Αληθινός Μονάρχης του Αέρος

Από τον Ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Βρεταννικές Νήσους

ΤΟ ΕΤΟΣ 1919, οι αεροπόροι Άλκοκ και Μπράουν διέσχισαν για πρώτη φορά με επιτυχία τον Ατλαντικό Ωκεανό χωρίς στάσι, με μια μηχανή βαρύτερη από τον αέρα. Όπως ήταν ευνόητο, τα νέα διαδόθηκαν αστραπιαία σ’ όλο τον κόσμο. Επρόκειτο για ένα εξαιρετικό κατόρθωμα.

Ωστόσο, κατά παράξενο τρόπο, 43 χρόνια νωρίτερα ένα κατόρθωμα άξιο για ακόμη πιο μεγάλο θαυμασμό δεν αποδείχθηκε άξιο προσοχής, εκτός από τα αρχεία λίγων εντομολόγων. Το 1876, ο Δαναός ο αρχίππους, που είναι κοινώς γνωστός στην Αγγλία ως η πεταλούδα των ζωχών αναφέρθηκε ότι είχε παρατηρηθή στη νοτιο-δυτική άκρη της χώρας. Αφού οι ζωχοί, τα μόνα φυτά με τα οποία μπορεί να τραφή αυτή η πεταλούδα, δεν είναι αυτοφυή στις Βρεταννικές Νήσους, πώς είχε φθάσει εκεί; Η σκέψις ότι είχε πετάξει από την πατρίδα της την Αμερική, κάπου 3.000 μίλια (4.800 χιλιόμετρα) μακριά, φάνηκε παράλογη. Ωστόσο, το 1880 μερικά είδη πιάσθηκαν σ’ ένα ατμόπλοιο 200 έως 300 μίλια (320 έως 480 χιλιόμετρα) στον Ατλαντικό, που είχε αναχωρήσει από τη Γλασκώβη. Οι υποθέσεις συνεχίσθηκαν επί 70 χρόνια, καθώς 150 περίπου πεταλούδες, σύμφωνα με πληροφορίες, είχαν παρατηρηθή ή πιασθή.

Επειδή μόνο δύο πεταλούδες των ζωχών βρέθηκαν κατά μήκος των Γαλλικών ακτών, και μόλις άλλες τέσσερις στην Ισπανία και Πορτογαλία, πολλά άτομα υποστήριζαν την άποψι ότι αυτά τα πλάσματα πρέπει να είχαν έλθει ανατολικά πάνω σε πλοία, ή ότι κάθησαν ακόμη πάνω σε σκάφη καθ’ οδόν. Αλλά μέχρι σήμερα έκαναν συχνές εμφανίσεις και πολλά άτομα υποστηρίζουν ότι ίσως, τέλος πάντων, αυτά τα εύθραυστα έντομα να κάνουν μόνα τους αυτό το απίστευτο ταξίδι. Πώς δικαιολογείται αυτή η άποψις; Από όσα είναι τώρα γνωστά για τα σημαντικά κατορθώματα αυτών των πλασμάτων, που είναι γνωστά στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά ως η πεταλούδα—μονάρχης.

Αυτό το όμορφο πλάσμα αναγνωρίζεται αμέσως από τα μεγάλα φτερά του σε πορτοκαλλί και καφέ χρώματα και τις έντονες ραβδώσεις σε μαύρο χρώμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά της προσέδωσαν ένα τρίτο όνομα, η καστανούλα με τις μαύρες ραβδώσεις. Είναι κοινή πεταλούδα, γνωστή επίσης στους κατοίκους της Αυστραλίας και των νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού. Ωστόσο, ο κύκλος της ζωής της στη Βόρειο Αμερική είναι τόσο μυστηριώδης, ώστε υπήρξε το θέμα ερευνών μιας ολόκληρης ζωής.

