Μισαλλοδοξία—Από το Παρελθόν στο Παρόν

ΓΝΤΟΥΠ . . . γντουπ . . . γντουπ. Το σιδερένιο ραβδί χτύπησε σοβαρά τα άκρα και το στήθος του Ζαν Καλά. Το σπασμένο του σώμα εκτέθηκε μετά πάνω σ’ έναν οριζόντιο τροχό κάρου σε μια πλατεία της Τουλούζης, στη νότια Γαλλία. Στη συνέχεια τον έβαλαν φωτιά και κάηκε.

Ο Καλά πέθανε πάνω στον τροχό σαν ένας καταδικασμένος δολοφόνος. Την προηγούμενη μέρα, 9 Μαρτίου 1762, αυτός ο Ουγενότος (Γάλλος Προτεστάντης) κηρύχθηκε ένοχος για τη δολοφονία του γιου του προσπαθώντας να τον εμποδίσει να μεταστραφεί στον Καθολικισμό. Ο γιος του Καλά τιμήθηκε με μια ιεροπρεπή κηδεία σαν Καθολικός μάρτυρας.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Βολταίρος, όμως, είχε την υποψία ότι ο Καλά έπεσε θύμα της Καθολικής μισαλλοδοξίας. Αφού απέδειξε ότι ο θάνατος του γιου του Καλά ήταν στην πραγματικότητα αυτοκτονία, άρχισε μια τριετή εκστρατεία για να διεγείρει την κοινή γνώμη σ’ όλη την Ευρώπη. Η στρατηγική του Βολταίρου πέτυχε. Κατάφερε τελικά να κάνει την κυβέρνηση της Γαλλίας να επανεξετάσει την υπόθεση, και στις 9 Μαρτίου 1765 ο Καλά μετά το θάνατο του κηρύχθηκε αθώος. Αυτή η σκανδαλώδης περίπτωση αντι-Ουγενοτικής προκατάληψης έγινε μια από τις ξακουστές δίκες του κόσμου. Υποκίνησε το Βολταίρο να γράψει το περίφημο βιβλίο του Πραγματεία Πάνω στην Ανεκτικότητα.

Μη Ανεκτικότητα—Καλό Πράγμα ή Κακό;

Λίγοι θα προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν αυτό το φανατισμό, την προκατάληψη και τη δολοφονική μισαλλοδοξία. Παρόλ’ αυτά, κάτω από ορισμένες συνθήκες η μη ανεκτικότητα έχει τη θέση της. Η δολοφονία, η κλοπή, ο βιασμός και η απαγωγή είναι πράγματα τα οποία στις περισσότερες κοινωνίες δεν γίνονται ανεκτά, και αυτό είναι σωστό. Το ίδιο συνέβαινε και στο παρελθόν σχετικά με τη θρησκεία. Όταν ο Ιεχωβά Θεός έδωσε τις Δέκα Εντολές στο έθνος Ισραήλ, τους δήλωσε πως αυτός ο ίδιος ήταν ‘Θεός που απαιτούσε αποκλειστική αφοσίωση’. (Έξοδος 20:5) Το αποτέλεσμα ήταν ο λαός του Θεού ‘να μην ανέχεται καμιά ζηλοτυπία^’ ψεύτικων θεών. (Αριθμοί 25:11-13· βλέπε επίσης 2 Βασιλέων 10:16.) Συνεπώς, η ψεύτικη λατρεία ήταν θανάσιμο αμάρτημα.

Ωστόσο, να θυμάστε ότι ο Θεός, σαν Κυρίαρχος, έχει ασφαλώς το δικαίωμα να αποφασίζει τι θα ανεχθεί και τι δεν θα ανεχθεί στα ζητήματα λατρείας. Οι άνθρωποι δεν έχουν αυτό το αποκλειστικό δικαίωμα. Συνεπώς, όταν οι Ισραηλίτες εκτέλεσαν τους διεφθαρμένους, δαιμονολάτρες Χαναναίους, το έκαναν αυτό κάτω από θεία εντολή. (Γένεσις 15:16· Έξοδος 23:23, 24) Παρόλ’ αυτά, ο Θεός δεν έδωσε εντολή στους Ισραηλίτες να διασχίσουν ξηρά και θάλασσα για να εξολοθρεύσουν την ψεύτικη θρησκεία σε άλλες χώρες. Ούτε στη Χριστιανική εκκλησία δόθηκε καμιά εξουσία να εκτελεί άτομα που δεν πιστεύουν.

