Κατάκτηση εν Ονόματι της Εκκλησίας

«Αν ο Ιησούς ήταν ζωντανός σήμερα, θα ήταν ένας μαχητής της ελευθερίας». Τα λόγια αυτά ενός προεξέχοντος Προτεστάντη αξιωματούχου της εκκλησίας είναι τυπικά της τάσης που υπάρχει στον σύγχρονο Χριστιανικό κόσμο. Ένας Αφρικανός επίσκοπος επαινεί τη «δίκαιη βία» των επιτυχημένων επαναστατών. Οι Προτεσταντικές Εκκλησίες δίνουν χορηγίες σε εθνικιστικές ανταρτικές οργανώσεις. Οι ιερείς παίρνουν στα χέρια τους τα όπλα για να πολεμήσουν για τη «θεολογία της απελευθέρωσης». Ολοένα και περισσότερο τα θρησκευόμενα άτομα φαίνεται να είναι πρόθυμα να χρησιμοποιήσουν βία για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Εσείς νομίζει ότι αυτό είναι σωστό; Το παρακάτω άρθρο εξετάζει ένα ιστορικό παράδειγμα μιας τέτοιας «Χριστιανικής» χρήσης βίας. Περιέχει μερικά πολύ σοβαρά μαθήματα.

ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ, η δόξα και το ευαγγέλιο. Τα τρία αυτά πράγματα λέγεται ότι πυροδότησαν την αποικιοποίηση της Αμερικανικής ηπείρου. Ένας από τους αποικιστές ομολόγησε ότι πήγε στην Αμερική «για την υπηρεσία του Θεού . . . και επίσης για να πλουτίσει»!

Το έτος 1992 θα σημειώσει την 500ή επέτειο από την πρώτη διάπλευση του Ατλαντικού από το Χριστόφορο Κολόμβο, που άνοιξε το δρόμο για την αποικιοποίηση αυτή. Το επικό ταξίδι του Κολόμβου έθεσε την αρχή σε μια συναρπαστική περίοδο εξερεύνησης της Αμερικανικής ηπείρου. Το αποτέλεσμα; Ανείπωτα πλούτη φέρθηκαν πίσω, μέσω του Ατλαντικού, στην Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή θρησκεία φυτεύτηκε σε ξένο έδαφος. Το κόστος; Αυτό γενικά το υπέστησαν οι ντόπιοι Αμερικανοί, οι οποίοι καθυποτάχτηκαν και αποδεκατίστηκαν από τη δύναμη, την απάτη, τη σκληρότητα και τις ασυνήθιστες ασθένειες των ξένων.

Οι ξένοι αυτοί έφτασαν να ονομάζονται κονκουισταντόρες (κατακτητές). Αυτοί ήταν, όπως τοποθετεί το θέμα ο ιστορικός Τζ. Φ. Μπάνον, «ένα περίεργο μίγμα άγιου και διαβόλου». Αναμφίβολα υπήρχε γενναιότητα, και μερικά από τα κατορθώματά τους τα γνωρίζουν όλοι οι μαθητές του σχολείου.

Ποιος δεν έχει ακούσει για το Βάσκο Νούνεθ ντε Μπαλμπόα, ο οποίος διέσχισε τον Ισθμό του Παναμά μέσα από μίλια άγνωστων δασών, βουνών και ελών, για να γίνει ο πρώτος λευκός που είδε τον Ειρηνικό Ωκεανό; Ή το Χερνάν Κορτέζ, ο οποίος διέσχισε μαζί με τους άντρες του τη χώρα που τώρα είναι το Μεξικό για να κατακτήσει τους Αζτέκους; Κατόπιν ήταν ο Φραντζίσκο Πιζάρρο και οι αδελφοί του, οι οποίοι μετά από παραπάνω από δύο χρόνια σκληρές μάχες καθυπόταξαν τη μεγάλη Αυτοκρατορία των Ίνκας, η οποία σήμερα ονομάζεται Περού. Ένας άλλος ήταν ο Πέντρο ντε Βαλντίβια, ο οποίος κατευθύνθηκε προς το νότο για να κατακτήσει τη Χιλή και να διώξει από το μέρος τους τούς Αραουκανούς Ινδιάνους.

