Η Κατάλληλη Ισορροπία Μπορεί να Γλυκάνει τη Ζωή Σας

Η ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι σαν τη ζάχαρη σε ένα φλιτζάνι καφέ. Η σωστή ποσότητα μπορεί να προσθέσει λίγη γλύκα στη ζωή. Αλλά ενώ μπορεί να είμαστε γενναιόδωροι στη ζάχαρη, συνήθως είμαστε φειδωλοί όσον αφορά την ανεκτικότητα. Γιατί;

«Οι άνθρωποι δεν θέλουν να είναι ανεκτικοί», έγραψε ο Άρθουρ Μ. Μέλζερ, υφηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Μίσιγκαν. «Η προκατάληψη . . . είναι στο αίμα μας». Έτσι, η αδιαλλαξία δεν είναι απλώς ένα ελάττωμα του χαρακτήρα που επηρεάζει μόνο μια μειονότητα· η τάση να έχουμε στενές αντιλήψεις βρίσκεται στο αίμα όλων μας επειδή όλη η ανθρωπότητα είναι ατελής.—Παράβαλε Ρωμαίους 5:12.

Άτομα που Ανακατεύονται στις Υποθέσεις των Άλλων

Το 1991, το περιοδικό Τάιμ (Time) ανέφερε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες οι άνθρωποι ολοένα και περισσότερο τείνουν να έχουν στενές αντιλήψεις. Το άρθρο περιέγραφε τα «άτομα που ανακατεύονται στον τρόπο ζωής των άλλων», άτομα που προσπαθούν να επιβάλουν τους δικούς τους κανόνες διαγωγής σε όλους. Θύματα είναι οι αντικομφορμιστές. Για παράδειγμα, μια γυναίκα στη Βοστώνη απολύθηκε επειδή δεν ήθελε να φοράει μέικ απ. Ένας άντρας στο Λος Άντζελες απολύθηκε επειδή ήταν υπέρβαρος. Γιατί τόσος ζήλος για να κάνουμε τους άλλους να συμμορφωθούν;

Οι άνθρωποι που έχουν στενές αντιλήψεις είναι παράλογοι, ιδιοτελείς, πεισματάρηδες και απόλυτοι. Αλλά δεν είναι οι περισσότεροι άνθρωποι παράλογοι, ιδιοτελείς, πεισματάρηδες ή απόλυτοι σε κάποιο βαθμό; Αν αυτά τα χαρακτηριστικά βρουν γερό πάτημα στην προσωπικότητά μας, θα γίνουμε στενόμυαλοι.

Τι θα λέγατε για εσάς; Μήπως κουνάτε το κεφάλι σας με αποδοκιμασία για τις προτιμήσεις κάποιου στο φαγητό; Όταν συζητάτε, θέλετε συνήθως να έχετε τον τελευταίο λόγο; Όταν εργάζεστε με μια ομάδα, αναμένετε από τους άλλους να ακολουθούν το δικό σας τρόπο σκέψης; Αν ναι, ίσως θα ωφελούσε αν βάζατε λίγη ζάχαρη στον καφέ σας!

Αλλά, όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, η αδιαλλαξία μπορεί να πάρει τη μορφή της εχθρικής προκατάληψης. Ένας παράγοντας που μπορεί να κλιμακώσει την αδιαλλαξία είναι η έντονη ανησυχία.

«Βαθύ Αίσθημα Αβεβαιότητας»

Οι εθνολόγοι έχουν μελετήσει το παρελθόν του ανθρώπου για να ανακαλύψουν πότε και πού εκδηλώθηκε φυλετική προκατάληψη. Διαπίστωσαν ότι αυτού του είδους η αδιαλλαξία δεν εμφανίζεται πάντοτε, ούτε εκδηλώνεται σε όλες τις χώρες στον ίδιο βαθμό. Το γερμανικό περιοδικό φυσικών επιστημών ΓΚΕΟ (GEO) αναφέρει ότι οι φυλετικές τριβές αναδύονται σε καιρούς κρίσης, όταν «οι άνθρωποι έχουν βαθύ αίσθημα αβεβαιότητας και νιώθουν πως απειλείται η ταυτότητά τους».

Είναι διαδεδομένο σήμερα αυτό το «βαθύ αίσθημα αβεβαιότητας»; Σίγουρα. Όσο ποτέ προηγουμένως, η ανθρωπότητα πλήττεται από τη μία κρίση μετά την άλλη. Η ανεργία, το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης, ο υπερπληθυσμός, η μείωση του στρώματος του όζοντος, το έγκλημα στις πόλεις, η μόλυνση του πόσιμου νερού, η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας—ένας επίμονος φόβος για κάποια από αυτές τις κρίσεις αυξάνει την ανησυχία. Οι κρίσεις προξενούν ανησυχία, και η ακατάλληλη ανησυχία ανοίγει την πόρτα στην αδιαλλαξία.

Τέτοια αδιαλλαξία βρίσκει διέξοδο, παραδείγματος χάρη, εκεί που αναμειγνύονται διαφορετικές εθνικές και πολιτισμικές ομάδες, όπως συμβαίνει σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με μια έκθεση του περιοδικού Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic) το 1993, οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες φιλοξενούσαν τότε πάνω από 22 εκατομμύρια μετανάστες. Πολλοί Ευρωπαίοι «ένιωθαν να τους πνίγει η εισροή των νεοφερμένων» που είχαν διαφορετική γλώσσα, πολιτισμό ή θρησκεία. Υπήρξε αύξηση στην αρνητική στάση κατά των ξένων στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στη Βρετανία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Σουηδία.

