Μια Σύζυγος ή Πολλές—Έχει Σημασία;
Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Νιγηρία
Η συνέλευση στο Ιμπαντάν της Νιγηρίας είχε φτάσει στο τέλος της, και οι χαρούμενοι—αλλά κουρασμένοι—ακροατές της ξεκινούσαν για τα σπίτια τους. Ωστόσο, ένας άντρας που ονομαζόταν Τζόνσον, έμεινε πίσω κάτω από το παράπηγμα των μπαμπού της συνέλευσης μαζί με τις τρεις γυναίκες του και τα δέκα παιδιά του. Έκανε διευθετήσεις για να διαλύσει τον πολυγαμικό του γάμο.
Αυτά που άκουσαν ο Τζόνσον και οι άλλοι στη συνέλευση εκείνη των Μαρτύρων του Ιεχωβά τους άγγιξαν τόσο βαθιά, ώστε παρακινήθηκαν να αποκηρύξουν ένα πανάρχαιο έθιμο της πατροπαράδοτης Αφρικανικής ζωής: την πολυγαμία. Όμως τι άκουσαν; Βασίστηκε η απόφαση τους να κάνουν αυτή την αλλαγή αποκλειστικά και μόνο σε πρακτικά θέματα; Ή μήπως είχαν πράγματι πειστεί ότι η πολυγαμία είναι εσφαλμένη;
Η Πολυγαμία Αντιπαραβάλλεται με τη Μονογαμία
Μερικοί ειλικρινείς άνθρωποι θα αμφισβητήσουν τις ενέργειες του Τζόνσον, αναμφίβολα εξαιτίας του γεγονότος ότι η πολυγαμία υπάρχει σε πολλούς πολιτισμούς μέσα και έξω από την Αφρική. Πολλοί υποστηρίζουν ότι έχει πρακτικά οφέλη. Για παράδειγμα, όπου η πολυγαμία είναι παράνομη, η μοιχεία συχνά είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό. Έτσι οι άνθρωποι, τελικά, παίρνουν πρόσθετους συντρόφους με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο—ακόμη και μέσω της διαδικασίας του διαζυγίου και της επανανύμφευσης. Ωστόσο οι πολλαπλοί γάμοι λέγεται ότι εξαλείφουν τις αχαλίνωτες εξωγαμιαίες σχέσεις. Μερικοί ακόμη υποστηρίζουν ότι η πολυγαμία είναι μια προστασία ενάντια στην πορνεία και στα αφροδίσια νοσήματα.
Ωστόσο, οι κύριοι λόγοι που συνεχίζεται η πολυγαμία είναι κοινωνικοί και όχι ηθικοί. Ένα πολύγαμο σπιτικό με πολλούς γιους δίνει στον άντρα κοινωνικό γόητρο και ασφάλεια. Οι κόρες του τελικά παίρνουν αξιόλογη προίκα. Στις αγροτικές περιοχές, τα παιδιά και οι σύζυγοι εργάζονται στη γη αυξάνοντας τον πλούτο της οικογένειας. Οι Αφρικανοί έτσι βρίσκονται κάτω από πίεση να παντρεύονται πολλές συζύγους. Για παράδειγμα, ένας Αφρικανός, που ονομαζόταν Μωυσής, δήλωσε: «Είχα αποφασίσει να παντρευτώ μόνο την πρώτη μου σύζυγο. Αλλά βλέποντας ότι μου γέννησε μόνο μια κόρη, ο πατέρας μου επέμενε ότι έπρεπε να πάρω και δεύτερη σύζυγο λέγοντας: ‘Πώς μπορείς να έχεις ένα μόνο παιδί; Και μάλιστα κορίτσι!’»
Παρά τα φαινομενικά πειστικά αυτά επιχειρήματα, η πολυγαμία, όμως, έχει σοβαρά εγγενή προβλήματα. Το να έχει κανείς πολλές συζύγους δεν σταματάει τις ανήθικες τάσεις για εξωγαμιαίες σχέσεις. Ούτε οι γυναίκες είναι πάντοτε ευτυχισμένες με την ιδέα ότι μοιράζονται τον σύζυγο τους· μερικές έχουν καταφύγει στην πορνεία. Συνεπώς οι πολυγαμικοί γάμοι συχνά λίγη προστασία παρέχουν ενάντια στα αφροδίσια νοσήματα.
Και υπάρχουν και άλλα μειονεκτήματα. Ο Μωυσής αναπολεί: «Ο πατέρας μου είχε πέντε συζύγους και πολλές δυσχέρειες, γιατί οι γυναίκες μάχονταν συνεχώς και προσπαθούσαν να βλάψουν η μια την άλλη». Αυτός είναι ο λόγος που αρχικά ο Μωυσής ήθελε να πάρει μόνο μια γυναίκα. Σχετικά με τον Τζόνσον, που τον αναφέραμε στην αρχή του κειμένου, ο γιος του Ρούφους παρατηρεί περαιτέρω: «Συνήθως γίνονταν καβγάδες ανάμεσα στις συζύγους του πατέρα μου σχετικά με το μαγείρεμα και τις υπόλοιπες εργασίες. Επίσης καβγάδιζαν σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Κατόπιν υπήρχε το θέμα της ζήλιας. Δεν τους άρεσε να μοιράζονται τον σύζυγο τους. Αυτό έφερνε δυστυχία σε όλους μας».
