Κατανόησις και Απόλαυσις της Μουσικής

ΚΑΠΟΙΟΣ είπε κάποτε: «Η μουσική και ο θόρυβος είναι σαν δύο διαφορετικά αγόρια—το ένα τόσο ευχάριστο, το άλλο τόσο φοβερό!» Μολονότι διαφέρουν όπως ο Άβελ και ο Κάιν, και είναι αντίθετα όπως η μέρα και η νύκτα, ωστόσο, προέρχονται από το ίδιο φυσικό φαινόμενο, τον «ήχο». Και ενώ συνδέομε τον θόρυβο με ήχο που εκνευρίζει και αναστατώνει (μερικές φορές απαίσιος) η μουσική μπορεί να είναι απαλή και ηρεμιστική (μερικές φορές απολαυστική). Δεν έχετε προσέξει πώς η μουσική μπορεί να υποκινήση μέσα μας ζωηρά αισθήματα χαράς και ευθυμίας, όπως ένα αεράκι ανυψώνει ένα πουλί που πετά; Άλλες φορές, όμως, η μουσική μπορεί να μας επιφέρει ένα αίσθημα μελαγχολίας, ακόμη και θλίψι και δάκρυα.

Τι Είναι η Μουσική;

Η μουσική έχει ονομασθή «διεθνής γλώσσα.» Γιατί; Διότι άνθρωποι που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα μπορούν να επικοινωνήσουν απολαμβάνοντας την ίδια μουσική. Επίσης, η μουσική έχει παγκόσμια απήχησι, επειδή αγγίζει κάθε πλευρά της ανθρώπινης ζωής. Έχομε ερωτικά τραγούδια, γαμήλια τραγούδια, νανουρίσματα, «παιδικά» τραγούδια. Έχομε λαϊκή και κλασσική μουσική, Ανατολίτικη και Δυτική μουσική, δημοτικά τραγούδια και μουσική ροκ. Υπάρχει εξεζητημένη μουσική, μερικές φορές με «Λατινικό μέτρο.» Υπάρχουν, επίσης, τα όμορφα και ελκυστικά βαλς! Και, δεν συνοδεύσατε ποτέ, κρατώντας τον ρυθμό με το να χτυπάτε τα πόδια σας ή τα χέρια σας, μια ζωηρή πόλκα ή ένα διεγερτικό εμβατήριο; Πολύ πιθανόν. Πράγματι, ένα όμορφο τραγούδι που χρειάζεται μόνο λίγες μουσικές χορδές, ηχεί στα αυτιά μας όπως ακριβώς ένας ωραίος συνδυασμός χρωμάτων ευχαριστεί τα μάτια μας! Ακόμη και η εμπορική διαφήμισις προσπαθεί να επιβληθή συνοδεύοντας τις αγγελίες της με μουσική!

Κατά κάποιο τρόπο, λόγω της κατασκευής μας ως ανθρώπων, οι μελωδικοί και αρμονικοί ήχοι μπορούν να έχουν επάνω μας βαθειά, συναισθηματική επίδρασι. Ιδιαίτερα αυτό συμβαίνει όταν συγχρονίζωνται με τον σωστό ρυθμό και ίσως συνοδεύωνται με κατάλληλα λόγια ή λυρική ποίησι. Η μουσική είναι «ωργανωμένος ήχος.» Μερικά από τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται στην οργάνωσι του ήχου της μουσικής περιλαμβάνουν πράγματα όπως το μουσικό πεντάγραμμο και τις σχετικές «νότες» ή «κλειδιά». Κατόπιν, υπάρχει η «δίεσις» και η «ύφεσις» που μεταβάλλουν τον χαρακτήρα και τον τόνο στις νότες χωρίς ν’ αλλάζουν τα ονόματά τους. Η διαφορετική εμφάνισι της νότας δείχνει ποικίλο χρόνο ή διάρκεια του ήχου τον οποίο αντιπροσωπεύει. Όταν τοποθετούνται ψηλότερα ή χαμηλότερα στις γραμμές του πενταγράμμου, σημαίνουν ψηλότερους ή χαμηλότερους τόνους του ήχου. Αυτή είναι η γραπτή μουσική. Και ο ήχος της μουσικής είναι το αποτέλεσμα που παράγεται όταν κάποιος παίζη τη διάταξι που έκανε ο συνθέτης σ’ αυτά τα στοιχεία και σε κατάλληλα σχέδια. Η μουσική, λοιπόν, είναι μια μορφή τέχνης που υπάρχει στο βασίλειο του ήχου και του χρόνου.

