Πρωτεΐνες, Γονίδια και Σεις

ΜΙΛΗΣΤΕ για «πρωτεΐνη» στους περισσότερους ανθρώπους κι αμέσως έρχεται στο νου τους μια όμορφη, ζουμερή μπριζόλα. Αλλά οι πρωτεΐνες είναι κάτι περισσότερο απ’ αυτό. Το κρέας περιέχει πρωτεΐνες επειδή τα ζωντανά πράγματα, ειδικά τα ζώα, αποτελούνται από αναρίθμητους διαφορετικούς τύπους πρωτεΐνης, που κάθε μια εκτελεί συγκεκριμένες εργασίες.

Τύποι πρωτεϊνών; Αν δεν υπολογίσουμε το νερό, περίπου το μισό από το υπόλοιπο βάρος του σώματός σας είναι μόρια πρωτεΐνης, αλλά δεν είναι όλες οι ίδιες. Μερικές δυναμώνουν τα μαλλιά σας, το δέρμα και τα νύχια. Άλλες που ονομάζονται ένζυμα, ελέγχουν τις χημικές αντιδράσεις μέσα στα κύτταρα του σώματός σας. Άλλες πάλι σχηματίζουν αντισώματα που βοηθούν το σώμα σας να προφυλαχθεί από τις αρρώστιες.

Από τι αποτελούνται οι πρωτεΐνες; Όλες οι χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες σας αποτελούνται από τη συνένωση μικρών μορίων που ονομάζονται αμινοξέα. Μόνο 20 περίπου διαφορετικοί τύποι αμινοξέων χρειάζονται για να κατασκευαστούν όλες οι διαφορετικές πρωτεΐνες που βοηθούν να σχηματισθούν όλα τα δένδρα, τα λουλούδια, τα ζώα και οι άνθρωποι πάνω στη γη—όπως 24 μόνο γράμματα της Ελληνικής γλώσσας μπορούν να συνδυασθούν για να σχηματίσουν εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις!

Τα ζωντανά κύτταρα αγκιστρώνουν μαζί τα αμινοξέα, όπως συνδέονται τα βαγόνια σ’ ένα μακρύ σιδηρόδρομο, για να κατασκευάσουν τις πρωτεΐνες που χρειάζονται. Για να κατασκευάσουν ινσουλίνη, παραδείγματος χάρη, τα κύτταρα στο πάγκρεάς σας κατασκευάζουν δυο «σιδηροδρόμους», που ονομάζονται αλυσίδες αμινοξέων, που μπορούν να τυλιχθούν σε συγκεκριμένα σχήματα. Η πρώτη αλυσίδα είναι σαν μια «λέξη» από 21 γράμματα και η δεύτερη αλυσίδα είναι μια «λέξη» από 30 αμινοξεϊκά «γράμματα». Κατόπιν οι αλυσίδες συνδέονται και το σώμα σας έχει ένα μόριο ινσουλίνης για να το βοηθήσει να ελέγχει τα επίπεδα της ζάχαρης στο αίμα σας. Πρωτεΐνες σαν την ινσουλίνη είναι ζωτικές για την καλή υγεία, όπως γνωρίζουν οι διαβητικοί.

Σχέδια και Φωτοτυπίες—DNA και RNA

Αλλά πώς γνωρίζουν τα κύτταρα του παγκρέατός σας ποια αμινοξέα να συνδέσουν μαζί για να κατασκευάσουν ινσουλίνη; Και τι είναι αυτό που εμποδίζει τα κύτταρα του μεγάλου δακτύλου του ποδιού σας να κατασκευάσει κι αυτό επίσης ινσουλίνη; Η απάντηση βρίσκεται σ’ ένα μοναδικό και πολύ μεγάλο μόριο που ονομάζεται DNA (δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ), που περιέχεται κυρίως στους πυρήνες καθενός από τα τρισεκατομμύρια των κυττάρων σας. Πώς λειτουργεί αυτό;

Έχετε βρεθεί ποτέ σ’ ένα εργοτάξιο (στον τόπο ανεγέρσεως μιας οικοδομής); Ίσως να έχετε παρατηρήσει ομάδες εργατών—ξυλουργούς, χτίστες, ηλεκτρολόγους—να συμβουλεύονται συχνά φωτοτυπίες που τους λένε τι να κάνουν. Από πού έρχονται αυτές οι φωτοτυπίες; Στο κεντρικό γραφείο των κατασκευών υπάρχουν πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια που τα αντιγράφουν σε ειδικές μηχανές και κάνουν φωτοτυπίες. Διάφοροι επιστάτες παίρνουν τις φωτοτυπίες και τις πηγαίνουν στα συνεργεία τους στο εργοτάξιο.