Τα Μεταναστευτικά Ταξίδια

Ο Δρ Φρεντ Α. Ούρκχαρτ, ζωολόγος, ενδιαφέρθηκε για τον μονάρχη για πρώτη φορά όταν ήταν νεαρός. Στις αρχές του Ιανουαρίου 1976, χάρις κυρίως στα 24.000 δολλάρια (Η.Π.) που έλαβε ως δωρεά για έρευνα, ο Ούρκχαρτ (που είναι τώρα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο) τελείωσε την έρευνά του για το χειμωνιάτικο σπίτι του άπιαστου μονάρχη του, ύστερ’ από επιτυχή ανίχνευσι της πορείας της μεταναστεύσεώς του. Σχεδόν 40 χρόνια υπομονητικής και επίπονης έρευνας, ανταμείβοντο επιτέλους.

Στην προσπάθειά της να αποφύγη τους σκληρούς παγωμένους χειμώνες, η πεταλούδα-μονάρχης εγκαταλείπει τακτικά τον Καναδά και το βόρειο τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών, και πετά με κατεύθυνσι προς νότο. Σε αντίθεσι με τα πουλιά, η πεταλούδα-μονάρχης ταξιδεύει μόνη της, και κάθε μια ακολουθεί ενστικτωδώς τον δικό της δρόμο. Πετώντας σε ύψος από 1,5 μέχρι 152 μέτρα (πέντε μέχρι 500 πόδια) πάνω από το έδαφος, κατευθύνεται πάντοτε με μαιάνδρους προς νότον, ταξιδεύοντας κατά καιρούς μέχρι 80 μίλια (129 χιλιόμετρα) ημερησίως. Πολλά απ’ αυτά τα όμορφα πλάσματα χάνονται στη διάρκεια του ταξιδιού, αλλά άλλες γενιές που μεγαλώνουν στη διάρκεια της πτήσεως, αυξάνουν τους αριθμούς σε μεγάλα πλήθη.

Καθώς συνεχιζόταν η έρευνα, ήλθαν σε φως ακόμη πιο απροσδόκητα γεγονότα. Παρατηρήθηκε ότι σχεδόν όλοι οι αρσενικοί μονάρχες πεθαίνουν κατά το ταξίδι της επιστροφής από τη χειμωνιάτικη κατοικία τους. Ποια είναι, λοιπόν η αναπαραγωγική σειρά; Προσεκτική ανάλυσις απεκάλυψε ότι, καθώς μειώνονται οι ώρες φωτός προς το τέλος του καλοκαιριού, η ανάπτυξις των θηλυκών σεξουαλικών οργάνων των πρόσφατα εκκολαφθέντων πεταλούδων επιβραδύνεται—και το ίδιο πιθανώς ισχύει και για τις αρσενικές πεταλούδες. Ως αποτέλεσμα, τα άγονα σμήνη των πεταλούδων που ταξιδεύουν προς νότον, φθάνουν σε σεξουαλική ωριμότητα στη χειμωνιάτικη κατοικία τους καθώς οι μέρες εκεί μεγαλώνουν. Το ζευγάρωμα λοιπόν γίνεται στη διάρκεια της επομένης μεταναστεύσεως, την άνοιξι προς βορράν.

«Λαμπρό, Απίστευτο Θέαμα!»

Στην προσπάθεια να εντοπισθή το χειμερινό αναπαυτήριο, δοκιμάσθηκαν διάφορες ιδέες. Στην αρχή, χιλιάδες ετικέττες κολλήθηκαν απαλά στα φτερά των πεταλούδων. Αλλά μια ξαφνική νύχτα καταρρακτώδους βροχής τις απέπλυνε από τις πεταλούδες που ζητούσαν καταφύγιο. Τελικά, η επιτυχία ήλθε με τις ειδικές ετικέττες που χρησιμοποιούνται στα σούπερ-μάρκετς, με τη σύγχρονη κολλητική ουσία. Στη διάρκεια των ετών αφέθησαν ελεύθερες μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μαρκαρισμένες πεταλούδες, και οι ειδήσεις αυξάνοντο καθώς χιλιάδες εθελοντών παρατηρητών έστελναν τις διαπιστώσεις τους στο Τορόντο. Ο τρόπος μεταναστεύσεως έγινε σαφής μολονότι ο τελικός προορισμός παρέμενε μυστήριο, και μόνον ενδείξεις υπήρχαν για το Μεξικό.