Στα αυτιά μας έρχεται ήχος όταν κάτι πάλλεται—οι χορδές ενός βιολιού, το δέρμα ενός τύμπανου, το γλωσσίδι ενός αυλού. Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι ο αέρας τίθεται σε κίνησι. Όπως η ταραγμένη επιφάνεια μιας ήρεμης λίμνης όταν πέφτη ένα βότσαλο μέσα, οι ρυτιδώσεις και τα κύματα του αέρα βγαίνουν κυκλοειδώς από μια πηγή ώσπου κάνουν τα τύμπανα των αυτιών μας να πάλλωνται—και ακούμε ήχο! Χωρίς τον αέρα, δεν θα υπήρχε ήχος. Πρέπει να ευχαριστούμε τον Θεό για τη θαυμάσια ακοή μας και όλη τη σχετική με μας δημιουργία, που κάνει δυνατή αυτή την επικοινωνία.

Οι διάφοροι τόνοι αποδίδονται από μια μεγάλη ποικιλία μουσικών οργάνων, από τα οποία το πιο παλιό είναι, χωρίς αμφιβολία, η ανθρώπινη φωνή. Όταν οι τόνοι τακτοποιούνται σ’ ένα κατανοητό σχέδιο για τη φωνή, το αποτέλεσμα είναι «μελωδία». Επειδή η φωνή ρέει σαν ένα ρυάκι, η μελωδία θα μπορούσε να χαρακτηρισθή ως «οριζόντια μουσική». Αν ακούγωνται ταυτόχρονα διαφορετικοί τόνοι ήχων, όπως σε μια συγχορδία, παράγεται «αρμονία» και μπορούμε να σκεπτώμεθα την αρμονία σαν «κατακόρυφη μουσική».

Η αρμονία στη μουσική είναι, κυρίως, δύο ειδών: «συμφωνία» και «παραφωνία». Βεβαίως! Η παραφωνία ή διαφωνία, όπως αποκαλείται μερικές φορές, είναι ουσιώδης για τη μουσική. Γιατί; Διότι, χωρίς τη διαφωνία, θα υπήρχε λίγο ή και καθόλου αίσθημα κινήσεως στη μουσική. Επί παραδείγματι, όταν ένα κομμάτι μουσικής φθάνη στο τέλος του, μας δίνει το αίσθημα του «τέλους» ή αναπαύσεως. Το τέλος πραγματοποιείται κι εμείς έχομε το αίσθημα της ικανοποιήσεως.

Κόντρα-Κάντο

Όταν η «κατακόρυφη μουσική» ή αρμονία ρέη σύμφωνα με καθωρισμένους κανόνες μουσικής προόδου, μπορεί να είναι πολύ κατάλληλο «ακομπανιαμέντο» σε μια γνωστή μελωδία ή κομμάτι «οριζόντιας μουσικής». Αν δοθή ιδιαίτερη προσοχή στα πρόσωπα της αρμονίας, μπορεί να παραχθή η μουσική «κόντρα-κάντο.» Η κατανόησις και η απόλαυσις της μουσικής από μέρους μας ενισχύεται όταν προσέχωμε αυτά τα πρότυπα της συνοδευτικής μουσικής καθώς συμβαδίζουν, ή προχωρούν σε αντίθετη κίνησι προς την κυρίως μελωδία. Παραδείγματος χάριν, καθώς τα βιολιά μιας ορχήστρας παίζουν μια γνωστή μελωδία, προσέξτε να δήτε αν μπορήτε να ξεχωρίσετε τη συνοδευτική μουσική που παίζει ένα Γαλλικό κέρας ή ένα όμποε. Τι συγκίνησι απολαμβάνετε καθώς ακούτε μια μελωδία στην οποία τα φλάουτα επαναλαμβάνουν ένα κομμάτι που παίχθηκε προηγουμένως!