Συνεπώς η στενότητα των σχέσεων λείπει στις πολυγαμικές οικογένειες. Ο άντρας έχει με την οικογένειά του σχέση κυρίου μάλλον παρά συζύγου και πατέρα. Η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των πολλών παιδιών του συνήθως αφήνεται στις συζύγους με τις αντιφατικές μεθόδους και κανόνες τους. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια χαλαρή, ακόμη και συγχυσμένη, θεσμική διευθέτηση μάλλον παρά σε ζεστασιά και στοργή.
Μια πιο Σημαντική Πρόβλεψη
Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Θεός επιδοκιμάζει διευθετήσεις τέτοιου είδους, εφόσον επέτρεψε την πολυγαμία ανάμεσα στους αρχαίους Ισραηλίτες. Είναι αλήθεια ότι η Βίβλος δείχνει ότι μερικοί εξέχοντες δούλοι του Θεού είχαν πολλές συζύγους. Η πολυγαμία, ωστόσο, δεν άρχισε ανάμεσα στο λαό του Θεού. Θυμηθείτε ότι αυτός δημιούργησε μόνο μια σύζυγο για τον πρώτο άντρα, τον Αδάμ, ‘σαν συμπλήρωμά του’. (Γένεσις 2:18-24) Για την πολυγαμία διαβάζουμε για πρώτη φορά όταν ήρθε στο προσκήνιο ο βίαιος Λάμεχ. Αυτός πήρε δυο συζύγους. Αλλά η ειδική μνεία του γεγονότος αυτού προϋποθέτει ότι ήταν κάτι το ασυνήθιστο για την ανθρώπινη κοινωνία τον καιρό εκείνο.—Γένεσις 4:19-24.
Αργότερα, άνθρωποι όπως ο Νώε, οι τρεις γιοι του, και ο Λωτ άσκησαν μονογαμία. Τι θα πούμε όμως για τον Αβραάμ; Τουλάχιστον μέχρις ότου έφτασε 85 ετών, ο Αβραάμ περιορίστηκε στις σεξουαλικές σχέσεις με τη σύζυγο του Σάρρα. Επειδή όμως αυτή δεν του γέννησε παιδί, η Σάρρα επικαλέστηκε ένα αρχαίο έθιμο και πρότεινε να γίνει μία διευθέτηση υποκατάστασης. Η υπηρέτρια της, η Άγαρ, θα μπορούσε να του γεννήσει παιδί αντί γι’ αυτήν. (Γένεσις 16:1-11) Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη, όμως, ότι ο Αβραάμ είχε περισσότερες σχέσεις με την Άγαρ, αφού έδωσε την πατρότητά του στον γιο της Ισμαήλ και μετά. Πράγματι, ο Ιεχωβά συνέχισε να μιλάει για τη Σάρρα αποκλειστικά σαν τη «σύζυγο» του Αβραάμ, όμως την Άγαρ την αποκαλεί «δούλη». Επιπρόσθετα, ο Αβραάμ αργότερα απέλυσε την Άγαρ από το σπιτικό του.—Γένεσις 17:19· 21:8-16
Όμως η πολυγαμία ήταν ήδη ένα μόνιμο χαρακτηριστικό σε πολλές φυλετικές κοινωνίες. Έτσι όταν αργότερα ο Νόμος που δόθηκε στον Μωυσή εξέταζε την πολυγαμία, δεν εισήγαγε κάτι το νέο. Ο Νόμος απλά ρύθμιζε ένα θεσμό που ήδη υπήρχε και εμπόδισε την κατάχρηση του. Αυτό το έκανε με κανονισμούς και περιορισμούς, οι οποίοι έτειναν να αποθαρρύνουν τους πολλαπλούς γάμους. (Έξοδος 21:9-11· Δευτερονόμιον 21:15-17· 1 Σαμουήλ 21:3-5· 2 Σαμουήλ 11:11) Κατά συνέπεια, η πλειοψηφία των Ισραηλιτών δεν ήταν πολυγαμική. Η πολυγαμία ασκούνταν κυρίως από τους πλούσιους και από την άρχουσα τάξη. Ο Ιεχωβά προειδοποίησε, ωστόσο, ότι ο βασιλιάς δεν θα πρέπει ‘να πολλαπλασιάζει συζύγους για τον εαυτό του, ώστε να μην στραφεί μακριά η καρδιά του’. (Δευτερονόμιον 17:17) