Τριφύλλι, η Καταπληκτική Βοσκή

Η ΜΥΡΩΔΙΑ του φρεσκοθερισμένου τριφυλλιού πλανάται πάνω από τους αγρούς, γλυκό και ζεστό. Ζεστή μυρωδιά; Ναι, όταν περπατάτε στη λαμπερή λιακάδα στα θερισμένα χωράφια, το μαύρο, μαλακό παχύ έδαφος της Μιννεζότα είναι ζεστό κάτω απ’ τα πόδια σας, το αεράκι είναι ζεστό, και σεις συνδέετε τη ζεστασιά ακόμη και με τη μυρωδιά του σανού.

Ο σανός είναι ένα θέμα που ποτέ δεν μου άρεσε. Το συνέδεα με την «αγγαρεία», τη σκληρή εργασία και τις φωνακλούδες αγελάδες που κουνούσαν τις ουρές τους πεινασμένες. Οι αναμνήσεις μου από τον σανό, φθάνουν στα παιδικά μου χρόνια, στο ανατολικό Τέννεση, όπου το τριφύλλι θεριζόταν με μια πρωτόγονη μηχανή που την έσερναν μουλάρια. Όταν ερχόταν η άμαξα του σανού, εμείς γρυλλίζοντας και στενάζοντας σηκώναμε με τη διχάλα τα χερόβολα πάνω στη σκάρα του σανού.

Πάντοτε καυγαδίζαμε για το ποιος θ’ ανέβαινε στην άμαξα, επειδή εκεί επάνω ήταν πιο εύκολο να τακτοποιής σε σωρό τον σανό, παρά το να τον σηκώνης ψηλά. Η μόνη φορά που πήραμε εκδίκησι ήταν όταν, χωρίς να το ξέρωμε, σηκώσαμε κι ένα μεγάλο φίδι με την διχάλα, που σύρθηκε πάνω στα πόδια του οδηγού. Βλέπω ακόμη την εικόνα του καθώς πηδούσε με βραχνές κραυγές από την άμαξα, μολονότι το πήδημα έγινε από 3 μέτρα (10 πόδια) ύψος.

Αλλά αυτά εγίνοντο πολλά χρόνια πριν και πολύ μακριά. Εδώ στη Μιννεζότα, ο γαμπρός μου, ο Κουέν, αγοράζει, πουλάει και καλλιεργεί σανό εδώ και 30 χρόνια. Αλλά πουθενά δεν υπάρχουν μουλάρια, άμαξες ή διχάλες. Εδώ το χνουδωτό, πράσινο τριφύλλι κυματίζει σαν θάλασσα στον ορίζοντα σε έκτασι 100 έηκερς. Μπροστά μας, μια τεράστια κόκκινη θεριστική μηχανή πετά πάνω ένα σωρό πλούσιου πράσινου σανού, καθώς απομακρύνεται σιγά-σιγά.

Η Πλήρης Τροφή

«Το τριφύλλι παράγει περισσότερες πρωτεΐνες σε κάθε έηκερ από οποιαδήποτε άλλη από τις 25 καλλιέργειες που συνηθίζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες για σανό και σπόρους,» με πληροφορεί ο γαμπρός μου. Λόγω του ότι ζούμε τόσο μακριά, όλ’ αυτά τα χρόνια είναι η πρώτη φορά που τον επισκέπτομαι ενώ θερίζει. Περπατούμε ανάμεσα σ’ ένα σωρό και στις άκοπες κορυφές του τριφυλλιού. Το τριφύλλι φθάνει σε ύψος μέχρι το γόνατο, είναι πυκνό κι ωστόσο ευαίσθητο στο αεράκι, ενώ κάπου-κάπου εμφανίζεται κάποιο κόκκινο λουλούδι σαν άστρο.

«Είναι καλύτερα να το κόβωμε πριν αρχίση η άνθησις,» εξηγεί. Τραβά ένα μάτσο. «Τώρα ακριβώς τα κοτσάνια είναι μικρά και τα φύλλα τρυφερά. Σ’ αυτό το στάδιο είναι, περίπου 40 τοις εκατό πιο θρεπτικό, κατά ένα τρίτο πιο εύπεπτο, έχει τις μισές από τις σκληρές ίνες που θα έχη λίγες μέρες αργότερα, όταν θα βρίσκεται σε πλήρη άνθησι και τα κοτσάνια θα σκληρύνουν.»

Και συνεχίζει: «Όσο πιο τρυφερός και πράσινος είναι ο σανός, τόσο περισσότερο θα φάνε οι αγελάδες και τόσο περισσότερο γάλα θα παραγάγουν. Ή»,—χώνει το πόδι του κάτω από τον σωρό και πετά ένα μάτσο τριφύλλι, στον αέρα—«αν ο γεωργός τρέφη βοοειδή, μια αναλογία 40 τοις εκατό τριφυλλιού μαζί με καλαμπόκι κάνει τα βοοειδή να μεγαλώνουν καλύτερα και γρηγορώτερα· και οκτώ πάουντς τριφυλλιού γίνονται ένα πάουντ κρέας.»