Μ’ αυτό τον τρόπο βοηθούμεθα να εκτιμήσωμε τη «ροή» ή την προς τα εμπρός κίνησι της μουσικής. Τα επαναλαμβανόμενα κομμάτια χρησιμεύουν ως «δείκτες» όπως θα λέγαμε· μπορούμε να τα αντιληφθούμε, περιμένομε την επιστροφή τους και απολαμβάνομε την ικανοποίησι από την εκτέλεσί τους. Όπως οι προφητείες της Γραφής, μας συναρπάζουν καθώς τα μαθαίνομε· περιμένομε ανυπόμονα την εκτέλεσί τους και πόση ικανοποίησι νοιώθαμε από τις ευλογίες τους!

Το Δώρο της Ακοής

Χωρίς το θαυμάσιο δώρο της ακοής μας από το Θεό, δεν θα υπήρχε μουσική, ή, τουλάχιστον, δεν θα μπορούσαμε να την απολαύσωμε. Για να καταλάβωμε και ν’ απολαύσωμε τη μουσική, πρέπει να ηχή στην κλίμακα της ικανότητός μας. Μολονότι αυτό ποικίλλει από άτομο σε άτομο, είναι γενικά παραδεκτό ότι τα όρια ικανότητος ακοής του ανθρώπου κυμαίνονται από 10 δονήσεις ή «κύκλους» ανά δευτερόλεπτο, μέχρι 20.000 κύκλους ανά δευτερόλεπτο (συντομευμένο σε «CPS»). Ένας πιο πρόσφατος όρος που χρησιμοποιείται σήμερα στην ηλεκτρονική για το «κύκλους ανά δευτερόλεπτο» είναι η λέξις «χερτς» (HZ). Οι νότες που παράγονται απ’ όλα τα μουσικά όργανα, κυμαίνονται επίσης μέσα σ’ αυτά τα όρια. Παραδείγματος χάριν, τα όρια του βιολιού είναι από 180 μόνο HZ μέχρι 2.500 HZ. Η κιθάρα κατεβαίνει λίγο χαμηλότερα με 80 CPS μέχρι 1.200 CPS. Ποιο πηγαίνει πιο ψηλά; Τα κύμβαλα, που μπορούν να παράγουν δονήσεις μέχρι 20.000 HZ. Σε μια ορχήστρα, το πιάνο έχει συνήθως τη διάκρισι της πλατύτερης κλίμακος συχνότητος, κυμαινόμενο από 27 CPS μέχρι 4.000 CPS.

Οι Αρμονικές Δίνουν Ποιότητα στον Ήχο

Οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι η «ζωντανή» μουσική είναι η πιο ευχάριστη. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί; Ποιος είδε ποτέ ένα πίνακα ή μια φωτογραφία που έφθανε σε αξία την αρχική σκηνή; Κάτι λείπει πάντα από το αντίγραφο. Ακόμη κι αν η φωτογραφία αναπαράγη όλα τα χρώματα και τις λεπτομέρειες του πρωτοτύπου, της λείπει το βάθος. Καθ’ όμοιο τρόπο, υπάρχει κάτι στη ζωντανή μουσική που έχει μια πληρότητα, ένα πλούτο και βάθος, που δύσκολα αναπαράγονται. Γιατί;