Τα κύτταρά σας είναι σαν εκείνο το κατασκευαστικό έργο. Στον πυρήνα (το «γραφείο κατασκευών») βρίσκονται τα «πρωτότυπα σχέδια» για όλες τις πρωτεΐνες που θα χρειαστεί οποτεδήποτε το σώμα σας. Αυτά τα «σχέδια» είναι μόρια DNA. Όταν χρειάζεσθε ινσουλίνη, το κατάλληλο τμήμα του DNA, που ονομάζεται γονίδιο, ενεργοποιείται μέσα στον πυρήνα ειδικών κυττάρων στο πάγκρεάς σας.

Το DNA δεν βγαίνει έξω από τον πυρήνα, όπως τα πρωτότυπα αρχιτεκτονικά σχέδια γενικά δεν χρησιμοποιούνται, στο εργοτάξιο. Είναι πολύ πολύτιμα. Αντί γι’ αυτά, γίνεται μια «φωτοτυπία» του γονιδίου DNA από ένα ειδικό κύτταρο που ονομάζεται αγγελιαφόρος RNA (ριβονουκλεϊκό οξύ). Αυτός ο «αγγελιαφόρος» παίρνει τη φωτοτυπία από τον πυρήνα και τη φέρνει στο «εργοτάξιο», όπου ένα συνεργείο περιμένει για να κατασκευάσει ένα μόριο ινσουλίνης.

Το συνεργείο αποτελείται κυρίως από ένα ριβόσωμα, ένα είδος μορίου αρχιμάστορα και από βοηθούς που ονομάζονται μεταφορείς RNA. Τα μικρά βοηθητικά μόρια μεταφοράς RNA πιάνουν τα αμινοξέα και τα φέρνουν στο ριβόσωμα. Το ριβόσωμα «διαβάζει» τη «φωτοτυπία» του αγγελιαφόρου RNA και κατασκευάζει την αλυσίδα της ινσουλίνης.

Στο «γραφείο κατασκευών» καθενός από τα κύτταρά σας υπάρχουν πολύ περισσότερα «σχέδια» απ’ όσα χρειάζεται οποιοδήποτε κύτταρο για να λειτουργήσει. Τα κύτταρα του μεγάλου δαχτύλου του ποδιού σας, παραδείγματος χάρη, έχουν τα γονίδια για την κατασκευή ινσουλίνης, αλλά αυτά τα γονίδια δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν. Αυτά τα σχέδια είναι «κλειδωμένα» στα κύτταρα του μεγάλου δαχτύλου του ποδιού σας. Κάθε κύτταρο χρησιμοποιεί μέρος μόνο του DNA που βρίσκεται μέσα στον πυρήνα του για να κατασκευάσει τα πράγματα που χρειάζεται. Πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι που συμβαίνει αυτό, γιατί τα κύτταρα που «κλέβουν» μια σειρά σχεδίων που δεν θα έπρεπε να τα χρησιμοποιήσουν και αρχίζουν να κάνουν πρωτεΐνες που δεν θα έπρεπε, μπορεί να βλάψουν τον εαυτό τους, ή άλλα κύτταρα, ή ακόμη και να γίνουν καρκινώδη.

Αλλαγή των Σχεδίων

Οι περισσότεροι επαγγελματίες αρχιτέκτονες θα διαφωνούσαν σοβαρά αν κάνατε τον υπαινιγμό ότι η πολύπλοκη σειρά σχεδίων που χρησιμοποιήθηκαν για να ελέγχουν την κατασκευή ενός γιγάντιου ουρανοξύστη έγιναν κατά τύχη. Τα σχέδια εκείνα απαίτησαν έναν εξαιρετικά επιδέξιο, καλά εκπαιδευμένο αρχιτέκτονα. Το DNA στα κύτταρα όλων των ζώντων πλασμάτων περιλαμβάνει οδηγίες ασύγκριτα πιο πολύπλοκες και λεπτομερείς από μια σειρά αρχιτεκτονικών σχεδίων. Δεν είναι λοιπόν λογικό ότι το DNA—που ελέγχει την ακριβή «κατασκευή» των βακτηριδίων, των φυτών και των ανθρώπων—θα πρέπει να είναι προϊόν ενός Αριστοτέχνη Αρχιτέκτονα; Αυτός ο Αριστοτέχνης Αρχιτέκτονας είναι ο Ιεχωβά Θεός.—Γέν. 1:11-28.