Πώς μπόρεσαν αυτοί να κατακτήσουν παγιωμένες αυτοκρατορίες τόσο γρήγορα; Υπήρχαν πολλοί λόγοι. Για παράδειγμα, η επιτυχία του Κορτέζ ενάντια στους Αζτέκους πιθανώς οφείλεται εν μέρει στην εσωτερική κοινωνική αναταραχή της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων. Επίσης, για πρώτη φορά οι Αζτέκοι αντιμετώπισαν τα Ευρωπαϊκά τόξα, τα μουσκέτα, τα σπαθιά και τους ιππείς. Εκτός από αυτό, ο κυβερνήτης των Αζτέκων, ο Μοντεζούμα, πίστευε ότι ο Κορτέζ ήταν ένας θεός που επέστρεφε.

Οποιοσδήποτε κι αν είναι ο λόγος, οι πετυχημένοι κονκουισταντόρες σύντομα ακολουθήθηκαν από τον «αγρότη, τον ανθρακωρύχο και τον ιερέα, που όλοι τους ήταν εξαρτισμένοι για να δημιουργήσουν διαρκή σπίτια στο νέο κόσμο». Όμως τι είχε να κάνει η θρησκεία με την κατάκτηση;

Στην Υπηρεσία της Θρησκείας Τους

Είναι αλήθεια ότι ο προσηλυτισμός κρατούσε μια από τις πρώτες θέσεις στη μεγάλη περιπέτεια. Στην Ισπανία, την πατρίδα της πλειοψηφίας των κονκουισταντόρες, δύο εξέχοντες κυβερνήτες, ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα, είχαν «διεγείρει ένα κύμα εθνικισμού και θρησκευτικού πυρετού», το οποίο βρήκε τη μεγαλύτερη έκφρασή του στην κατάκτηση της Λατινικής Αμερικής.—Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα.

Το 1493, ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ χώρισε τον κόσμο ανάμεσα στους Πορτογάλους και στους Ισπανούς εξερευνητές, χορηγώντας στην Ισπανία καθετί που βρισκόταν προς τα δυτικά μιας φανταστικής γραμμής που εκτεινόταν από το Βόρειο Πόλο μέχρι το Νότιο Πόλο, 480 χιλιόμετρα (300 μίλια) δυτικά από τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Αυτό ήταν «σε ανταπόδοση για τον προσηλυτισμό των εθνικών». Αργότερα, στη Συμφωνία του Τορντεσίλλας, και οι δύο δυνάμεις επικύρωσαν το χωρισμό αυτό και τον τροποποίησαν με το να κινήσουν τη γραμμή λιγάκι δυτικότερα.

Είναι ενδιαφέρον ότι η επίδραση της παπικής αυτής ανάμιξης γίνεται αισθητή μέχρι τις μέρες μας. Η ακτή της σύγχρονης Βραζιλίας, όταν ανακαλύφθηκε, βρισκόταν στον Πορτογαλικό τομέα. Γι’ αυτό ακόμη και σήμερα, η Βραζιλία μιλάει Πορτογαλικά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Νότιας και Κεντρικής Αμερικής μιλάει Ισπανικά.

Πολλοί κονκουισταντόρες, όπως φαίνεται, είχαν κατά νου τη θρησκευτική πλευρά της αποστολής τους. Για παράδειγμα, ο Καθηγητής Π. Τζ. Μέηχον και ο Ιησουίτης ιερέας Τζ. Μ. Χέης γράφουν: «Ο προσηλυτισμός των ντόπιων ήταν το αντικείμενο που δεν έχασε από τα μάτια του ο Κορτέζ. Σε μια από τις εκθέσεις του προς τον αυτοκράτορα, με ημερομηνία 1524, λέει ότι, ‘όσες φορές έχω γράψει στην Ιερή σας Μεγαλειότητα, έχω αναφέρει στην Υψηλότητά σας την προθυμία με την οποία μερικοί από τους ντόπιους δέχονται την Ιερή Καθολική μας πίστη και γίνονται Χριστιανοί. Και έστειλα για να ικετεύσω την Αυτοκρατορική Μεγαλειότητά σας εάν έχετε την καλοσύνη να παράσχετε για το σκοπό αυτό θρησκευτικά άτομα με καλή ζωή και παράδειγμα’».—Δοκιμασίες και Θρίαμβοι της Καθολικής Εκκλησίας στην Αμερική.