Επομένως, η μισαλλοδοξία που οδήγησε στο θάνατο του Ζαν Καλά—και αναρίθμητων εκατομμυρίων άλλων—δεν προέρχεται από τον Θεό. ‘Μα είναι βέβαιο πως ο κόσμος έχει εγκαταλείψει αυτή τη μισαλλοδοξία^’, μερικοί μπορεί να πουν. Τι διδάσκει η ιστορία; Πώς άρχισε η μισαλλοδοξία; Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα σηκώσει και πάλι το απειλητικό της κεφάλι;

Οι Διωκόμενοι Γίνονται Διώκτες

Οι κινήσεις της «θρησκείας για ειρήνη» και «χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος» δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι κυβερνήτες θεωρούνταν συχνά ότι ήταν ή ιερείς της κύριας θεότητας ή ότι οι ίδιοι ήταν θεοί. Οι κατακτημένοι λαοί ή έπρεπε να υιοθετήσουν τους θεούς αυτού που τους είχε υποτάξει ή τους επιτρεπόταν να εξακολουθήσουν να λατρεύουν τους δικούς τους θεούς. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι συχνά λάτρευαν τις ίδιες θεότητες κάτω από διαφορετικά ονόματα.

Αυτό όμως δεν συνέβαινε με το κατακτημένο Ιουδαϊκό έθνος. Μετά την πτώση του έθνους τους το 607 π.Χ., οι διασκορπισμένοι Ιουδαίοι δημιούργησαν στις πολλές κυβερνήσεις τους το πρόβλημα μιας θρησκευτικής μειονότητας που ζητούσε ελευθερία για να λατρεύσει το Θεό σύμφωνα με τους δικούς της θρησκευτικούς νόμους. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Συχνά ήταν σκληρός διωγμός. Παρόλ’ αυτά, με την εμφάνιση της Χριστιανοσύνης, οι Ιουδαίοι έδειξαν ότι ξέχασαν τις δικές τους εμπειρίες κι έγιναν σκληροί διώκτες των ακολούθων του Χριστού.—Πράξεις 3:14,15· 4:1-3· 8:1.

Και οι Χριστιανοί ακολούθησαν αυτό το θλιβερό υπόδειγμα. Στην αρχή, ήταν θύματα της Ιουδαϊκής μισαλλοδοξίας. Σύντομα αντιμετώπισαν εναντίωση και από άλλες μεριές. Η άρνηση τους να λατρεύσουν παγανιστικούς θεούς ή να θεοποιήσουν τους κυβερνήτες του κράτους έκανε τους πρώτους Χριστιανούς να συγκρουστούν με τις κεντρικές και τοπικές εξουσίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Καθώς ο καιρός περνούσε, το να φέρει κάποιος πάνω του το όνομα του Χριστού σήμαινε θανάσιμο έγκλημα, και πολλοί Χριστιανοί θανατώθηκαν εξαιτίας αυτού. Τα κύματα του διωγμού συνεχίστηκαν μέχρι το 313 μ.Χ., όταν, οι Αυτοκράτορες Λικίνιος και Κωνσταντίνος, από κοινού, για πολιτικούς λόγους, εξέδωσαν το Διάταγμα του Μιλάνου, το οποίο καθιέρωνε την ανεξιθρησκεία στους υπηκόους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Κωνσταντίνος τελικά έκανε τη «Χριστιανοσύνη», σαν την προνομιούχα θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας—μια τολμηρή προσπάθεια για να σταθεροποιήσει μια καταρρέουσα αυτοκρατορία με τη συγχώνευση του παγανισμού και της Χριστιανοσύνης.

