Η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία της Νότιας Αφρικής—Ένα Διηρημένο Σπίτι

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! Στη Νότια Αφρική

Στις 25 Αυγούστου 1982, μια σφήνα εισχώρησε ακόμη πιο βαθιά σ’ ένα ήδη διηρημένο σπίτι. Τη μέρα εκείνη η Παγκόσμια Συμμαχία των Μεταρρυθμιστικών Εκκλησιών συναντήθηκε στην Οττάβα του Καναδά, και ψήφισε την αποβολή των δύο πιο δυνατών Αφρικανικών εκκλησιών της Νότιας Αφρικής. Ο λόγος; Η άρνηση αυτών των εκκλησιών να δεχτούν σαν μέλη τους άτομα που δεν είναι λευκά. Και αυτό που υπογράμμισε εκπληκτικά την απόφαση αυτή είναι ότι την επόμενη ακριβώς μέρα η συμμαχία έκλεξε τον Άλλαν Μπόισακ, έναν μαύρο λειτουργό της Νότιας Αφρικής, για να υπηρετήσει σαν πρόεδρός της.

Οι διαμάχες ανάμεσα στις αιρέσεις είναι τόσο συνηθισμένες στον λεγόμενο Χριστιανικό κόσμο που δύσκολα το γεγονός αυτό θεωρείται αξιόλογο νέο από τα περισσότερα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Παρόλα αυτά, μπορεί να είστε άτομο που ποθεί τη θρησκευτική ενότητα και διερωτάται αν είναι αυτό δυνατόν. Η κατάσταση που υπάρχει στη Νότια Αφρική επομένως θα σας ενδιαφέρει.

Κανένας δεν μπορεί να καταλάβει τη θρησκευτική πόλωση της Νότιας Αφρικής αν δεν μάθει πρώτα μερικά για την ιστορία του έθνους. Το 1652 πρώτοι οι Ολλανδοί εγκατέστησαν μια αποικία τους στο Ακρωτήριο της Νότιας Αφρικής. Ενώ αρχικός σκοπός της τοποθεσίας ήταν να σταματούν απλώς τα πλοία καθώς πήγαιναν στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, αργότερα έγινε τόπος συρροής αποίκων—από Ολλανδούς, Γάλλους, Γερμανούς και Άγγλους. Τα μέρη αυτά, όμως, ήταν ήδη κατοικημένα. Δεν πέρασε λοιπόν πολύς καιρός και φούντωσε η έχθρα ανάμεσα στους ντόπιους και στους αποίκους.

Οι Ρίζες της Διχόνοιας

Οι πρώτοι λευκοί άποικοι ανήκαν στη Μεταρρυθμιστική Εκκλησία της Ολλανδίας. Έτσι η εκκλησία αυτή εγκαταστάθηκε στη Νότια Αφρική και με τον καιρό ονομάστηκε Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία. Στην αρχή η εκκλησία είχε μια ανεκτική άποψη για τις μαύρες και «έγχρωμες» (ανάμικτης φυλετικής προέλευσης) φυλές. Οι «προσήλυτοι» απολάμβαναν όλα τα εκκλησιαστικά προνόμια. Αυτό, όμως, δεν άρεσε σε πολλούς Ολλανδούς αποίκους.

Από το 1800 κι έπειτα το Ακρωτήριο ήρθε κάτω από τον έλεγχο των Άγγλων. Προς ενόχληση των Ολλανδών, η εκκλησία έγινε όργανο του Κράτους: ο κυβερνήτης ανακηρυσσόταν κεφαλή της εκκλησίας, προσευχές έπρεπε να γίνονται για την Αγγλική βασιλική οικογένεια σε κάθε εκκλησιαστική λειτουργία, διορίζονταν Αγγλόφωνοι λειτουργοί, οι λειτουργίες άρχισαν να διεξάγονται στην Αγγλική. Οι Άγγλοι έκαναν επίσης και το νόμο που απαγόρευε τις φυλετικές διακρίσεις, κι έτσι νέα δικαιώματα και προνόμια παραχωρήθηκαν ξαφνικά στους Αφρικανούς.