Ο ιστορικός Γουίλιαμ Χ. Πρέσκοτ προσθέτει: «Δεν υπήρχε τίποτα που η Ισπανική κυβέρνηση να το είχε τόσο διακαώς στην καρδιά της όσο τον προσηλυτισμό των Ινδιάνων. Αυτό αποτελεί το συνεχές φορτίο των εντολών τους, και έδωσε στις στρατιωτικές αποστολές στο δυτικό αυτό ημισφαίριο κάποιο αέρα σταυροφορίας». Αλλά σημειώστε και το ακόλουθο: «Δεν αφηνόταν να υπάρξει κανένας χώρος για αμφιβολία σχετικά με την αποτελεσματικότητα του προσηλυτισμού, οσοδήποτε αιφνίδια κι αν φαινόταν να είναι η αλλαγή ή οσοδήποτε βίαια κι αν ήταν τα μέσα. Το σπαθί ήταν ένα καλό επιχείρημα, όταν η γλώσσα αποτύγχανε».

Παρ’ όλ’ αυτά, οι τυχοδιώκτες αυτοί συχνά προχωρούσαν στο έργο τους του προσηλυτισμού με ένα περίεργο μίγμα ειλικρίνειας και ωμότητας. Πάρτε, για παράδειγμα, αυτό που συνέβη στον Αταχουάλπα, το βασιλιά των Ίνκας.

Ο Προσηλυτισμός του Αταχουάλπα

Ο κατακτητής της Αυτοκρατορίας των Ίνκας ήταν ο Πιζάρρο. Και μόνο με λίγους στρατιώτες, ο Πιζάρρο κατάλαβε ότι ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να καταβάλει την Αυτοκρατορία των Ίνκας ήταν να πιάσει αιχμάλωτο τον Αταχουάλπα και να τον κρατήσει σαν όμηρο. Κανόνισε ώστε να συναντηθεί με τον ηγέτη των Ίνκας στην Κατζαμάρκα στις 16 Νοεμβρίου 1532. Αλλά προτού φτάσει ο Αταχουάλπα, ο Πιζάρρο μυστικά έβαλε το πυροβολικό του και τους στρατιώτες του στις τρεις πλευρές της πλατείας της πόλης. Κατόπιν ο ίδιος ο βασιλιάς έφτασε με περισσότερους από 3.000 άντρες του—όλους άοπλους εκτός από μερικά μικρά ρόπαλα και σφεντόνες.

Ο ιστορικός Ρόμπερτ Μπάρτον δίνει μια περιγραφή αυτών που ακολούθησαν: «Ένας Δομινικανός καλόγηρος, ο Βιτσέντε ντε Βαλβέρντε, πλησίασε στο θρόνο με τη Βίβλο στο χέρι για να εξηγήσει τις άγιες δυνάμεις της Χριστιανοσύνης. Άρχισε περιγράφοντας το Δημιουργό, και μίλησε επί μακρό σχετικά με τον Ιησού Χριστό και την ανώτατη θυσία Του πάνω στο σταυρό. Κατέληξε ζητώντας από τον Αταχουάλπα να αποκηρύξει την ειδωλολατρική του θρησκεία και να αναγνωρίσει την επικυριαρχία του Αυτοκράτορα Κάρολου Ε΄, ο οποίος θα τον προστάτευε από εδώ και στο εξής σ’ αυτόν τον κόσμο, ακριβώς όπως θα έκανε στο μέλλον ο Ιησούς Χριστός».—Μια Σύντομη Ιστορία της Δημοκρατίας της Βολιβίας.

Ο κυβερνήτης των Ίνκας θα πρέπει να εξεπλάγη με αυτή την ομιλία. Σύμφωνα με τον Μπάρτον, απάντησε: «‘Όσο για το δικό σας Θεό, Αυτός θανατώθηκε από τους ίδιους τους ανθρώπους που δημιούργησε, ενώ ο δικός μου’ δείχνοντας τον μεγάλο κόκκινο ήλιο που μόλις τη στιγμή εκείνη έδυε πίσω από τις σιέρρες, ‘ο δικός μου ζει για πάντα και προστατεύει τα παιδιά του. Με ποια εξουσία μού λέτε αυτά τα πράγματα;’» Ο καλόγηρος έδειξε τη Βίβλο και την έδωσε στον Αταχουάλπα, ο οποίος την πέταξε στο έδαφος. Ο καλόγηρος Βιτσέντε, σηκώνοντας τη Βίβλο του, βιάστηκε να αναφέρει στον Πιζάρρο αυτό που είχε συμβεί. Αναφέρεται ότι είπε: «Επιτεθείτε αμέσως. Σας αποδεσμεύω από οποιαδήποτε θρησκευτική ευθύνη». Ο Πιζάρρο έδωσε το σύνθημα για την επίθεση, και εκατοντάδες ανυπεράσπιστοι Ινδιάνοι σφάχτηκαν, ενώ ο Αταχουάλπα πιάστηκε αιχμάλωτος.

