Περιπετειώδης Έρευνα για το Γιγαντιαίο Λουτρ

ΕΙΝΑΙ χαράματα. Τα κουπιά μας βουτούν απαλά μέσα στο νερό της Λίμνης Καποέρι που έχει το χρώμα της κόλλας. Η λεπτή πρωινή ομίχλη επιπλέει σαν ένα μεμβρανώδες αραχνοΰφαντο κάλυμμα πάνω στο νερό και αγκαλιάζει το γύρω μας δάσος που σιγά-σιγά ξυπνάει. Καθώς η κροεγιάρα μας (κανό) διαχωρίζει το στενό ποταμάκι, χρησιμοποιούμε τα μεγάλα μαχαίρια μας για να πελεκήσουμε τη βλάστηση της ζούγκλας η οποία μερικές φορές στέκεται εμπόδιο στην πορεία μας. Τα χέρια μας και τα πόδια μας πονάνε από το χορτάρι που είναι αιχμηρό σαν ξυράφι και μας πληγιάζει.

Εμείς ψάχνουμε να βρούμε ένα ζώο το οποίο ο άνθρωπος το άφησε σχεδόν να εξαφανιστεί—το γιγαντιαίο Βραζιλιάνικο λουτρ, ή μπίγκι γουατραντάγκοε (μεγάλο σκυλί του νερού) όπως το λένε στην περιοχή. Αυτά τα περίεργα πλάσματα λόγω της πολυτελούς τους γούνας έχουν χτυπηθεί ανελέητα από τους ανθρώπους. Αλλά το 1954 το Σουρινάμ δια νόμου προστάτευσε τα λουτρ, κάνοντας αυτή τη χώρα μια από τις λίγες τοποθεσίες όπου υπάρχει ακόμη αξιοσημείωτος αριθμός τους. «Η Λίμνη Καποέρι φιλοξενεί περίπου 20-30 λουτρ», μου είχε πει πριν από μερικό καιρό ο Κος Τζ. Πλακ, ο οποίος ήταν υπεύθυνος δασοφύλακας. Εξήγησε ότι κι άλλες περιοχές έχουν ήδη ξεχωριστεί για να διατηρηθεί αυτό το σχεδόν υπό εξαφάνιση ζώο. «Θα θέλαμε να δούμε να αυξάνεται ο αριθμός τους και ταυτόχρονα να διατηρήσουμε ένα μοναδικό μέρος όπου να μπορούν αυτά τα ενδιαφέροντα ζώα να ζήσουν στο φυσικό τους περιβάλλον».

Αυτό είναι εκείνο που επιθυμούμε να κάνουμε σήμερα. Αλλά θα μπορέσουμε να δούμε κανένα λουτρ; Ο Αμεριντιανός μας ξεναγός, ο Μάριος, είναι αισιόδοξος. Το ίδιο και οι φίλοι μου Χενκ και Ζακλίν, που συνοδεύουν τη σύζυγο μου κι εμένα. Παρόλ’ αυτά, όσο συντομότερα τα βρούμε τόσο το καλύτερο. Ο Χενκ ρωτάει, «Θα τραβήξουμε κουπί σ’ όλη αυτή την απόσταση;» «Δεν νομίζω», διαβεβαιώνει ο Μάριος, «επειδή τώρα είναι η εποχή της ξηρασίας. Το νερό βρίσκεται σε χαμηλή στάθμη κι έτσι δεν αφήνει τα λουτρ να απομακρυνθούν. Κι αυτή η λιμνούλα είναι ο αγαπημένος χώρος για να ψαρεύουν τα λουτρ». Ανακουφισμένος ο Χενκ μετακινείται σε μια πιο άνετη θέση καθώς συνεχίζουμε να τραβάμε κουπί.

Η Πρώτη Μας Συνάντηση

«Ά-α-α-α, ά-α-α-α-α», είναι η εντυπωσιακή κραυγή που βγάζει ξαφνικά ο Μάριος, ο ξεναγός μας!

«Είσαι εντάξει», ρωτάμε, νομίζοντας πως κάτι δεν πάει καλά.