Είναι μια αποκάλυψις να τον ακούς να εκθέτη με κύρος την αξία και τη δόξα του τριφυλλιού. «Σε μερικές περιοχές το ονομάζουν lucerne (μηδική). H Αραβική λέξις al-fac, facah σημαίνει ‘το καλύτερο χόρτο.’»

Το τριφύλλι, όπως μαθαίνω, είναι πλήρης τροφή για κάθε ζώο της φάρμας. Μια αγελάδα που δεν τρώει καθόλου σιτηρά, μπορεί να φάη μέχρι 3 τοις εκατό του βάρους του σώματός της σε καλής ποιότητος τριφύλλι (και αποδίδει 50 πάουντς [22 κιλά γάλα]). Αυτό πάλι είναι το μισό παραπάνω από όσο μπορεί να πάρη από αποθηκευμένο καλαμπόκι. Όταν οι χοίροι, τρέφονται εντελώς ή μερικώς με κάποιο είδος τριφυλλιού (pellets, meal, κ.λ.π.), γεννούν περισσότερα γουρουνάκια, επιζούν περισσότερα και τα έξοδα της γουρούνας και των γουρουνιών που είναι έτοιμα για την αγορά είναι λιγώτερα. Το τριφύλλι μειώνει τα έξοδα με το ν’ αντικαθιστά μερικά σιτηρά στη διατροφή των αρνιών και εξασφαλίζει βελτιωμένη «ράτσα.» Τα άλογα τρέφονται με το τριφύλλι καλύτερα από κάθε άλλο σανό. Η τροφή από τριφύλλι για πουλερικά προμηθεύει μια οικονομική τροφή πρωτεϊνών, βιταμινών, μεταλλικών στοιχείων και μερικούς παράγοντες αναπτύξεως που δεν είναι ακόμη κατανοητοί. Στην παραγωγή αυγών, αποδίδει 10 φορές πιο ζωηρόχρωμα κροκάδια από το κίτρινο καλαμπόκι.

Το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νότιας Ντακότα διεπίστωσε ότι υπάρχει, τόση θρεπτική αξία σε πέντε τόννους τριφυλλιού όση σε 104 μπούσελς (3.665 λίβρες) σιταριού, 113 μπούσελς (8.982 λίβρες) καλαμποκιού η 233 μπούσελς (8.210 λίτρα) βρώμης. Οι καθηγητές Ροχουέντερ και Σμιθ του τμήματος Αγρονομίας του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν, διεπίστωσαν ότι ένα καλό έηκερ τριφυλλιού αποδίδει περισσότερο από διπλάσιες πρωτεΐνες απ’ όσες ένα έηκερ φασολιών σόγια και τριπλάσιες απ’ όσες ένα έηκερ καλαμποκιού.

Αυτά τα γεγονότα αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν λάβετε υπ’ όψι τους υπολογισμούς του Τμήματος Κτηνοτροφίας του Πανεπιστημίου της Μιννεζότα, ότι τα έξοδα του σανού ενός έτους για μια αγελάδα έχουν ανέλθει από 64 δολλάρια το 1955 σε 94 δολλάρια το 1965 και 301 δολλάρια το 1977.

Η θεριστική μηχανή που σύρεται από το τρακτέρ έχει εμφανισθή και πάλι, χαράσσοντας το τοπίο μ’ ένα ακόμη ελικοειδή σωρό μυρωδάτου σανού. Ο οδηγός, ιδρωμένος και μορφάζοντας, τραβά χειρόφρενο και σταματά. Ο Κουέν δείχνει κάτω στο κίτρινο εσωτερικό της θεριστικής μηχανής, σε κάτι μακρύ, παχύ και σκούρο όπως η τραβέρσα των σιδηρογραμμών, μόνο που είναι αυλακωμένο σαν ένας τεράστιος κοχλίας, με το κομμένο τριφύλλι μαγγανισμένο στις αυλακώσεις. «Αυτός ο λαστιχένιος κύλινδρος κόβει τις σκληρές ίνες και συμπιέζει τα φύλλα για να τα τακτοποιήση. Είναι όπως πιέζομε ένα τριαντάφυλλο σ’ ένα βιβλίο για να το διατηρήσωμε. Αυτό εμποδίζει τα φύλλα από το να διασκορπισθούν και να χαθούν. Διαφυλάσσει περίπου το 20 τοις εκατό της θρεπτικής ενεργείας.»

