Τι Έκανε για Μένα ένας Βηματοδότης
ΚΑΘΩΣ ο γιατρός έσκυψε και άκουσε την καρδιά του αγέννητου παιδιού, αμέσως κατάλαβε ότι κάτι πολύ σοβαρό συνέβαινε. Κατά διαστήματα, οι χτύποι κατέβαιναν στους 48 το λεπτό, αντί του συνηθισμένου ρυθμού των 120 κάθε λεπτό, για τα έμβρυα. Ο γιατρός κάλεσε γρήγορα και άλλους γιατρούς για να εξακριβώσουν την αιτία του προβλήματος. Πριν ολοκληρωθή η διάγνωσις, γεννήθηκα ένα μήνα πρόωρα, στις 11 Σεπτεμβρίου 1944. Πράγματι, ο ρυθμός της καρδιάς μου εκυμαίνετο μόνο μεταξύ 48 ως 60 χτύπους το λεπτό. Η αιτία; Αποκλεισμός της κοιλίας της καρδιάς.
Ο αποκλεισμός της κοιλίας της καρδιάς ηχεί χειρότερα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Στη δική μου περίπτωσι, αυτό σημαίνει ότι οι κόλποι χτυπούν κανονικά, αλλά οι κοιλίες δεν παίρνουν πάντα το μήνυμα, πράγμα που αναγκάζει τους χτύπους της κοιλίας της καρδιάς μου να είναι πολύ πιο αραιοί, περίπου 30 ως 40 χτυπήματα το λεπτό, ενώ οι χτύποι των κόλπων είναι από 60 μέχρι 80 το λεπτά. Λόγω του ότι οι κοιλίες εκτελούν την πραγματική αντλητική εργασία της καρδιάς, εγώ είχα μόνο τη μισή ροή του αίματος ενός μέσου ατόμου. Ο γιατρός πίστευε ότι ήμουν η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωσις αυτού του προβλήματος καρδιάς που διαπιστώθηκε πριν από τη γέννησι. Η μητέρα μου πληροφορήθηκε ότι η διάρκεια της ζωής μου θα ήταν σύντομη, επειδή η ιατρική επιστήμη δεν είχε κανένα φάρμακο γι’ αυτό το πρόβλημα.
Ύστερα από το πρώτο έτος, που ήταν πολύ δύσκολο, άρχισα να σταθεροποιούμαι και να αποκτώ δυνάμεις. Στη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας, ήμουν αναγκασμένος να περιορίσω αυστηρά τη σωματική μου δραστηριότητα. Έπρεπε συχνά να κοιμάμαι για λίγο, και δεν μπορούσα να συμμετέχω σε σωματική εκπαίδευσι ούτε σε σπορ. Ο κύκλος των φίλων μου αποτελείτο σχεδόν αποκλειστικά από Μάρτυρες του Ιεχωβά, που είχαν πάντα κατανόησι και ενδιαφέρον για τους ειδικούς περιορισμούς μου και, ωστόσο, με περιελάμβαναν στις δραστηριότητές τους. Η επόμενη φορά που συμβουλευθήκαμε γιατρό ήταν όταν πλησίαζα τα είκοσι, αλλά κι αυτός είπε ότι δεν μπορούσε να γίνη τίποτε άλλο.
Υποτάχθηκα στους φυσικούς περιορισμούς μου και κατενόησα ότι έπρεπε ν’ ακολουθώ ένα περιωρισμένο τρόπο ζωής για να παραμείνω ζωντανός. Όταν τελείωσα το γυμνάσιο, διεπίστωσα ότι μπορούσα να εργάζωμαι λίγες ώρες, πράγμα που με βοήθησε να πληρώνω τα έξοδά μου στην οικογένεια. Επί ενάμισυ έτος περίπου μπορούσα να εργάζωμαι ως «σκαπανεύς» κάθε δεύτερο μήνα, και δαπανούσα τουλάχιστον 75 ώρες στη διάρκεια αυτών των μηνών για να μιλώ για τη Χριστιανική μου πίστι σ’ άλλους. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη απόλαυσις των νεανικών μου χρόνων.