«Ά-α-α-α-α,» επαναλαμβάνει ο Μάριος, δείχνοντας με μανία μια υψηλή όχθη του ποταμού. Κάνουμε μια στροφή τόσο γρήγορα που κόντεψε το κανό ν’ αναποδογυριστεί. Ένας χορός από «ά-α-α-α-α» που έρχεται από την όχθη του ποταμού εξηγεί γιατί ο Μάριος έβγαλε αυτή τη φωνή. Ο Μάριος μιμούνταν το σήμα συναγερμού των λουτρ! Έτσι ενωθήκαμε κι εμείς μαζί του μιμούμενοι την κραυγή τους.

Και νάτα! Μια οικογένεια από οχτώ γιγαντιαία λουτρ εμφανίζονται. Πόσο παράξενα φαίνονται. Το ένα τρίτο όλου του μήκους τους που ξεπερνάει τα 1,5 μέτρα (5 πόδια) είναι η ουρά—ένα καλά σχεδιασμένο συμπλήρωμα που αρχίζει να βγαίνει στρογγυλό στη βάση, φαρδαίνει στη μέση και καταλήγει σ’ ένα σημείο που μοιάζει με κεφαλή δόρατος. Τα μεμβρανώδη δάχτυλα τους είναι προσαρμοσμένα σε κοντά πόδια, τα οποία, με τη σειρά, υποστηρίζουν ένα σώμα που έχει αεροδυναμική γραμμή. Αλλά λόγω των στενών ώμων τους και επειδή το κεφάλι τους γέρνει, φαίνονται καμπούρικα. Η περίεργη σωματική τους εμφάνιση τα κάνει άχαρα στην ξηρά αλλά γεμάτα χάρη σαν φώκιες μέσα στο νερό.

Έτσι μπαίνουν στο νερό, γλυστρώντας από την όχθη του ποταμού και βουτώντας με το κεφάλι πρώτα μέσα. Μετά από μερικές στιγμές βλέπουμε τα κεφάλια τους να βγαίνουν έξω από το νερό καθώς τσαλαβουτούν σαν τα σκυλιά. Μας κοιτάνε ερευνητικά, κι εμείς μπορούμε να τα παρατηρήσουμε από πολύ κοντά—στρογγυλοκέφαλα, φουντωτά μουστάκια, μικρά αυτιά και εκφραστικά μεγάλα καφέ μάτια. Πάνω στα χείλη τους, στα μάγουλά τους, στο λαιμό τους και στο στήθος τους βλέπουμε να έχουν κηλίδες χρώματος κρεμ που διαφέρουν στο σχήμα και οι οποίες ξεχωρίζουν το ένα λουτρ από το άλλο. Η βελουδένια γούνα τους που έχει χρώμα σκούρο καφέ γυαλίζει στον ήλιο και μας υπενθυμίζει γιατί ο άνθρωπος τα κυνήγησε τόσο πολύ ώστε έχουν σχεδόν εξαφανιστεί.

Φέραμε προς το μέρος τους τα κουπιά μας για να δούμε αν θα τα δάγκωναν ή θα τα έσπαζαν που όπως λέγεται το έχουν δει να γίνεται μερικές φορές οι πρώτοι εξερευνητές. Αλλά, αντίθετα, τα αρσενικά βγάζουν εκρηκτικά ρουθουνίσματα και μουγκρητά, φωνάζοντας τα άλλα μέλη να ανασυγκροτηθούν, τα αρσενικά μπροστά, τα θηλυκά και τα μικρά με ασφάλεια πίσω τους. Τώρα που αισθάνονται ασφαλή, αποσύρονται ήρεμα μέσα στο ποταμάκι—βουτώντας με χάρη μέσα στο νερό, όπως η φώκια.