Η «Χριστιανοσύνη», όμως, διαιρέθηκε σε αντίπαλες αιρέσεις. Δύο πόλεις, το Βυζάντιο (που αργότερα ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη) και η Ρώμη, ισχυρίστηκαν, καθεμιά, ότι ήταν η έδρα της αληθινής εκκλησίας. Και οι δύο έδειχναν μισαλλοδοξία σε όσους διαφωνούσαν πάνω σε δογματικά σημεία. Οι διωκόμενοι είχαν γίνει πάλι διώκτες.

Η Μισαλλοδοξία των Καθολικών

Το Καθολικό κανονικό δίκαιο αναφέρει: «Πολλοί υποστηρίζουν ακλόνητα και με κανέναν τρόπο δεν αμφιβάλλουν πως κάθε αιρετικός ή σχισματικός έχει τη μερίδα του στις φλόγες της αιώνιας φωτιάς μαζί με το Διάβολο και τους αγγέλους του, εκτός αν πριν πεθάνει ενσωματωθεί στην Καθολική Εκκλησία και αποκατασταθεί σ’ αυτή». Και μέχρι σήμερα ο όρκος αφοσίωσης των Ρωμαιοκαθολικών επισκόπων αναφέρει: «Μ’ όλη μου τη δύναμη θα διώκω και θα πολεμώ τους αιρετικούς». Έτσι, η μισαλλοδοξία φυτεύθηκε μέσα στην Καθολική σκέψη. Αλλά το επίσημο Γαλλικό Λεξικό της Καθολικής Θεολογίας, για να δικαιολογήσει αυτή τη στάση, αναφέρει: «Η εκκλησία, επειδή είναι φύλακας της αποκαλυμμένης αλήθειας, της πίστης και της ηθικής, δεν μπορεί να ανεχθεί τη διάδοση καμιάς διδασκαλίας που είναι επιβλαβής για την πίστη του πιστού».

Έτσι, η Καθολική Εκκλησία έχει συχνά καταδιώξει τους «αιρετικούς», τους έχει καταδικάσει και μάλιστα τους έχει παραδώσει στις κοσμικές αρχές για τιμωρία. Η Νέα Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια γράφει: «Στην αυτοκρατορική εκκλησία [μετά τον Κωνσταντίνο]—ιδιαίτερα μετά τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο στο τέλος του 4ου αιώνα—η αίρεση έγινε εγκληματικό παράπτωμα που υφίστατο τιμωρία από το κράτος. Ο εχθρός της εκκλησίας θεωρούνταν σαν εχθρός της αυτοκρατορίας. Έτσι, οι επίσκοποι που έλαβαν μέρος στις αυτοκρατορικές συνόδους από τον 4ο μέχρι τον 8ο αιώνα προσπάθησαν να κηρύξουν αιρετικούς τη μειονότητα των διαφωνούντων και να τους εξαλείψουν σαν εχθρούς του κράτους».

Η εκκλησία χρησιμοποίησε επίσης τις κοσμικές εξουσίες για να δείξει τη μισαλλοδοξία της απέναντι στους Ιουδαίους, στους Μουσουλμάνους, στους Καθαρούς και στους Αλβιγινούς (κατασφάχτηκαν σ’ έναν «άγιο πόλεμο» που έγινε στις αρχές του 13ου αιώνα στη νότια Γαλλία), στους αιρετικούς και στους Ευρωπαίους Προτεστάντες. Είναι αλήθεια πως το περισσότερο απ’ αυτό το αίμα χύθηκε από την «κοσμική μάχαιρα». Αλλά ο Πάπας Βονιφάτιος Η΄ στο παπικό του διάταγμα που εξέδωσε το 1302 Ούναμ Σάνκταμ, διέταζε την «κοσμική μάχαιρα» να υποταχθεί στην «πνευματική μάχαιρα» της εκκλησίας και «να τεθεί στην υπηρεσία της Εκκλησίας . . . κάτω από την κατεύθυνση της πνευματικής δύναμης». (Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος 15, σελίδα 126) Έτσι η Καθολική Εκκλησία δεν μπορεί να απαλλαγεί από την ευθύνη που έχει για το αίμα που χύθηκε σαν αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησε με τη θρησκευτική της μισαλλοδοξία.