Τοποθέτησις Βηματοδότου
Προς το τέλος του 1965 η θεία μου, που είναι πρακτική νοσοκόμος, ήλθε σε επαφή μ’ ένα γιατρό καρδιοαγγειολόγο, ο οποίος ενδιαφερόταν πολύ για μια τελευταία ιατρική θεραπεία με όργανα που ονομάζονται βηματοδότες. Η θεία μου ζήτησε πληροφορίες απ’ αυτό το γιατρό και του εξήγησε τις ιδιαίτερες περιστάσεις μου. Τον ρώτησε αν θα με βοηθούσε ένας βηματοδότης. Διευθετήθηκε στην αρχή μια επίσκεψις. Ύστερα από μερικά προκαταρκτικά τεστ, αυτός ο γιατρός με το ασυνήθιστο ενδιαφέρον, είπε ότι ήταν απολύτως βέβαιος ότι ο βηματοδότης θα βελτίωνε πολύ την κατάστασί μου.
Ο γιατρός εξήγησε ότι ο βηματοδότης είναι ένα ηλεκτρονικό όργανο που τροφοδοτείται με μπαταρία, που είναι συνήθως εντελώς κλεισμένο μέσα σε θήκη από σκληρό πλαστικό και έχει μια σύνδεσι με πρίζα για τα καλώδια που πηγαίνουν προς τον καρδιακό μυ. Αυτό αναστρέφει την πολικότητα του ηλεκτρικού φορτίου του καρδιακού μυός και κάνει τον μυ να συστέλλεται κι έτσι να αντλή το αίμα. Αυτές οι τακτικές ηλεκτρικές ωθήσεις του καρδιακού μυός προκαλούν ένα χτύπο κάθε φορά, και έχουν ως αποτέλεσμα ένα λογικά φυσιολογικό ρυθμό χτύπων της καρδιάς.
Υπάρχουν σε χρήσι διάφορα είδη βηματοδοτών. Τα παλαιότερα είδη ήσαν μονάδες σταθερού ρυθμού, δηλαδή λειτουργούσαν σταθερά με προκαθωρισμένο ρυθμό, συνήθως 72 χτύπους το λεπτό. Ωστόσο, το πιο κοινό είδος είναι η μονάδα που λειτουργεί ανάλογα με τις απαιτήσεις. Όταν η καρδιά δεν ανταποκρίνεται μόνη της, η μονάδα το νοιώθει αυτό και αναλαμβάνει δράσι. Αλλά όταν η καρδιά ανταποκρίνεται πάλι μόνη της, η μονάδα το αντιλαμβάνεται αυτό και δεν επεμβαίνει.
Ο γιατρός είπε ότι θα ήθελε να πάω στο νοσοκομείο για μερικά ειδικά τεστ, που περιελάμβαναν και καθετηρίασι της καρδιάς. Αυτό το τελευταίο τεστ περιελάμβανε τη χάραξι μικρών εντομών στο χέρια μου και την εισαγωγή μέσω των φλεβών μου σωλήνων που έφθασαν μέχρι την καρδιά μου. Σ’ όλο αυτό το διάστημα, ήμουν ξύπνιος και ενήμερος του τι συνέβαινε!
Μια φορά εισήγαγαν ταυτοχρόνως τέσσερις καθετήρες, δύο σε κάθε χέρι. Έτσι, οι γιατροί μπόρεσαν να εξετάσουν τα τοιχώματα και τους χώρους της καρδιάς μου για οπές ή παραμορφώσεις. Μπόρεσαν ακόμη και να εισαγάγουν τα καλώδια ενός βηματοδότη ακριβώς μέχρι τον καρδιακό μυ, για να ελέγξουν αν ο βηματοδότης θα διώρθωνε το πρόβλημά μου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο βηματοδότης θα υπερνικούσε τον αποκλεισμό της καρδιάς και θα έφερνε τους παλμούς της καρδιάς μου στο φυσιολογικό ρυθμό, στον οποίον θα ήταν ρυθμισμένος, ο βηματοδότης. Οι γιατροί δεν βρήκαν άλλα ελαττώματα στην καρδιά μου.