Το «Τραπέζι» τους που Εξυπηρετεί Πολλούς Σκοπούς

Στην όχθη φθάνουμε σ’ ένα καθαρό ημικύκλιο, που έχει μήκος έξι μέτρα (20 πόδια) και πλάτος τέσσερα μέτρα (13 πόδια), το οποίο είναι γυμνό από βλάστηση της ζούγκλας. Θυμήθηκα πως μερικοί αυτές τις περιοχές τις ονομάζουν τραπέζια των σκυλιών του νερού. Ο Έντη, ένας Αραβακινός Ινδιάνος από τη γειτονική Γουιάνα, μου το είχε πει αυτό σ’ ένα προηγούμενο ταξίδι. «Αυτές οι περιοχές είναι πολύ επίπεδες και καθαρές», είχε πει ο Έντη, «και τα λουτρ μερικές φορές σέρνουν σ’ αυτά τα ‘τραπέζια’ μεγάλα ψάρια για να τα φάνε εκεί». Το κυνήγι και το ψάρεμα είναι σοβαρή απασχόληση για τα λουτρ. Ασχολούνται σ’ αυτά από τα χαράματα μέχρι να σκοτεινιάσει, και καταβροχθίζουν κάπου τρία με τέσσερα κιλά (7 με 9 λίβρες) ψάρι τη μέρα.

Ο Έντη είχε ακόμη πει: «Οι παλιοί άνθρωποι λένε ότι αν περπατήσεις ξυπόλυτος σ’ αυτά τα τραπέζια, μπορεί να πάθεις φαγούρα του νερού—μια τρομερή αρρώστια». Αυτά τα λόγια έρχονται τώρα στο νου μου καθώς βαδίζουμε μέσα σ’ ένα βούρκο από λάσπη απ’ όπου βγαίνει μια δυσώδης μυρωδιά. «Αυτό είναι το αφοδευτήριο τους», εξηγεί ο Μάριος, κάπως καθυστερημένα. Είμαστε ευγνώμονες που όλοι μας φοράμε παπούτσια.

Ερευνώντας το συνδυασμό τους τραπεζαρίας, κρεβατοκάμαρας και μπάνιου, δεν μπορώ να μην σκεφθώ πόσο τυχερά είναι τα λουτρ που η όρεξη του ανθρώπου γι’ αυτά έχει εξασθενήσει. Στις αρχές αυτού του αιώνα, μερικοί πίστευαν πως το κρέας του λουτρ είχε καλή γεύση, κι έτσι το έτρωγαν συχνά. «Γιατί δεν περιλαμβάνεται στο μενού σήμερα;» ρώτησα κάποτε αρκετούς Αμεριντιανούς κυνηγούς.

«Το κρέας δεν είναι καλό», είπε ένας.

«Δεν έχει καλή γεύση», είπε ένας άλλος.

«Μυρίζει σαν ψάρι», είπε ένας άλλος.

Ωστόσο, μια εξήγηση φάνηκε να είναι πιο επί του σημείου: «Είναι σκυλιά της θάλασσας, κι εμείς δεν τρώμε σκυλιά!» Το παρατσούκλι του λουτρ έχει αποδειχθεί έτσι ζωοσωτήριο. Η κυβέρνηση, σε οποιονδήποτε σκοτώσει ή συλλάβει ένα λουτρ, επιβάλλει πρόστιμο 10.000 γκίλντερ (5.500 δολλάρια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής) ή τρίμηνη φυλάκιση. «Στο κάτω-κάτω», είπε γελώντας ένας κυνηγός, «μπορείς ν^’ αγοράσεις πολύ βοδινό με 10.000 γκίλντερ».

Οικογενειακοί Δεσμοί

Το λουτρ απολαμβάνει τέτοια οικογενειακή ζωή που κάνει μερικούς ανθρώπους να ντρέπονται. Ελάτε μαζί μας καθώς προσπαθούμε να εντοπίσουμε μια φωλιά τους. Εδώ, γεννιούνται από ένα μέχρι τρία μικρά κάθε χρόνο και μένουν κλεισμένα μέσα το πρώτο τρίμηνο της ζωής τους. Κάτω από τις ρίζες ενός δέντρου βλέπουμε να υπάρχει ένα άνοιγμα 30 επί 50 εκατοστά (12 Χ 20 ίντσες) στην όχθη του ποταμού. Ο φακός μας φωτίζει μια σήραγγα που τελειώνει σε μια περιοχή που είναι αρκετά μεγάλη για τη μητέρα για να κουλουριαστεί και να θρέψει τα τυφλά αλλά γουνένια μωρά της.