Η Μισαλλοδοξία των Προτεσταντών

Η Καθολική Εκκλησία, όμως, δεν είχε το μονοπώλιο στη θρησκευτική μισαλλοδοξία. Οι Προτεστάντες, οδηγούμενοι από το θεολόγο Ιωάννη Καλβίνο, δημιούργησαν το δικό τους βασίλειο τρόμου. Ο Προτεστάντης ιστορικός Φιλίπ Σαφ, ο οποίος γεννήθηκε στην Ελβετία, ομολόγησε τα εξής: «Προς μεγάλη ταπείνωση των Προτεσταντικών εκκλησιών, η θρησκευτική μισαλλοδοξία και μάλιστα ο διωγμός μέχρι θανάτου εξακολούθησαν για μακρό διάστημα μετά τη Μεταρρύθμιση. Στη Γενεύη τέθηκε σε εφαρμογή η ολέθρια αυτή θεωρία, και από το κράτος και από την εκκλησία, και μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν και βασανιστήρια και γινόταν δεκτή ακόμη και η μαρτυρία παιδιών που κατηγορούσαν τους γονείς τους, και είχε και τη συγκατάθεση του Καλβίνου». Και όταν ο Ζερόμ Μπολσέκ και ο Μιχαήλ Σερβέτος αμφισβήτησαν αντίστοιχα τη θεολογία του Καλβίνου για τον προορισμό και την Τριάδα, ο Καλβίνος τον πρώτο τον έδιωξε από τη Γενεύη, και τον δεύτερο τον συνέλαβε και τον βασάνισε σαν αιρετικό. Ο Σερβέτος κάηκε σε πάσσαλο. Άλλοι «αιρετικοί», επίσης, κάηκαν στην Καλβινιστική Γενεύη, με την έγκριση των Προτεσταντών θεολόγων όπως ήταν ο Τεοντόρ Μπεζά.

Και ο Μαρτίνος Λούθηρος, επίσης, έδειξε μεγάλη μισαλλοδοξία. Δεν έγινε μόνο «πασίγνωστος σαν αντι-Σημιτικός [αντι-Ιουδαϊκός]» αλλά έβαλε ακόμη να καούν στο Βίττενμπουργκ τέσσερις «μάγισσες».

Σύντομα η Γαλλία και η Γερμανία κατακομματιάστηκαν από τους άγριους θρησκευτικούς πολέμους που έγιναν τον 16ο και 17ο αιώνα—ωμότητες που διαπράχθηκαν και από Καθολικούς και από Προτεστάντες.

Η Αύξηση της Κοσμικής Μισαλλοδοξίας

‘Αλλά ο άνθρωπος έμαθε φυσικά από τα προηγούμενα λάθη του’, μπορεί να πείτε. Και, πραγματικά, οι εκκλησίες τελευταία έχουν δείξει μια πιο ανεκτική στάση απ’ ό,τι στο παρελθόν. Παρόλ^’ αυτά, όπως λέει Η Νέα Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια: «Η κληρονομιά που άφησε η Χριστιανική μισαλλοδοξία και οι μέθοδοι που ανέπτυξε (π.χ., η ιερά εξέταση, ή η πλύση εγκεφάλου) συνεχίζουν να εκδηλώνονται στη μισαλλοδοξία της ιδεολογίας και των μέσων που χρησιμοποιούν οι σύγχρονες πολιτικές επαναστάσεις».