Το φως που βλέπομε και ο ήχος που ακούμε, είναι όλα δονήσεις. Στον ήχο, όχι μόνον υπάρχει μια κύρια ή βασική δόνησις, αλλά υπάρχουν επίσης επί μέρους ή δευτερεύουσες δονήσεις στον «θεμελιώδη φθόγγο», όπως ονομάζεται. Και αυτές οι επί μέρους δονήσεις ή «αρμονικές» είναι εκείνες που δίνουν τον πλούτο, την πληρότητα και το βάθος στο πρωτότυπο, που είναι τόσο δύσκολο να αναπαραχθούν στο αντίγραφο. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθή ότι η έξαρσις ή αναστολή αυτών των αρμονικών στο πρωτότυπο είναι εκείνη που μας κάνει να αντιλαμβανώμαστε ότι η μουσική που ακούμε, είναι μουσική εγχόρδων, πνευστών, ή ακόμη μπορεί να είναι η ίδια νότα που παίζεται σε μια γκάιντα! Αυτή η ποιότης του ήχου μπορεί να προσδιορισθή από τον συνδυασμό των αρμονικών, και ονομάζεται «τέμπρο», και παράγεται κανονικά από χάλκινα όργανα, επί παραδείγματι σε σύγκρισι με έγχορδα, ή από ένα αυλό γεμάτο αέρα που δονείται από ένα γλωσσίδι.

Πώς Μπορούμε να Απολαμβάνωμε τη Μουσική

Πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν το ταλέντο ή τα μέσα ν’ απολαμβάνουν ζωντανή μουσική, αλλά εκατομμύρια απολαμβάνουν αναψυχή από παραγωγές αρκετά υψηλής πιστότητας. Στο ραδιόφωνο υπάρχουν οι σταθμοί AM και FM. Οι FM προτιμώνται συνήθως λόγω του ότι η λήψις τους είναι σχεδόν απηλλαγμένη από παράσιτα και έχει ευρύτερη κλίμακα συχνότητος στη μετάδοσι μουσικής. Σε πολλές χώρες τώρα, οι στέρεο σταθμοί FM είναι πολύ δημοφιλείς όχι μόνον επειδή ασκούν περιορισμούς στα προγράμματα, αλλά και λόγω της ικανότητός τους ν’ αναπαράγουν σε μεγάλο βαθμό τις αρμονικές που συζητήσαμε πιο πάνω. Επίσης, υπάρχουν δίσκοι και μαγνητοταινίες υψηλής πιστότητος. Το ιδεώδες των εταιριών ηχογραφήσεως είναι να αναπαράγουν ζωντανή μουσική με πραγματικά πιστή ηχογράφησι, όπως ήταν αρχικά με όλες τις αρμονικές της και, συγχρόνως, να εξουδετερώνουν τους ανεπιθύμητους θορύβους και τις παραμορφώσεις.

Αυτό μπορεί να μη φαίνεται σπουδαίο για κάποιον ο οποίος παρεμπιπτόντως ακούει μουσική ενώ εργάζεται, ή κάνει άλλα πράγματα. Ένα μικρό ‘τρανζίστορ’ μπορεί να είναι αρκετό. Ούτε και μπορεί να επικριθή γι’ αυτό, διότι οι μουσικές προτιμήσεις ποικίλλουν πολύ. Για κάποιον άλλον, όμως, αυτό μπορεί να μην είναι καθόλου ικανοποιητικό. Μολονότι μεταδίδει μουσική, αυτός μπορεί να μην ικανοποιήται μ’ αυτήν. Μερικές αιτίες γι’ αυτό μπορεί να είναι η μεγάλη παραμόρφωσις και η περιωρισμένη ζώνη συχνότητος. Η έλλειψις καθαρής μουσικής, εκτός από τον θόρυβο και την παραμόρφωσι μπορεί να κάνουν αυτό το άτομο να κλείση το ‘τρανζίστορ’ και να παύση ν’ ακούη.