Τα λουτρ βλέπουν την εκπαίδευση των νεαρών τους σαν ευθύνη και των δύο γονέων. Και ο πατέρας και η μάνα παίρνουν τα μικρά τους στο στόμα τους και τους δίνουν την πρώτη γεύση κολύμβησης βουτώντας μέσα στο νερό. Μολονότι αυτή είναι μια βασανιστική εκπαίδευση, τα μικρά φαίνεται να αγαπούν τους γονείς τους και ζουν μαζί τους μέχρις ότου γεννηθούν τα νεογνά τον επόμενο χρόνο. Μερικά παραμένουν ακόμη περισσότερο, σχηματίζοντας στενά ενωμένες οικογενειακές ομάδες που αριθμούν από 3 μέχρι 20.

Είναι φανεροί οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί ακόμη κι όταν τα λουτρ κοιμούνται. Το ζευγάρι κοιμάται παράλληλα, κεφάλι με ουρά ή κεφάλι με κεφάλι. Το ένα συχνά βάζει το πόδι του πάνω στο άλλο αγκαλιάζοντας το φιλικά.

Η Επιστροφή

Καθώς η παλίρροια υποχωρεί, ο ξεναγός μας μάς προειδοποιεί ότι θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε πίσω γιατί διαφορετικά κινδυνεύουμε να κολλήσουμε εκεί. Αρχίζει να βρέχει καθώς σπρώχνουμε το κανό μας από το μέρος που βρίσκεται η φωλιά. Η επιστροφή μας μοιάζει με ιπποδρομία μετά φυσικών εμποδίων καθώς σέρνουμε και τραβάμε τη βάρκα προς την απέναντι πλευρά από τα εμπόδια των πεσμένων δέντρων.

Τελικά η βροχή σταματάει. Στρίβουμε και ξαφνικά βλέπουμε μια ομάδα από έξι λουτρ να κάνουν ηλιοθεραπεία πάνω σ’ ένα κούτσουρο. Το πλήρωμα του κανό και τα λουτρ που λιάζονταν, κοιτάζονται μεταξύ τους. Το ένα λουτρ μετά το άλλο βουτάει μέσα στο ποταμάκι. Ο αρσενικός αρχηγός με θάρρος μας πλησιάζει πολύ. Βγάζοντας το σώμα του έξω από το νερό, μουγκρίζει προκλητικά. Το κανό μας σταματάει. Κολυμπάει εμπρός-πίσω και ξαφνικά βουτάει κάτω από τη βάρκα, διασχίζοντας τα νερά από κάτω μας. Κάνουμε μια στροφή και να πάλι αυτός είναι εκεί, κοιτάζοντας από την άλλη μεριά. Ο παχύς του λαιμός γυρίζει αριστερά, έπειτα δεξιά. Οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί εντυπωσιακά και το λουτρ τώρα ψάχνει να βρει τους ανθρώπους!

Αφού μας εντοπίζει, με αδιάφορο βλέμμα μας επιθεωρεί παγερά για άλλη μια φορά, προτού εξαφανιστεί κάτω από το νερό. Καθώς κοιτάζουμε τα επίμονα κυματάκια που αφήνει πίσω του ευχαριστούμε τον Δημιουργό μας για την ευκαιρία που είχαμε να δούμε αυτό τον χαρούμενο κάτοικο της ζούγκλας. Και ελπίζουμε ότι ο άνθρωπος στην απληστία του δεν θα το εξαλείψει από το πρόσωπο της γης.

[Χάρτης/Εικόνα στη σελίδα 24]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Λίμνη Καποέρι

Σουρινάμ

Νότια Αμερική

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε γι’ αυτά τα γοητευτικά πλάσματα

[Εικόνα στη σελίδα 26]

ΤΟ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΟ ΒΡΑΖΙΛΙΑΝΙΚΟ ΛΟΥΤΡ Μέσο μέγεθος ενηλίκου: Περίπου 1,5 ως 1,8 μέτρα (5 με 6 πόδια)