Αλλά αφού οι άποικοι είχαν από πολύ καιρό αναμιχτεί σε άγριους πολέμους και διαμάχες με τους ιθαγενείς—και είχαν επίσης και μια γενική περιφρόνηση για τις μελαμψές φυλές—δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι οι αλλαγές αυτές εξόργισαν πολλούς από τους Ολλανδούς. Έτσι, οι Ολλανδοί στράφηκαν στη δική τους εκκλησία. Και το 1829 φέρθηκε ενώπιον της εκκλησιαστικής συνόδου (συνελεύσεως) η αίτηση για ξεχωριστούς τόπους λατρείας. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε απ’ όλους στη σύνοδο. Θα μπορούσαν να μεταλαμβάνουν «ταυτόχρονα όλα τα μέλη χωρίς διάκριση χρώματος ή προέλευσης.»

«Οι Ολλανδοί παραμεθόριοι αγρότες δεν ικανοποιήθηκαν τώρα από την Εκκλησία και το κράτος,» σύμφωνα με τον ιστορικό Σ. Φ. Τζ. Μούλλερ. Επειδή ο πόλεμος με την ισχυρή Βρετανική Αυτοκρατορία αποκλειόταν, πολλοί μετανάστευσαν—μετακόμισαν, διέφυγαν ομαδικά από τη Βρετανική κυριαρχία. Το 1835 άρχισε η Μεγάλη Μετανάστευση, και περίπου 14.000 Ολλανδοί άποικοι κατευθύνθηκαν προς το βόρειο εσωτερικό. Η αντίδραση της εκκλησίας; Επέκρινε δημόσια και αρνήθηκε να επιτρέψει «σε κανέναν από τους λειτουργούς της να εγκαταλείψει την αποικία μαζί με τους Μετανάστες.»

Οι μετανάστες, παρόλα αυτά, είδαν τη φυγή τους «σαν τη γέννηση ενός έθνους, σαν μια έξοδο που κατευθύνθηκε από τον Θεό έξω από τη χώρα της καταπίεσης,» λέει ένας ιστορικός. «Πολλοί μετανάστες το είδαν αυτό σαν την προφητεία του Ιωήλ και πίστεψαν ότι η φυγή τους ήταν απαραίτητη για την εκπλήρωση της Γραφής.» Επειδή η εκκλησία δεν θα υπηρετούσε τον μεγάλο όμιλο των μεταναστών που είχαν φύγει στην πολύ μακρινή περιοχή που ήταν γνωστή σαν Τράνσβααλ, σχημάτισαν τη δική τους εκκλησία! Αυτό συνέβη μετά την άφιξη το 1853 από την Ολλανδία του Ντιρκ βαν ντερ Χοφ. Αυτός έγινε ιερέας στη νέα εκκλησία—στην Ολλανδική Εκκλησία Χέρβορμντε. Το 1858 αυτή η εκκλησία έγινε η επίσημη εκκλησία του Κράτους της Δημοκρατίας Τράνσβααλ. Το σχίσμα πλατύνθηκε τον επόμενο χρόνο όταν ο Ντιρκ Πόστμα, ένας άλλος ιερέας από την Ολλανδία, ήρθε και ίδρυσε μια άλλη ακόμη εκκλησία—τη Μεταρρυθμιστική Εκκλησία.

Τώρα υπήρχαν τρεις μεταρρυθμιστικές εκκλησίες για να διαλέξει κάποιος τη δική του. Αφού χτυπήθηκε από τους ανέμους της αλλαγής, η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία επανεκτίμησε τη θέση της ως προς τους μετανάστες. Στάλθηκαν ιερείς για να οργανώσουν εκείνους που ήθελαν να παραμείνουν στην αρχική Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία.

Η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία κατόπιν έκανε μια ακόμη πιο ριζική αλλαγή στη θέση της. Κάνοντας παραχωρήσεις στις λεγόμενες «αδυναμίες μερικών,» η σύνοδος του 1857 αποφάσισε να ανέχεται τις φυλετικές χωριστές εκκλησιαστικές λειτουργίες. Ένας συγγραφέας παραδέχεται πως αυτό ήταν «ένα παράδειγμα κοινωνικής πίεσης και προγραμματισμού, συνηθειών και πνευματικής καλλιέργειας, μάλλον παρά της θεολογίας και της Γραφής, που καθόριζε τη ζωή της εκκλησίας.» Η απόφαση αυτή επρόκειτο να έχει μακρές και διαρκείς επιπτώσεις. Ασυναίσθητα η εκκλησία είχε προμηθεύσει «ένα εκκλησιαστικό πρόγραμμα για την Εθνικιστική πολιτική ξεχωριστής ανάπτυξης» των φυλών, ή φυλετικό διαχωρισμό.

