγράμματος για την σύνταξι απογραφής των προϊόντων του ύστερ’ από μια ημέρα πωλήσεων και παραγωγής. Η γλώσσα του προγράμματος είναι η ΚΟΜΠΟΛ (ειδικά προσαρμοσμένη για επιχειρήσεις). Τα στοιχεία είναι περίπου τα εξής: (Βλέπε σελίδα 15).
ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ
00012MADE0120
00150MADE0032
00201MADE0088
00201SOLD0035
00208MADE1134
00301MADE0078
00301SOLD0012
00404MADE1234
ΠΑΛΑΙΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΡΧΕΙΟ (ΧΘΕΣΙΝΗΣ ΗΜΕΡΑΣ)
00012RUBBER GASKET 00700150
00150METAL HINGE 01201200
00201BRASS DOOR KNOB00320030
002081 IN WOOD SCREW00980500
00301WINDOW MOLDING 04300090
00404SIX PENNY NAIL 15600999
Τα παραπάνω στοιχεία θα μπορούσε να εντεθούν στο πρόγραμμα ως εξής (Σημειώστε ότι κάθε Χ και 9 αντιπροσωπεύει μία θέσι στοιχείων):
01 TRANSACTION-CARD. 01 MASTER-INVENTORY-RECORD.
05 TRANS-STOCK-NUMBER PIC XXXXX. 05 STOCK-NUMBER PIC XXXXX.
05 SOLD-OR-MADE PIC XXXX. 05 STOCK-NAME PIC X(15).
05 UNIT-COUNT PIC 9999. 05 UNITS-ON-HAND PIC 99999.
05 MINIMUM-UNITS PIC 999.
Κάνοντας την σύγκρισι κάθε συναλλαγής με το αντίστοιχο πρότυπο αρχείο, θα εφαρμοσθούν οι ακόλουθες δηλώσεις στη γλώσσα ΚΟΜΠΟΛ του ηλεκτρονικού υπολογιστού:
IF SOLD-OR-MADE IS EQUAL TO ‘MADE’
ADD UNIT-COUNT TO UNITS-ON-HAND.
IF SOLD-OR-MADE IS EQUAL TO ‘SOLD’
SUBTRACT UNIT-COUNT FROM UNITS-ON-HAND.
Το νέο πρότυπο αρχείο μετά την εφαρμογή των αριθμητικών πράξεων θα είναι:
00012RUBBER GASKET 00820150
00150METAL HINGE 01233200
00201BRASS DOOR KNOB00373030
002081 IN WOOD SCREW02114500
00301WINDOW MOLDING 04366090
00404SIX PENNY NAIL 16834999
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγηθή απ’ αυτό το σχεδόν σε Αγγλική γλώσσα πρόγραμμα, αλλά θα το μετατρέψη πρώτα σε γλώσσα αναγνώσιμη από μηχανή, μέσω ενός ειδικού προγράμματος που ονομάζεται «συντάκτης.» Το πρόγραμμα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστού μπορεί να χρησιμοποιή τις λέξεις «ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΤΟΚ» και «ΜΟΝΑΣ-ΜΕΤΡΗΣΙΣ» αλλά αυτές δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε για την μηχανή. Τις χρησιμοποιεί μόνο για να συνδέση τα στάδια διαδικασίας με περιοχές αποθηκεύσεως ειδικών πληροφοριακών στοιχείων. Τα ονόματα «ΓΙΑΝΝΗΣ» και «ΜΑΡΙΑ» θα μπορούσαν ν’ αντικαταστήσουν αυτές τις λέξεις σ’ όλο το πρόγραμμα και πάλι θα προέκυπτε ακριβώς ο ίδιος γλωσσικός κώδιξ μηχανής. Η γλώσσα COBOL είναι σχεδιασμένη με τρόπο που λαμβάνει υπ’ όψι της τον αναγνώστη.