Η περιωρισμένη παραμόρφωσις παίζει μεγάλο ρόλο στην αναπαραγωγή καλής μουσικής. Στην περίπτωσι των δίσκων, η παραμόρφωσις μπορεί να προέρχεται από κακής ποιότητος ‘πικ-απ’ ή βελόνα. Μερικές μαγνητοταινίες παρουσιάζουν περισσότερη παραμόρφωσι και συριγμό. Οι ενισχυτές και τα μεγάφωνα, επίσης, έχουν μεγάλη σχέσι με την καλή απόδοσι του ήχου. Αν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, θα ήταν καλό να ελέγξετε το επίπεδο παραμορφώσεως και τη ζώνη συχνότητος. Μερικά μοντέλα εμφανίζουν επίπεδο παραμορφώσεως μέχρι 1,50 τοις εκατό ή περισσότερο, ενώ τα προϊόντα καλύτερης ποιότητος μπορεί να γράφουν 0,04 ή και λιγώτερο. Τα στοιχεία για τη ζώνη συχνότητος είναι, επίσης, σημαντικά, αλλά μπορεί να είναι παραπλανητικά.

Ένας ειδικός επί του θέματος, ύστερα από πολλή έρευνα σχετικά με τις προτιμήσεις, είπε τα εξής: «Το ενενήντα τοις εκατό των ακροατών είναι εντελώς ικανοποιημένοι με ζώνη συχνότητος που κυμαίνεται από 60 μέχρι 8.000 CPS.» Έτσι, φαίνεται ότι τα περισσότερα άτομα δεν είναι τόσο απαιτητικά, όσο μερικοί διαφημιστές ισχυρίζονται. Αυτό, βέβαια, δεν εφαρμόζεται με κανένα τρόπο σε όλους. Μερικοί έχουν οξεία αίσθησι ακοής και η από μέρους των απόλαυσις της μουσικής επηρεάζεται από τις παραμορφώσεις και την έλλειψι πλήρους ζώνης συχνότητος. Σε ποια τάξι ανήκετε; Τελικά, ο καλύτερος κριτής για σας, είναι το αυτί σας. Από τη διαθέσιμη μουσική, διαλέξτε αυτή που σας ικανοποιεί καλύτερα.

Διατήρησις Ισορροπημένης Απόψεως

Η μουσική, όπως όλες οι απολαύσεις, έχει τους περιορισμούς της. Ύστερα από μια κουραστική μέρα, μπορεί να είναι πολύ ηρεμιστική, πριν πάη κανείς για ύπνο. Μερικοί διεπίστωσαν ότι τους ανακούφισε από κατάθλιψι. Ωστόσο, δεν πρέπει να θεωρήται ως η λύσις σε όλα. Αν κάποιος έχη ένα πρόβλημα που απαιτεί δράσι, το ζήτημα δεν θα τακτοποιηθή με το ν’ ακούη μουσική. Επίσης, είναι καλό να μην ξεχνούμε ότι τα περισσότερα άτομα θέλουν ησυχία για να κάνουν σκέψεις και στοχασμούς. Ωστόσο, μερικοί φαίνεται να έχουν συνηθίσει τόσο πολύ τη μουσική, ώστε νομίζουν ότι πρέπει να την ακούνε συνεχώς. Και ένα κοινό παράπονο των γειτόνων είναι ότι μερικοί βάζουν τη μουσική πολύ δυνατά. Φαίνεται ότι μερικοί ενθουσιώδεις φίλοι της μουσικής ξεχνούν ότι δεν συμμερίζονται όλοι τον ενθουσιασμό και τις προτιμήσεις τους. Αν κάποιος, λοιπόν, κατοική σε διπλανά διαμερίσματα με άλλους που μπορεί να ενοχλούνται, ίσως να μπορή ν’ απολαμβάνη τη μουσική χρησιμοποιώντας ακουστικά κεφαλής. Επίσης, αν κανείς δεν ασκή προσεκτικό έλεγχο, η μουσική μπορεί να του αφαιρή πολύ χρόνο και, έτσι, να δημιουργή περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει.