Το Ρήγμα Πλατύνεται

Το 1865 οι ηγέτες της εκκλησίας Χέρβορμντε και ο ιερέας της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας συναντήθηκαν με την ελπίδα να ενώσουν τις εκκλησίες. Καμιά εκκλησία δεν ήταν πρόθυμη να υποχωρήσει, όμως, στη στάση τους σχετικά με το «πεπρωμένο,» μια διδασκαλία του Γάλλου θεολόγου Ιωάννη Καλβίνου. Ενώ η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία πίστευε σταθερά σ’ αυτή τη θεωρία, οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι της εκκλησίας Χέρβορμντε δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι ένας στοργικός Θεός θα μπορούσε να δημιουργήσει μερικούς ανθρώπους για σωτηρία και τους υπόλοιπους για αιώνια τιμωρία. Η συνάντησή τους τελείωσε με πλήρη διάσταση.

Τα φυλετικά μίση πλάτυναν το χάσμα ακόμη περισσότερο το 1881. Η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία εγκατέστησε την Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Ιεραποστολική Εκκλησία. Ήταν μια εκκλησία αποκλειστικά για άτομα που δεν ήταν λευκοί. Από τότε σχηματίστηκαν και άλλες «θυγατρικές» εκκλησίες για μαύρους και Ασιάτες. Πολύ περίεργα, η «μητέρα,» ή η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία, υποστηρίζει οικονομικά τις «θυγατέρες» της. Αλλά εξακολουθεί να μην επιτρέπει στα μέλη της να γίνονται μέλη της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας που είναι αποκλειστικά για τους λευκούς. Μερικές φορές αυτοί που δεν είναι λευκοί διώχνονται από θρησκευτικές λειτουργίες, όπως είναι οι κηδείες.

Πρόσφατες Προσπάθειες για Ενότητα

Πιο πρόσφατα, έχουν γίνει συγκεντρώσεις των ηγετών και θεολόγων της Νοτιο-Αφρικάνικης Εκκλησίας. Ενώ μερικοί έλπιζαν ότι οι συγκεντρώσεις αυτές θα ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός, οι συναθροίσεις τελείωσαν με τις εκκλησίες τόσο αντίθετες όσο ποτέ άλλοτε. Γιατί; Αφ’ ενός μεν, όπως ανέφερε το περιοδικό Κρίστιαν Σάιενς Μόνιτορ, «πολλά άτομα Ολλανδικής καταγωγής, θεωρούν τους εαυτούς τους σαν ‘εκλεκτό λαό’ παρόμοιο με τα παιδιά του Ισραήλ.» Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι μερικά μαύρα μέλη εκκλησιών οραματίζονται κι αυτά επίσης τον εαυτό τους σαν «εκλεκτό λαό» που πολεμάει για την ελευθερία. Όταν, λοιπόν, σε μια απ’ αυτές τις συγκεντρώσεις ο διευθυντής της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας Πιέρ Ροσσόου είπε, όπως λένε, ότι «ο Θεός αγίασε το τωρινό Νοτιο-Αφρικάνικο σύστημα διακυβέρνησης της λευκής μειονότητας και τον φυλετικό διαχωρισμό στην πολιτική και στην εκκλησιαστική ζωή,» δημιουργήθηκε στη συγκέντρωση μια «αναστάτωση.» Σύμφωνα με το περιοδικό Ο Χριστιανικός Αιώνας της 26ης Μαΐου 1982, «Μερικοί μαύροι εκπρόσωποι αποδοκίμασαν το λόγο του Ροσσόου· τα φιλελεύθερα μέλη της δικής του Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας, περιέγραψαν τις απόψεις τους σαν ‘μη θεολογικές και ότι ‘βασίζονταν στην ιδεολογία’ μάλλον παρά στην Αγία Γραφή.»

Τον Ιούνιο του 1982, 123 από τους λευκούς ιερείς της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας δημοσίευσαν μια κοινή επιστολή στο επίσημο όργανο της εκκλησίας, στο Ντη Κερκμπόντε, λέγοντας: «Θέλουμε επίσης να ομολογήσουμε τη βαθιά μας ενοχή ενώπιον του Θεού επειδή εμείς οι ίδιοι δεν εφαρμόζουμε επαρκώς την ενότητα της Εκκλησίας του Χριστού.» Παρόλα αυτά, μια μεταγενέστερη έρευνα που δημοσιεύθηκε στην Ολλανδό-αφρικάνικη εφημερίδα Ραππόρτ έδειξε ότι μόνο το 16 τα εκατό των μελών της εκκλησίας θέλουν να υπάρχουν στην εκκλησία τους μέλη που να μην είναι λευκοί.