Ένα μήνα αργότερα, στις 23 Ιανουαρίου 1966, ήλθε η καθωρισμένη ημερομηνία για την τοποθέτησι του βηματοδότη στο σώμα μου. Έγινε μια εντομή στο υπογάστριό μου και τοποθετήθηκε η αντικαταστάτρια βηματοδοτική συσκευή. Ο λόγος για την τοποθέτησί του στην κοιλιακή χώρα ήταν ότι εκείνο τον καιρό ζύγιζα μόλις 95 πάουντς (43 κιλά) και αυτό ήταν το παχύτερο μέρος του σώματος μου! Μια άλλη εντομή έγινε μεταξύ των μέσων πλευρών μου. Αυτό ήταν αναγκαίο για να προσαρμοσθούν στην καρδιά τα καλώδια του βηματοδότη. Τα καλώδια ράφτηκαν πραγματικά στον ιστό της κοιλίας της καρδιάς, για να κάνουν καλή επαφή για τις ηλεκτρικές ωθήσεις του βηματοδότη.
Αρχή μιας Νέας Ζωής
Ανέρρωσα γρήγορα και μπόρεσα να φύγω από το νοσοκομείο σε 10 μέρες. Οι φίλοι μου και η οικογένειά μου πρόσεξαν πόσο κόκκινος ήμουν εξ αιτίας της μεγάλης ποσότητος αίματος που κυκλοφορούσε τώρα μέσα στις φλέβες μου. Ύστερα από ανάρρωσι έξη εβδομάδων, ξαναγύρισα στη δουλειά μόνο για να διαπιστώσω ότι την είχα χάσει λόγω της απουσίας μου. Ύστερ από λίγο, μπόρεσα να βρω άλλη δουλειά και χωρίς μάλιστα να βιαστώ, διότι τώρα άρχισα να καλλιεργώ νέους στόχους και απόψεις.
Το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν ν’ αρχίσω ν’ αλλάζω τη στάσι μου από «Όχι, δεν μπορώ να το κάνω αυτό,» σε «Ναι, νομίζω ότι μπορώ.» Βέβαια, είχα ακόμη περιορισμούς, αλλά άρχισα να μαθαίνω νέα όρια, ιδιαίτερα στον τομέα της σωματικής δραστηριότητος. Μπορούσα τώρα να εργάζωμαι με πλήρες ωράριο. Τελικά μετακόμισα σε δικό μου διαμέρισμα και, για πρώτη φορά στη ζωή μου, σκέφθηκα τον γάμο.
Είχα συναντήσει τη μέλλουσα σύζυγό μου το βράδυ πριν από την πρώτη εγχείρησι για την τοποθέτησι του βηματοδότη. Ακόμη λέει ότι σκέφθηκε ότι αυτός ο νέος τα έλεγε λίγο υπερβολικά, αλλά αργότερα διεπίστωσε ότι όλα ήσαν πέρα για πέρα αληθινά. Άρχισα να εργάζωμαι πολύ σκληρά για να ξεπληρώσω ένα χρέος περίπου 2.000 δολλαρίων (Η.Π.) για την ιατρική περίθαλψι κι επίσης για να επιπλώσω ένα σπίτι για μας, μετά το γάμο μας. Μπόρεσα επίσης ν’ αποδείξω στην οικογένειά μου και στους φίλους μου, ότι σωματικώς ήμουν ικανός να συντηρήσω σύζυγο και οικογένεια.
Πανδρευθήκαμε το 1967. Η αναμονή της γεννήσεως του πρώτου μας παιδιού, συνωδεύετο από αρκετή ανησυχία, επειδή φοβόμαστε μήπως το παιδί κληρονομήση το ελάττωμα της καρδιάς μου. Ο γιατρός μου πίστευε ότι οι πιθανότητες ήσαν τόσο ελάχιστες που δεν χρειαζόταν ν’ ανησυχούμε, αλλά ωστόσο ανησυχούσαμε. Όταν τελικά το κοριτσάκι μας γεννήθηκε, είχε υγιή καρδιά και εμείς ανακουφισθήκαμε πολύ.
Αντικαταστάσεις του Βηματοδότη
Ο βηματοδότης μου ήταν ένα μοντέλο 21 μηνών και τόσο διαρκούσαν και οι μπαταρίες. Αυτά τα δυο χρόνια φάνηκαν πολύ σύντομα. Κατόπιν, έπρεπε να ξαναπάω στο νοσοκομείο για ν’ αντικατασταθή. Αυτή τη φορά η εγχείρησις ήταν πολύ πιο εύκολη. Το μόνο που έπρεπε να κάνη ο γιατρός ήταν να κάνη μια εντομή, να απομακρύνη τη σάρκα από τον βηματοδότη, να αποσυνδέση τα καλώδιά του, να τον βγάλη και να τοποθετήση ένα νέο. Ύστερα με έρραψε. Αυτό έγινε με γενική αναισθησία και κράτησε περίπου μια ώρα. Έμεινα τρεις μέρες στο νοσοκομείο και μπόρεσα να επιστρέψω στη δουλειά μου μέσα σε μια εβδομάδα.