Το συγκινητικό αποκορύφωμα της έρευνας επετεύχθη όταν δύο εθελοντές, αφού διέσχισαν το Μεξικό επί ένα σχεδόν έτος, έφθασαν τυχαίως στην αποικία των 20 έηκερς (8 εκταρίων) στα ορεινά του Μεξικού. 10.000 πόδια (τρεις χιλιάδες μέτρα) πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αμέτρητα εκατομμύρια πεταλούδων του είδους μονάρχη γέμιζαν τον αέρα, κάλυπταν το έδαφος και στόλιζαν 1.000 περίπου δένδρα όγιαμελ. Μιλώντας για τη συγκίνησι της επισκέψεώς του σ’ αυτή την απομονωμένη περιοχή, ο Καθηγητής Ούρκχαρτ, γράφοντας στο περιοδικό National Geographic, περιέγραψε ως εξής τα θαύματα που αντίκρυσαν τα μάτια του: «Κοίταζα έκπληκτος το θέαμα. Πεταλούδες—εκατομμύρια εκατομμυρίων πεταλούδες του είδους του μονάρχη! Κρέμονται, σε πυκνές μάζες από κάθε κλαδί και κορμό των ψηλών, γκριζοπράσινων δένδρων όγιαμελ. Στριφογύριζαν στον αέρα σαν φθινοπωρινά φύλλα και έστρωναν το έδαφος σαν μυριάδες φλόγες . . . Μουρμούρισα δυνατά, ‘Απίστευτο! Τι λαμπρό, απίστευτο θέαμα!’»

Ένστικτο Καθοδηγήσεως

Το να βλέπη κανείς μια πεταλούδα να ρουφά νέκταρ από ένα λουλούδι, συντελεί πολύ στο να αυξήση την εκτίμησί του για τον Δημιουργό. Αλλά το να βλέπη εκατομμύρια σ’ ένα τόπο στον οποίον έφθασαν πετώντας σε απόστασι μέχρι 4.800 χιλιομέτρων (3.000 μιλίων), λογικά δημιουργεί το ερώτημα, Γιατί; Ακόμη και τώρα, κανείς δεν μπορεί ν’ απαντήση με πλήρη βεβαιότητα όσον αφορά τον μονάρχη. Αλλά φαίνεται ότι η χειμωνιάτικη θερμοκρασία της Σιέρρα Μάντρε του Μεξικού είναι ακριβώς ότι χρειάζεται για να βοηθήση τις πεταλούδες να διατηρήσουν τα αποθέματα του λίπους τους για το επόμενο ταξίδι τους στις θερμές μέρες της ανοίξεως.

Όποιος κι αν είναι ο λόγος, ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να θαυμάζη το αλάνθαστο ένστικτο που καθοδηγεί αυτά τα αποδημητικά πλάσματα. Ζυγίζουν λιγώτερο από 0,009 της ουγγιάς (250 μιλλιγκράμς) και όμως έχουν την ικανότητα να πετούν με 19 ως 23 χιλιόμετρα ανά ώρα, (12 ως 14 μίλια ανά ώρα). Επίσης, οι πεταλούδες-μονάρχες αντιμετωπίζουν καταιγίδες και καύσωνες, ύπαιθρο χώρα, βουνά και πόλεις για να βρουν το δρόμο τους σε χιλιάδες μίλια σε ξένο τόπο που ποτέ προηγουμένως δεν επισκέφθηκαν, μόνο για να αναχωρήσουν για μια φορά ακόμη και να μην τον ξαναδούν.