Η εκπληκτική απόφαση της Παγκόσμιας Συμμαχίας των Μεταρρυθμιστικών Εκκλησιών που αναφέρθηκε στην αρχή, προφανώς έκανε την εκκλησία να επανεκτιμήσει την υποστήριξή της για τον φυλετικό διαχωρισμό. Το περιοδικό Ντη Κερκμπόντε της 1ης Σεπτεμβρίου 1982, ισχυρίστηκε ότι η εκκλησία θα «επανεξέταζε την όλη κατάσταση κάτω από το φως των Γραφών.» Παρόλα αυτά, η εφημερίδα Δη Κέιπ Τάιμς της 25ης Οκτωβρίου 1982, ανέφερε τα αποτελέσματα μιας εκκλησιαστικής συνόδου: «Η ισχυρή και με επιρροή Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία παραμένει αμετάκλητη . . . σε μια πολιτική φυλετικού διαχωρισμού στην εκκλησία και στην πολιτική.»

Το αν η ισχυρή Ολλανδική Μεταρρυθμιστική εκκλησία θα ακολουθήσει μια πορεία με βάση την Αγία Γραφή ή τη σκοπιμότητα είναι κάτι που θα το δούμε. Εν τω μεταξύ οι μεταρρυθμιστικές εκκλησίες της Νότιας Αφρικής εξακολουθούν να κατατεμαχίζονται. Όμως έχει έρθει σε ύπαρξη μια τέταρτη εκκλησία λευκών—η Ολλανδική Μεταρρυθμιστική Εκκλησία. Δεν γίνονται δεκτά μαύρα μέλη—ούτε ακόμη και «θυγατρικές» εκκλησίες.

Θρησκευτική Ενότητα—Είναι Δυνατή;

Δυστυχώς, η ενότητα φαίνεται να είναι ανέφικτη για τις διαμαρτυρόμενες εκκλησίες της Νότιας Αφρικής. Ωστόσο, η ιστορία τους δεν είναι η μοναδική. Μάλλον, είναι χαρακτηριστική της διχόνοιας που πλήττει τις θρησκείες του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου. Αυτοί που αγαπούν ειλικρινά την αλήθεια διαπιστώνουν πως αυτή η θλιβερή κατάσταση είναι δύσκολο, ή μάλλον αδύνατο να συμβιβαστεί με τα λόγια της Αγίας Γραφής προς τους αληθινούς Χριστιανούς στην 1 Κορινθίους 1:10: «Σας παρακαλώ δε, αδελφοί, δια του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, να λέγητε πάντες το αυτό, και να μη είναι σχίσματα μεταξύ σας.»

Παρόλα αυτά, οι αληθινοί ακόλουθοι του Ιησού απολαμβάνουν ενότητα ακόμη και τώρα. Επειδή είναι ενωμένοι με το δεσμό της Χριστιανικής αγάπης, υπερνικούν τις πολιτικές, φυλετικές και δογματικές διαφορές. Ο Ιησούς μάλιστα είπε ότι θα μπορούσατε ν’ αναγνωρίσετε τους ακολούθους του από «τους καρπούς τους» ή τις ενέργειες τους. (Ματθαίος 7:16) Οι εκδότες αυτού του περιοδικού σάς προσκαλούν να ερευνήσετε τους «καρπούς» των Μαρτύρων του Ιεχωβά οι οποίοι απολαμβάνουν ενότητα—ακόμη και στη διηρημένη Νότια Αφρική.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 17]

Ασυναίσθητα η εκκλησία είχε προμηθεύσει «ένα εκκλησιαστικό πρόγραμμα για την Εθνικιστική πολιτική ξεχωριστής ανάπτυξης» των φυλών, ή φυλετικό διαχωρισμό

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 19]

Μόνο το 16 τα εκατό των μελών της εκκλησίας θέλουν να έχει η εκκλησία τους μέλη που να μην είναι λευκοί

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το 1835 οι Ολλανδοί μετανάστευσαν στο εσωτερικό και σχημάτισαν τη δική τους εκκλησία, φυλετικά χωρισμένη