Καλλιέργεια και Θερισμός Καλής Ποιότητος

Η καλλιέργεια και ο θερισμός καλής ποιότητας τριφυλλιού έχει γίνει επιστήμη όσο και επιχείρησις. Από πού αρχίζει; Από τα καλά φυτώρια. Υπάρχουν ατέλειωτες ποικιλίες. Κάποια μπορεί να αποδώση 40 τοις εκατό περισσότερη ποσότητα από μια άλλη. Αν διαλέξετε τη σωστή, τη λιπαίνετε κατάλληλα και την κόβετε πριν από την ανθοφορία, μπορεί να αυξήση την απόδοσι σε πρωτεΐνες κατά 80 τοις εκατό ανά έηκερ από μια κατώτερη ποικιλία,

Το φυτεύετε, λοιπόν, στη σωστή εποχή, σε γόνιμο, καλοστραγγισμένο έδαφος. Το προφυλλάσσετε με εντομοκτόνα από τις 60 γνωστές ασθένειες στις οποίες είναι ευπρόσβλητο το τριφύλλι. Και πρέπει, να υπάρχη λιγώτερο από 25 τοις εκατό χορτάρι αναμεμιγμένο μ’ αυτό και καθόλου ζιζάνια.

Εκτός από την απαράμιλλη θρεπτική του αξία, το τριφύλλι έχει αποδείξει την ανωτερότητά του ως ενισχυτού του εδάφους. Οι βαθειές του ρίζες εναποθέτουν μέχρι 155 πάουντς (70 κιλά) άζωτο σε κάθε έηκερ εδάφους. Και οι γεωργοί δεν έχουν βρει καλύτερο τρόπο να καταπολεμήσουν τη διάβρωσι, από το τριφύλλι και άλλα είδη σανού. Η διάβρωσι έχει γίνει θέμα σοβαρής ανησυχίας.

Καταπολέμησις της Διαβρώσεως

Υπολογίζεται ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες καλλιεργείται μόνο το ένα πέμπτο της απαιτουμένης βοσκής όπως είναι το τριφύλλι. Αυτό αφήνει τη χώρα πιο εκτεθειμένη από ποτέ στις ερημώσεις της ξηρασίας. Οι αγρονόμοι (ειδικοί στην τέχνη και την επιστήμη της καλλιέργειας) αποδίδουν την ευθύνη στις συνήθειες μαζικής παραγωγής της τεράστιας περιοχής Κορν Μπελτ (Ζώνη Αραβόσιτου), για τη μείωσι μεγάλου μέρους των αποθεμάτων της υγρασίας του εδάφους. Σύμφωνα με μια έρευνα, που κάλυψε 8,9 εκατομμύρια έηκερς γης, στην οποία αντί σανού φυτεύθηκαν άλλες συγκομιδές κατά τα έτη 1973-1974, περισσότερη από τη μισή έκτασι υπέφερε από κακό χειρισμό προστασίας και αποθέματος νερού.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, πολύ λίγη ή και καθόλου προσοχή, δόθηκε στον έλεγχο της διαβρώσεως. Το έδαφος χανόταν με ρυθμό 12 τόννους ανά έηκερ. Οι υπεύθυνοι πιστεύουν ότι απώλεια εδάφους πλέον των πέντε τόννων ανά έηκερ είναι σοβαρή. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Εδάφους στην Κορν Μπελτ, το έδαφος σκορπίζεται και χάνεται με την καταστροφική αναλογία των 15 μέχρι 100 τόννων ανά έηκερ.

Καθώς απομακρυνόμαστε από τους χορτότοπους, ο Κουέν ρίχνει μια ερευνητική ματιά στον ουρανό. Ελπίζει ότι ο σανός θα προλάβη να ξεραθή στον ήλιο, με περιεκτικότητα υγρασίας του 20 τοις εκατό, πριν τον πακετάρουν με μηχανές σε μεγάλες ομοιόμορφες μπάλλες. Αν προλάβη η βροχή, θα μπορούσε να καταστρέψη μέχρι το ένα πέμπτο των πρωτεϊνών.

Όταν αποθηκευθή, το τριφύλλι θα χρειάζεται καλό αερισμό για ν’ αποφευχθή η ζέστη και η μούχλα—που θα μπορούσαν να καταστρέψουν ένα ακόμη πέμπτο πρωτεϊνών.

«Έχεις γίνει γεωπόνος» είπα συμπερασματικά, «διότι χρειάζεται ειδικός στην τέχνη και την επιστήμη της καλλιέργειας για ν’ αναπτυχθή αυτή η ζωοτροφή με άριστες συνθήκες».

«Το αξίζει, άσχετα με το τι είμαι» απάντησε. «Οι σανοπαραγωγοί αναφέρονται στο τριφύλλι, ως τον πράσινο χρυσό.»—Από Συνεργάτη.