Ο Αταχουάλπα ήρθε σε διαπραγματεύσεις με τον Πιζάρρο για την απελευθέρωσή του. Προσέφερε πλούσια λύτρα από χρυσάφι και ασήμι, και ο Πιζάρρο συμφώνησε να τα δεχτεί. Αλλά όταν ο θησαυρός παραδόθηκε κανονικά, ο Πιζάρρο αποστάτησε από την υπόσχεσή του. Ο Αταχουάλπα φέρθηκε σε δίκη και, σαν ειδωλολάτρης, καταδικάστηκε να πεθάνει σε φωτιά. Πολλοί από τους συμβούλους του Πιζάρρο διαμαρτυρήθηκαν με αυτή την απάτη—αλλά όχι και ο ιερέας Βαλβέρντε. Τελικά, ο Αταχουάλπα ομολόγησε ότι ήταν Χριστιανός και βαφτίστηκε. Αλλά οπωσδήποτε σκοτώθηκε στις 29 Αυγούστου 1533, με στραγγαλισμό.

Ο Πιζάρρο κατόπιν ολοκλήρωσε την κατάκτηση της Αυτοκρατορίας των Ίνκας. Καθώς το έκανε αυτό, «έχτιζε εκκλησίες, έριχνε κάτω τα είδωλα και τοποθετούσε σταυρούς στις λεωφόρους». (Δοκιμασίες και Θρίαμβοι της Καθολικής Εκκλησίας στην Αμερική) Αλλά νομίζετε ότι η θρησκεία την οποία διέδιδε με αυτόν τον τρόπο ήταν η αληθινή Χριστιανοσύνη;

Πέτυχε;

Στρατιωτικά, η προσπάθεια στέφτηκε με επιτυχία. Οι μικρές ομάδες των κονκουισταντόρες μεγάλωσαν τις αυτοκρατορίες της πατρίδας τους και, ως επί το πλείστον, έδρεψαν δόξα και χρυσάφι για τους ίδιους. Αλλά πέτυχαν καθόλου Χριστιανικούς σκοπούς με τη βία τους;

Για λίγο μπορεί να φάνηκε έτσι. «Οι ιερείς που συνόδευαν τις πρώτες εξερευνήσεις δίκαια κατέστρεφαν ναούς και είδωλα και αποκήρυσσαν την ειδωλολατρία· άρχισαν να γίνονται μαζικοί προσηλυτισμοί όταν έφτασαν από την Ισπανία οι ιεραπόστολοι . . . Οι Ινδιάνοι δέχτηκαν το βάφτισμα με μεγάλο ζήλο». (Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα) Πόσο βαθείς, ωστόσο, ήταν οι προσηλυτισμοί αυτοί;

Ο ιστορικός Ρουτζιέρο Ρομάνο σχολιάζει: «Οι ντόπιοι κάτοικοι αυτής της χώρας παρ’ ότι έχουν διδαχτεί τα ευαγγέλια επί μακρό, δεν είναι περισσότερο Χριστιανοί τώρα απ’ όσο ήταν τον καιρό της κατάκτησης, γιατί, σε ό,τι αφορά την πίστη, δεν έχουν τώρα περισσότερη πίστη απ’ όση είχαν τότε . . . Στη σύγχρονη Βολιβία και στο νότιο Περού, η παλιά παγανιστική θεότητα Πάχα-Μάμα (Γη-μητέρα) εξακολουθεί να παραμένει ζωντανή, παρά το γεγονός ότι ταυτίζεται με την Παρθένο . . . Στο Μεξικό, η αίρεση της Παρθένας της Γουαδελούπης έχει τις ρίζες της στην αίρεση της θεάς των Τοναντζίν (Μητέρας των θεών)».—Μεκάνισμος ντα Κονκουίστα Κολόνιαλ.