Στην αρχή, ο βηματοδότης έμοιαζε σαν μια μεγάλη αγκράφα ζώνης στη μέση μου και προεξείχε ελαφρά στην περιοχή του στομάχου μου. Αργότερα, όταν από 95 πάουντς έφθασα τα 130, ο γιατρός μπόρεσε να τον τοποθετήση λίγο βαθύτερα και ήταν λιγώτερο αισθητός.
Η επόμενη αντικατάστασις ήταν βασικά η ίδια, όπως και η προηγούμενη. Αλλά αργότερα, το 1972, ο γιατρός άρχισε να χρησιμοποιή ένα νέο τρόπο. Μπήκα στο νοσοκομείο ως εξωτερικός ασθενής και η εγχείρησις έγινε ενώ ήμουν ξύπνιος και μπορούσα να την παρακολουθώ! Πρώτα, μου έκαναν τοπική αναισθησία. Στη συνέχεια, μου έκαναν μια τομή και αντικατέστησαν τον παλιό βηματοδότη με τον καινούργιο. Αυτό χρειάσθηκε σχεδόν μια ώρα, και, εκτός από την πρώτη τομή και τις αναισθητικές ενέσεις, δεν υπήρξε τίποτε άλλο δυσάρεστο. Αλλά, βέβαια, το να είσαι ξύπνιος ενώ εγχειρίζεσαι, μπορεί να δημιουργήση κάποια έντασι.
Βρήκα κάτι από το οποίο κρατιόμουν και το έσφιγγα τόσο δυνατά ώστε αργότερα τα χέρια μου με πονούσαν. Προσπαθούσα να μη σκέπτωμαι όσα συνέβαιναν με το να μιλώ ακατάπαυστα όλη την ώρα. Και η πιο μικρή κίνησι που έκανε ο γιατρός, επεκτεινόταν στο σώμα μου. Ένοιωθα σαν να μετακινούσε τα σπλάγχνα μου μολονότι, στην πραγματικότητα, υπήρχε ελάχιστη κίνησις. Όταν τέλειωσε η ώρα, αστειευόμαστε και γελούσαμε. Ύστερα ντύθηκα και πήγα να οδηγήσω το αυτοκίνητο για το σπίτι.
Αυτή η νέα μέθοδος είναι πολύ λιγότερο δαπανηρή, αφού καταργήθηκε η παραμονή στο νοσοκομείο. Επίσης, ο χρόνος αναρρώσεως είναι λιγότερος, επειδή το σώμα δεν είναι αναγκασμένο να ξεπεράση την επίδρασι της γενικής αναισθησίας. Μπόρεσα να επιστρέψω στην εργασία μου μέσα σε τρεις μέρες.
Ένα άλλο πλεονέκτημα των νέων βηματοδοτών είναι ότι ο γιατρός μπορεί να κάνη ωρισμένες προσαρμογές έξω από το σώμα. Παραδείγματος χάριν, οι φυσιολογικοί παλμοί που είναι 60, 70, 80 ή 90 ανά λεπτό, μπορούν να ρυθμισθούν με τη χρήσι ενός μικρού, ηλεκτρονικού κουτιού. Επίσης, η έντασις των ηλεκτρονικών παλμών μπορεί να ρυθμισθή στο χαμηλό, στο μεσαίο, ή στο ψηλό. Έτσι, αν χρειασθή κάποια αλλαγή λόγω κάποιου προβλήματος υγείας, ή για κάποια περίοδο εξαιρετικής δραστηριότητος, οι χτύποι της καρδιάς μπορούν να ρυθμισθούν με μια επίσκεψι στο γιατρό. Το 1973 μπόρεσα να πάω στο Ισραήλ, μ’ ένα ταξίδι που διευθέτησε η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά. Ο γιατρός αύξησε τον ρυθμό της καρδιάς μου στους 80 χτύπους το λεπτό και αυτό αποδείχθηκε τόσο κατάλληλο, ώστε από τότε αφήσαμε την έντασι σ’ αυτό το σημείο.