Για να το καταλάβωμε αυτό, ας ρίξωμε μια ματιά σε μερικούς πολύ ονομαστούς ανθρώπους οι οποίοι έκαναν τη μουσική το πρώτιστο ενδιαφέρον στη ζωή τους, και μερικές φορές παραμέλησαν άλλα πράγματα στα οποία έπρεπε να δώσουν περισσότερη προσοχή. Ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες όλων των εποχών και, ωστόσο, μαθαίνομε ότι έζησε πολύ ακατάστατη προσωπική ζωή. Ένας άλλος, ο Φραντς Σούμπερτ, που λέγεται ότι συνέθεσε μια από τις πιο όμορφες συμφωνίες όλων των εποχών, είπε κάποτε ότι είναι ένας πολύ δυστυχισμένος άνθρωπος.

Και αυτή η συναισθηματική κατάθλιψις δεν χαρακτήριζε μόνο καλλιτέχνες του παρελθόντος. Ο αποθανών Χάντι Ουίλλιαμς, ένας από τους πιο δημοφιλείς Λαϊκούς και Δυτικούς τραγουδιστές της εποχής του, συνήθιζε να τραγουδάη ένα θρησκευτικό τραγούδι που είχε τον τίτλο «Είδα το φως». Αλλά, το είδε πράγματι; Κάποτε, αφού τραγούδησε αυτό το τραγούδι, λέγεται όχι ξέσπασε σε δάκρυα και είπε με λυγμούς ότι δεν είδε κανένα φως. Η ζωή του τέλειωσε με τραγικό τρόπο από υπερβολική δόσι ναρκωτικών, που τα πήρε ενώ πήγαινε κάπου να τραγουδήση.

Πράγματι, αυτοί ήσαν άνθρωποι που ζούσαν για τη μουσική· η μουσική ήταν ολόκληρη η ζωή τους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μουσική ήταν γι’ αυτούς σαν ένα μπουκέτο ηλιαχτίδες σε μια τρικυμισμένη, ανήσυχη θάλασσα! Όση πρόσκαιρη χαρά κι αν πήραν απ’ αυτήν, όλα συννέφιασαν γρήγορα από το σκοτάδι των προσωπικών τους προβλημάτων. Αυτοί οι μουσικοί είναι προειδοποιητικά παραδείγματα για κείνους που αναζητούν ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή.

Μολονότι οι περισσότεροι από μας είμαστε ακροατές, και όχι εκτελεστές μουσικής, το παραπάνω μάθημα ισχύει για όλους. Δεν είναι καλό να δαπανούμε πάρα πολύ χρόνο στο να παίζωμε ή ν’ ακούμε μουσική. Είναι αλήθεια ότι η μουσική είναι κάτι πολύ όμορφο! Αλλά είναι μόνο ΕΝΑ από τα θαυμάσια δώρα του Θεού στους ανθρώπους. Υπάρχουν και άλλα δώρα-οι οικογένειές μας, οι φίλοι μας, η εργασία μας, η Χριστιανική μας υπηρεσία. Αν μπορούμε συνετά να κρατούμε τη μουσική στη θέσι της—να την ακούμε όταν χρειάζεται και όταν το επιθυμούμε, χωρίς να παραγκωνίζη άλλες ευθύνες—μπορεί κάλλιστα να εξακολουθήσωμε να κατανοούμε και ν’ απολαμβάνωμε τη μουσική μ’ ένα υγιή τρόπο, σ’ όλη τη ζωή μας.

[Διάγραμμα στη σελίδα 21]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Κύμβαλο—μέχρι 20.000 Hz

Κιθάρα—80 HZ ως 1.200 Hz

Βιολί—180 HZ ως 2.500 Hz

Πιάνο—27 HZ ως 4.000 Hz

Όλος ο ήχος από τα μουσικά όργανα αποτελείται από δονήσεις ή κύκλους ανά δευτερόλεπτο ή ‘χερτζ’ (Hz)