Ρωτήστε οποιονδήποτε καλό αρχιτέκτονα πώς αισθάνεται όταν ανεύθυνα, ακατάλληλα άτομα κάνουν αλλαγές στα σχέδια που με τόση φροντίδα ετοιμάσθηκαν για κάποιο συγκεκριμένο οικοδόμημα. Ασφαλώς δεν του αρέσει αυτό, γιατί γνωρίζει ότι το άτομο που αλλάζει το σχέδιο ίσως να μη σκέφθηκε τις γενικές συνέπειες της αλλαγής του. Είναι αλήθεια, ότι ένα λουτρό μπορεί να μεγαλώσει, αλλά τι θα συμβεί όταν χαθεί πολύτιμος χώρος από την είσοδο; Τι θα συμβεί όταν χρειασθεί να ξανασχεδιασθεί η υδραυλική εγκατάσταση;

Οι επιστήμονες μπορούν τώρα ν’ αλλάξουν το περιεχόμενο DNA των ζώντων πλασμάτων—αλλάζοντας τα «αρχιτεκτονικά σχέδια» που προμήθευσε ο Δημιουργός. Σε μερικές περιπτώσεις αυτές οι αλλαγές, όπως η εισαγωγή γονιδίων για ανθρώπινη ινσουλίνη μέσα στα βακτηρίδια, λένε ότι γίνονται για ανθρωπιστικούς, ιατρικούς σκοπούς. Άλλες αλλαγές, όπως η εισαγωγή γονιδίων ιών μέσα σε έμβρυα ποντικών, γίνονται περισσότερο από επιστημονική περιέργεια για το τι είναι εκείνο που κάνει τα κύτταρα να λειτουργούν.

Μολονότι οι επιστήμονες μπορούν τώρα να μεταβάλλουν τα γονίδια, απέχουν πολύ από το να κατανοούν πλήρως πώς λειτουργούν τα γονίδια. Το 1979 οι Τάιμς της Νέας Υόρκης έγραψαν: «Νέες ανακαλύψεις αποκάλυψαν ότι η κατασκευή των γονιδίων των ζώων, περιλαμβανομένων και των γονιδίων των ανθρώπων είναι πολύ διαφορετική απ’ ό,τι πιστεύαμε για 20 τουλάχιστον χρόνια.» Τι συνέβη; Έμαθαν ότι τα γονίδια των ζώων δεν εργάζονται συνήθως με τον ίδιο τρόπο όπως τα γονίδια των βακτηριδίων, όπως είχαν πιστέψει οι επιστήμονες. Τα γονίδια των ζώων είναι πιο πολύπλοκα και περιέχουν μακρές σειρές πληροφοριών που δεν κατανοούνται. Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες έμαθαν ότι η ανάγνωση των βακτηριδιακών «αρχιτεκτονικών σχεδίων» δεν θα μάθει τους ανθρώπους πώς να διαβάζουν τα ανθρώπινα «αρχιτεκτονικά σχέδια», όπως περίμεναν οι επιστήμονες.

Οι επιστήμονες έμαθαν επίσης πρόσφατα ότι ο γενετικός κώδικας των μορίων DNA δεν είναι σταθερός, όπως πίστευαν πάντοτε. Αποδεικνύεται ότι ο κώδικας είναι ελαφρά διαφορετικός όταν το DNA δεν βρίσκεται μέσα στον πυρήνα, αλλά σε διάφορα μέρη του κυττάρου που ονομάζονται μιτοχόνδρια. «Το δόγμα ότι ο γενετικός κώδικας είναι παγκόσμιος κλονίσθηκε,» παραδέχθηκε το περιοδικό Νιου Σάιεντιστ. Γιατί αλλάζει ο κώδικας; Δεν γνωρίζουν. «Μερικά ερωτήματα που δημιουργήθηκαν από τις αποκαλύψεις της γενετικής αναλύσεως ίσως να μην απαντηθούν ποτέ,» σχολιάζει το Νιου Σάιεντιστ.

Δεν είναι λοιπόν παράξενο που οι άνθρωποι ανησυχούν για τους πιθανούς κινδύνους από τις γενετικές έρευνες! Οι περισσότεροι βιολόγοι ισχυρίζονται τώρα ότι οι κίνδυνοι από τις έρευνες είναι ελάχιστοι, αλλά κατανοούν πραγματικά τη γενετική αρκετά καλά ώστε να είναι βέβαιοι γι’ αυτό; Οι επιστήμονες ισχυρίζονταν ότι οι ατομικές δοκιμές στις Δυτικές πολιτείες της Αμερικής δεν αποτελούσαν κίνδυνο για το κοινό στην περίοδο της δεκαετίας του ’50, αλλά η αναλογία καρκίνου των ανθρώπων που ζούσαν στα μέρη εκείνα των δοκιμών δείχνουν τώρα, ότι οι επιστήμονες είχαν κάνει λάθος.

Μήπως είναι πιθανόν, καθώς ανακατεύονται με δυνάμεις και βιολογικές διαδικασίες που δεν κατανοούν πλήρως, να εξαπολύσουν οι επιστήμονες κατά λάθος πάνω στο ανθρώπινο γένος κάποια τρομερή νέα αρρώστια; Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αυτή η πιθανότητα υπάρχει.

Αλλά εν πάση περιπτώσει τι κάνουν οι επιστήμονες σ’ αυτά τα γονίδια;

[Εικόνες στη σελίδα 5]

πυρήνας

αγγελιαφόρος RNA

ριβόσωμα

μεταφορέας RNA

Αμινοξέα