Ο ίδιος συγγραφέας είπε: «Ο ευαγγελισμός πολλές φορές κατέληξε σε αποτυχία . . . Γιατί; Γιατί στο κήρυγμα του ευαγγελίου κυριαρχεί επίσης και η βία. Πώς να προσφέρεις μια θρησκεία που προσποιείται ότι έχει αγάπη, ενώ υπάρχει η πεποίθηση ότι ‘κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλλει ότι η πυρίτιδα που χρησιμοποιείται ενάντια στους άπιστους είναι όπως το θυμίαμα προς τον Κύριο’;»

Όχι, οι αληθινοί Χριστιανικοί σκοποί ποτέ δεν μπορεί να κερδίζονται με τέτοια βίαια μέσα. Οι προσηλυτισμοί με την απειλή του σπαθιού ποτέ δεν μπορούν να καταλήξουν σε αλλαγή της προσωπικότητας και στην ατομική αφιέρωση που απαιτεί η Χριστιανοσύνη. Μάλλον, οι «ευαγγελιστές» οι ίδιοι γίνονται διεφθαρμένοι. Σημειώστε ότι σε πολλές από τις χώρες εκείνες στις οποίες πρωτομπήκαν με το σπαθί στο χέρι οι ευαγγελιστές κονκουισταντόρες εξακολουθεί να υπάρχει πικρή διαμάχη και διαίρεση. Και σήμερα πολλοί ιερείς και καλόγριες προωθούν εκεί έναν αγώνα με σύγχρονα όπλα για μια «θεολογία της απελευθέρωσης».

Η προσέγγιση του Ιησού στο ζήτημα ήταν διαφορετική. Θυμάστε την αντίδρασή του τη νύχτα που συνελήφθηκε όταν ο απόστολος Πέτρος προσπάθησε να τον προστατεύσει με το σπαθί; Ο Ιησούς είπε: «Επίστρεψον την μάχαιράν σου εις τον τόπον αυτής· διότι πάντες όσοι πιάσωσι μάχαιραν δια μαχαίρας θέλουσιν απολεσθή». (Ματθαίος 26:52) Λίγο αργότερα την ίδια εκείνη μέρα, ο Ιησούς είπε στον Πόντιο Πιλάτο: «Η βασιλεία η εμή δεν είναι εκ του κόσμου τούτου· εάν η βασιλεία η εμή ήτο εκ του κόσμου τούτου, οι υπηρέται μου ήθελον αγωνίζεσθαι, δια να μη παραδοθώ εις τους Ιουδαίους· τώρα δε η βασιλεία η εμή δεν είναι εντεύθεν».—Ιωάννης 18:36.

Τα άφοβα αυτά λόγια που διεγείρουν τη σκέψη δείχνουν ότι αν ο Ιησούς ήταν άνθρωπος πάνω στη γη σήμερα, ασφαλώς δε θα ήταν ένας μαχητής της ελευθερίας που θα κατέφευγε στα όπλα. Γι’ αυτό, εκείνοι που αληθινά ακολουθούν τα βήματα του Ιησού δεν μπορούν να εμπλέκονται σε τέτοιου είδους βία. (1 Πέτρου 2:21-23) Έχοντας αυτά υπόψη, πρέπει να κάνουμε την ερώτηση: Ποιου «τη βασιλεία» πραγματικά εκπροσωπούσαν πολεμιστές όπως ο Κορτέζ και ο Πιζάρρο; Και στο όνομα της «βασιλείας» ποιου πολεμούν σήμερα οι ακτιβιστές Προτεστάντες και Καθολικοί διάκονοι; Όπως είναι φανερό, όχι υπέρ της Βασιλείας στην οποία κυβερνάει ο Ιησούς Χριστός.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 18]

Οι κονκουισταντόρες συχνά προχωρούσαν στο έργο τους του προσηλυτισμού μ’ ένα περίεργο μίγμα ειλικρίνειας και ωμότητας

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 19]

Παρ’ ότι πρόσφεραν μια θρησκεία που ομολογούσε την αγάπη, θεωρούσαν την πυρίτιδα που χρησιμοποιόταν ενάντια στους άπιστους σαν «θυμίαμα προς τον Κύριο»