Τι θα πούμε για τους ηγέτες του κόσμου; Στις δεκαετίες του 1930 και του 1940, ο Χίτλερ έκανε την αδιαλλαξία κυβερνητική πολιτική. Δυστυχώς, μερικοί πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες σήμερα χρησιμοποιούν την αδιαλλαξία για να πετύχουν τους στόχους τους. Αυτό έχει συμβεί σε τόπους όπως η Αυστρία, η Γαλλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιρλανδία, η Ρουάντα και η Ρωσία.

Να Αποφύγετε την Παγίδα της Απάθειας

Αν υπάρχει πολύ λίγη ζάχαρη στον καφέ μας νιώθουμε ότι κάτι λείπει· αν υπάρχει πάρα πολλή ζάχαρη μας αφήνει μια αηδιαστικά γλυκιά γεύση στο στόμα. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανεκτικότητα. Εξετάστε το παράδειγμα ενός καθηγητή που διδάσκει σε κάποιο κολέγιο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Ντέιβιντ Ρ. Κάρλιν, ο νεότερος, βρήκε έναν απλό αλλά αποτελεσματικό τρόπο για να προκαλεί συζητήσεις στην τάξη. Έκανε μια δήλωση που σκοπό είχε να αμφισβητήσει τις απόψεις των μαθητών του, γνωρίζοντας ότι αυτοί θα διαμαρτύρονταν. Το αποτέλεσμα ήταν μια ζωηρή συζήτηση. Το 1989, όμως, ο Κάρλιν έγραψε ότι η ίδια μέθοδος δεν είχε πια επιτυχία. Γιατί; Ενώ οι μαθητές και πάλι δεν συμφωνούσαν με τα όσα έλεγε, δεν έκαναν πλέον τον κόπο να διαφωνήσουν. Ο Κάρλιν εξήγησε ότι είχαν υιοθετήσει την «ελαστική ανεκτικότητα του σκεπτικιστή»—μια ανέμελη στάση του τύπου ‘δεν με νοιάζει καθόλου’.

Είναι η στάση του τύπου ‘δεν με νοιάζει καθόλου’ το ίδιο με την ανεκτικότητα; Αν κανένας δεν ενδιαφέρεται για το τι σκέφτονται ή κάνουν οι άλλοι, δεν υπάρχουν καθόλου κανόνες. Η απουσία των κανόνων δείχνει απάθεια—απόλυτη έλλειψη ενδιαφέροντος. Πώς μπορεί να γίνουν έτσι τα πράγματα;

Σύμφωνα με τον καθηγητή Μέλζερ, η απάθεια μπορεί να εξαπλωθεί σε μια κοινωνία που αποδέχεται πολλούς διαφορετικούς κανόνες συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι φτάνουν να πιστεύουν ότι κάθε τρόπος διαγωγής είναι αποδεκτός και ότι τα πάντα είναι απλώς θέμα προσωπικής επιλογής. Αντί να μαθαίνουν να σκέφτονται και να εξετάζουν τι είναι αποδεκτό και τι δεν είναι, οι άνθρωποι «συνήθως μαθαίνουν να μη σκέφτονται καθόλου». Τους λείπει το ηθικό σθένος που υποκινεί ένα άτομο να αντισταθεί στην αδιαλλαξία των άλλων.

Τι θα λέγατε για εσάς; Μήπως μερικές φορές πιάνετε τον εαυτό σας να υιοθετεί τη στάση του τύπου ‘δεν με νοιάζει καθόλου’; Μήπως γελάτε με ανέκδοτα που είναι αισχρά ή ρατσιστικά; Μήπως επιτρέπετε στον έφηβο γιο ή κόρη σας να παρακολουθεί βιντεοταινίες που προάγουν την απληστία ή την ανηθικότητα; Πιστεύετε ότι είναι σωστό να παίζουν τα παιδιά σας βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια;

Με την υπερβολική ανεκτικότητα, μια οικογένεια ή μια κοινωνία θα θερίσει οδύνη, επειδή κανένας δεν γνωρίζει—ούτε τον ενδιαφέρει—τι είναι ορθό και τι εσφαλμένο. Ο Αμερικανός γερουσιαστής Νταν Κόουτς προειδοποίησε σχετικά με «την παγίδα της ανεκτικότητας που έχει τη μορφή της απάθειας». Η ανεκτικότητα μπορεί να οδηγήσει στο να είναι κάποιος ανοιχτόμυαλος· η υπερβολική ανεκτικότητα—η απάθεια—στο να είναι άμυαλος.

Άρα λοιπόν, τι πρέπει να ανεχόμαστε και τι πρέπει να απορρίπτουμε; Ποιο είναι το μυστικό για την επίτευξη της κατάλληλης ισορροπίας; Αυτό θα είναι το θέμα του επόμενου άρθρου.

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Προσπαθήστε να αντιδράτε ισορροπημένα στις διάφορες καταστάσεις