Ναι, ενώ από μερικές απόψεις υπάρχει κάποια μείωση στη θρησκευτική μισαλλοδοξία μέσα στον λεγόμενο Χριστιανικό κόσμο, η γενιά μας έχει δει μια άνοδο στην πολιτική και ρατσιστική μισαλλοδοξία. Αυτή η κοσμική μισαλλοδοξία στην πραγματικότητα είναι η «κληρονομιά της μισαλλοδοξίας της [αποστάτιδας] Χριστιανοσύνης». Ένα παράδειγμα γι’ αυτό είναι το Ναζιστικό Ολοκαύτωμα ή η εξολόθρευση περίπου έξι εκατομμυρίων Εβραίων. Και αναφέρεται ο Χίτλερ να λέει το εξής για να δικαιολογήσει τη μισαλλοδοξία του για τους Εβραίους: «Συνεχίζω την ίδια πολιτική που είχε υιοθετήσει η Καθολική εκκλησία επί 1500 χρόνια». Άλλοι δικτάτορες από το Χίτλερ κι έπειτα, στον αγώνα τους ενάντια στους ιδεολόγους «αιρετικούς», χρησιμοποίησαν την πλύση εγκεφάλου και τα διανοητικά και σωματικά βασανιστήρια. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, για παράδειγμα, έχουν γίνει συχνά ο κύριος στόχος αυτής της μισαλλοδοξίας εξαιτίας της πολιτικής τους ουδετερότητας. Στην Κούβα γύμνωσαν τελείως ένα Μάρτυρα του Ιεχωβά, τον τύλιξαν με αγκαθωτό σύρμα και τον έβαλαν στην κορυφή μιας στέγης σαν ανθρώπινο δόλωμα για τα πεινασμένα κουνούπια. Σε μια άλλη πάλι χώρα, συνέλαβαν πέντε Μάρτυρες του Ιεχωβά και τους απείλησαν σοβαρά και τους έδειραν για μια περίοδο ημερών. Ένας Μάρτυρας του Ιεχωβά, σαν αποτέλεσμα των τραυμάτων που του δημιούργησαν χρειάστηκε να νοσηλευθεί σε νοσοκομείο. Σε τρεις χώρες στη βορειοανατολική Αφρική, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συνελήφθησαν. (Μέχρι το 5 τα εκατό των Μαρτύρων του Ιεχωβά σε μια χώρα!) Πολλοί βασανίστηκαν, και τρεις μάλιστα θανατώθηκαν. Ναι, οι φανατικοί πολιτικοί άρχοντες έμαθαν πολλά από τις εκκλησίες για το πώς να κλείνουν το στόμα στους διαφωνούντες.

Αλλά θα ήταν δυνατόν, όμως, οι ίδιες οι εκκλησίες να γίνουν τα θύματα της κοσμικής μισαλλοδοξίας; Πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η ανεξιθρησκεία που ισχυρίζονται ότι υπάρχει σήμερα; Και τι θα πούμε για τον οικουμενισμό; Είναι σημάδι μεγαλύτερης ανεκτικότητας ή απλώς σημάδι μεγαλύτερης αδιαφορίας απέναντι στη θρησκεία; Τελικά, πώς όλ’ αυτά επηρεάζουν εμάς σαν άτομα; Είναι δυνατόν να έχουμε ισχυρές θρησκευτικές πεποιθήσεις χωρίς να είμαστε μισαλλόδοξοι; Τα ερωτήματα αυτά θα εξεταστούν στο επόμενο άρθρο.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

‘Οι τεχνικές των σύγχρονων πολιτικών επαναστάσεων λειτουργούν με βάση τη Χριστιανική μισαλλοδοξία^’

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

Η Μισαλλοδοξία Δεν Γνωρίζει Όρια

«Λίγα Μουσουλμανικά έθνη . . . είναι πρότυπα ανεξιθρησκείας. Αλλά μόνο αυτά είναι; Η Ιερά Εξέταση και οι θρησκευτικοί πόλεμοι κάλυψαν τον λεγόμενο Χριστιανικό κόσμο με αίμα, και οι θρήσκοι άνθρωποι που ίδρυσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούσαν τους Ινδιάνους και τους μαύρους σαν κάτι λιγότερο από ανθρώπους. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα με τα εξαδέλφια τους στη Νότια Αφρική. Όσο για τους λάτρεις της Λογικής, δυστυχώς η περίοδος της κυριαρχίας τους συνέπεσε με την περίοδο της κυριαρχίας της λαιμητόμου. ‘Ο επιστημονικός σοσιαλισμός’ [κομμουνισμός], όταν ανέβηκε στην εξουσία, δεν έκανε τίποτα καλύτερο».—Ο συντάκτης της Γαλλικής εφημερίδας Λε Μοντ Αντρέ Φονταίν.

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου Πραγματεία Πάνω στην Ανεκτικότητα του Βολταίρου, Παρίσι 1763