Ευλογίες, που Ακολουθούνται από μια Τραγωδία
Αυτή η περίοδος της ζωής μου ήταν πολύ ευτυχισμένη. Είχα μια θαυμάσια σύζυγο, δυο όμορφες κόρες, ένα ωραίο σπίτι και μια εργασία που μου άφηνε άφθονο χρόνο για Χριστιανική δραστηριότητα. Υπηρετούσα, ως πρεσβύτερος στη Χριστιανική εκκλησία. Πολλοί από τους Χριστιανούς αδελφούς και αδελφές μου ποτέ δεν υπωπτεύθηκαν ότι προηγουμένως στη ζωή μου είχα τόσο σοβαρούς περιορισμούς ή ότι είχα ένα βηματοδότη που ήλεγχε την καρδιά μου.
Φυσικά, ούτε τώρα είχα όλη την ενεργητικότητα που θα ήθελα. Έπρεπε, λοιπόν, να κατανέμω τις δυνάμεις μου σε διάφορες δραστηριότητες—ένα μέρος για κοσμική εργασία, ένα μέρος για την οικογένειά μου, καθώς επίσης για τις Χριστιανικές συναθροίσεις, την προετοιμασία ομιλιών και τη συμμετοχή με τους ομοπίστους Μάρτυρες στο έργο κηρύγματος από σπίτι σε σπίτι. Αυτό συχνά εσήμαινε ότι έπρεπε να παίρνω ένα σύντομο υπνάκο όταν επέστρεφα σπίτι από την εργασία και πριν πάω στις συναθροίσεις μας. Δεν ήμουν όπως οι περισσότεροι άνθρωποι· δεν είχα αποθέματα δυνάμεων αν το παράκανα. Αλλά έκανα τις αναγκαίες διανοητικές προσαρμογές για να έχω ισορροπημένες απόψεις και δραστηριότητα.
Κατόπιν, ένα Σαββατιάτικο απόγευμα το καλοκαίρι του 1975, η σύζυγός μου κι εγώ πηγαίναμε με το αυτοκίνητο μας στο σπίτι της πεθεράς μου για να πάρωμε τα παιδιά, που είχαν μείνει από το βράδυ μαζί της. Ένας νεαρός που ωδηγούσε από την αντίθετη κατεύθυνσι, αποκοιμήθηκε σε μια στροφή και συγκρούσθηκε μαζί μας κατά μέτωπο! Περιέργως, δεν σκοτωθήκαμε, αλλά τραυματισθήκαμε κι οι δυο σοβαρά. Ο αστράγαλος μου συντρίφθηκε καθώς πίεζα ακόμη το πεντάλ του φρένου, όταν συγκρουσθήκαμε.
Οι πρώτες βοήθειες μάς πήγαν στο τοπικό νοσοκομείο. Στην αρχή, οι γιατροί του θαλάμου επειγούσης ανάγκης ήλεγξαν τον βηματοδότη μου. Εξακολουθούσε να λειτουργή κανονικά χωρίς να έχη επηρεασθή από το ατύχημα. Έρραψαν τα χείλη μου και ακτινογράφησαν το πόδι και τη γάμπα μου. Όταν ο ορθοπεδικός γιατρός ήλθε να με δη για το πόδι μου, τον ρώτησα: «Μπορείτε να το φτιάξετε;»
«Έτσι νομίζω,» απάντησε.
«Θα μπορέσω να ξαναπερπατήσω;» ρώτησα.
«Δεν μπορούμε να το πούμε από τώρα.»
«Μπορείτε να κάνετε την εγχείρησι χωρίς μετάγγισι αίματος, επειδή είμαι Μάρτυς του Ιεχωβά;»
«Όχι,» απάντησε.
«Μπορείτε να μου βρήτε έναν άλλο γιατρό που θα το κάνη;»
Ο οικογενειακός μας γιατρός είχε κάποιον υπ’ όψι του. Όταν έκανα στο γιατρό αυτές τις ερωτήσεις που μόλις ανέφερα, πήρα τις ίδιες απαντήσεις εκτός από την τρίτη. Είπε: «Είναι λίγο πιο επικίνδυνο χωρίς αίμα, αλλά αν το θέλετε, θα το κάνω.» Απάντησα: «Ας προχωρήσωμε.»