Πιθανά Προβλήματα
Ενώ το προαναφερθέν πρόγραμμα θα βρίσκεται σε λειτουργία υπάρχουν πολλές πηγές λαθών για τα οποία δεν υπάρχει ακόμη πρόνοια. Τι θα συνέβαινε αν μια κάρτα είχε διατρηθή με τη λέξι «SOLO» (μόνος) αντί «SOLD» (πωλήθηκε); Και τι θα συμβή αν ο αριθμός ήταν μια θέσι δεξιώτερα; Ή αν ο κατάλογος των αριθμών έλεγε «12X4» αντί για «1234»; Ο ακριβής μας φίλος, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, θα χανόταν πράγματι. Και τι θα γινόταν επίσης αν κατά λάθος ή στην πραγματικότητα τα απογραφέντα υπερέβαιναν τις 99.999 ή αν οι αριθμοί ήταν σωστοί, αλλά καθυστερημένοι κατά τρεις ημέρες; Δεν μπορούμε ν’ αναμένωμε σωστά αποτελέσματα χωρίς την τροφοδότησι ορθών πληροφοριών. Ανάμεσα στα άτομα που ασχολούνται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστάς αυτή η ιδέα έδωσε αφορμή στην δημιουργία της αυτονόητης εκφράσεως «Σκουπίδια βάζεις—Σκουπίδια βγάζεις.»
Ο προγραμματιστής πρέπει να συνδυάζη τη φαντασία να σκέπτεται όλα τα πιθανά σφάλματα, με την επιμέλεια να κάνει πρόνοια για το κάθε ένα απ’ αυτά. Η έκδοσις Ο Μυθικός Μαν-Μονθ το περιγράφει αυτό με τον εξής τρόπο: «Το να σχεδιάζει κανείς μεγάλες ιδέες είναι διασκεδαστικό· το να βρίσκη μικρές ιδέες είναι απλώς εργασία. Κάθε δημιουργική δραστηριότητα συμβαδίζει με πληκτικές ώρες κοπιαστικής και επίπονης εργασίας, και ο προγραμματισμός δεν αποτελεί εξαίρεσι.» Παρά τις καλύτερες προσπάθειες του προγραμματιστού, το προϊόν κάθε συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστού πρέπει ακόμη να υπόκειται σε ανθρώπινο έλεγχο και διόρθωσι, αν αυτό είναι αναγκαίο. Ούτε ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, ούτε ο προγραμματιστής πρέπει να θεωρούνται αλάνθαστοι.
Κατάλληλη Άποψι για τους Κομπιούτερς
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής με τις τεράστιες ικανότητες του σε ταχύτητα και ακρίβεια, είναι ένας έξοχος υπηρέτης στην υπηρεσία του ανθρώπου. Αν κατευθυνθή κατάλληλα, μπορεί να τον ανακουφίση από πολλή πλήξι και απογοήτευσι που συνδέεται με τις μονότονες εργασίες. Μπορεί να τον ελευθερώση, για να δοκιμάση τις διανοητικές του δυνάμεις. Αλλά οι ανθρώπινες ιδιότητες της συμπαθείας, της ευσπλαχνίας, της πρωτοβουλίας, της αντιλήψεως και της φαντασίας, δεν μπορούν να προγραμματισθούν σε μια μηχανή. Ο άνθρωπος, ως κύριος της μηχανής, πρέπει να καθοδηγή, να ελέγχη το έργο της και να διορθώνη τη δράσι της, όταν αυτό είναι απαραίτητο.
Μηχανές όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, μπορούν να επιτελέσουν τρομακτικά τεχνικά επιτεύγματα. Ωστόσο αποτελούν μια επέκτασι του έργου των χειρών του Θεού, όχι για βελτίωσι σ’ αυτό. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι μια μηχανή που δεν θα πρέπει να γίνη αντικείμενο φόβου ή σεβασμού απ’ τον άνθρωπο, αλλά να χρησιμοποιήται για να τον ανακουφίζη απ’ ωρισμένα βάρη και να του παρέχη την ελευθερία να απολαμβάνη ακόμη πληρέστερα τις χαρές της ζωής.