Ο γιατρός μπόρεσε να πάρη περισσότερο χρόνο για την εγχείρησι, επειδή υπήρχαν λιγώτερες πιθανότητες περιπλοκών, λόγω του κανονικού, ελεγχόμενου από τον βηματοδότη, ρυθμού της καρδιάς. Η επέμβασις κράτησε περίπου τέσσερις ώρες και χρειάσθηκαν δυο βίδες και δύο μεταλλικά καρφιά για να ενώσουν τον αστράγαλο. Με τη βοήθεια της οικογενείας μας και των φίλων της τοπικής μας εκκλησίας, που στοργικά έκαναν τις δουλειές του σπιτιού και το μαγείρεμα, η σύζυγός μου κι εγώ αναρρώσαμε σταθερά. Είμαι ευτυχής που μπορώ και περπατώ πάλι.
Ευτυχείς Προσδοκίες
Εκείνο τον καιρό ζούσαμε στη νότια Καλιφόρνια. Αλλ’ αφού συζητήσαμε με τοπικούς περιοδεύοντες εκπροσώπους των Μαρτύρων του Ιεχωβά, και αφού εξετάσαμε το ζήτημα με προσευχή, αποφασίσαμε να μετακομίσωμε σε μια αγροτική περιοχή στη βόρεια Αριζόνα, όπου θα μπορούσαμε να προσφέρωμε μεγαλύτερη βοήθεια στην ανάπτυξι του έργου κηρύγματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Τα δύο τελευταία χρόνια, εγώ και η σύζυγός μου, κατά διαστήματα, μπορέσαμε να συμμετάσχουμε στο έργο «σκαπανέως.» Είχαμε πολλές ευλογίες μεταδίδοντας το άγγελμα της Βίβλου στους γείτονές μας και συνεργαζόμενοι με τους Χριστιανούς αδελφούς και αδελφές μας.
Ο τεχνητός βηματοδότης, αναμφισβήτητα, παρέτεινε τη ζωή μου και, χωρίς αμφιβολία, τη βελτίωσε. Λόγω των προβλημάτων της καρδιάς μου, εξοικειώθηκα καλύτερα απ’ όσο οι περισσότεροι άνθρωποι με τις εγχειρήσεις της καρδιάς. Βέβαια, υπάρχουν και τώρα πολλά κακά που μπορεί να συμβούν και συμβαίνουν στην καρδιά, και, στην καλύτερη περίπτωση ο τεχνητός βηματοδότης μπορεί μόνο προσωρινά να διορθώση ωρισμένα προβλήματα. Αλλά, όταν κανείς εξετάση τη θαυμαστή κατασκευή της καρδιάς, μπορεί να δη ότι η καρδιά έχει τη δυνατότητα να συνεχίση να χτυπά για πάντα.
Αυτή η δυνατότης υπάρχει επειδή ο Δημιουργός μας, ο Ιεχωβά Θεός, αρχικά προώριζε τους ανθρώπους να ζουν για πάντα ευτυχισμένοι στη γη. Και αυτός ο σκοπός είναι βέβαιο ότι θα εκπληρωθή, όπως υπόσχεται και η Αγία Γραφή: «Ο Θεός θέλει είσθαι μετ’ αυτών Θεός αυτών· και θέλει εξαλείψει ο Θεός παν δάκρυον από των οφθαλμών αυτών, και ο θάνατος δεν θέλει υπάρχει πλέον, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θέλουσιν υπάρχει πλέον διότι τα πρώτα παρήλθον.» (Αποκάλ. 21:3, 4) Τι μεγαλειώδεις προοπτικές έχομε, λοιπόν, μπροστά μας. Ένα νέο σύστημα πλησιάζει, όπου όλοι θ’ απολαμβάνουν ακμαία υγεία, χωρίς το παραμικρό πρόβλημα ούτε στην καρδιά τους ούτε σ’ οποιοδήποτε άλλο μέλος του σώματός τους!—Από Συνεργάτη.
[Εικόνα στη σελίδα 12]
Ο βηματοδότης τοποθετημένος στο υπογαστριακό τοίχωμα με ηλεκτρόδια προσαρμοσμένα στο τοίχωμα της καρδιάς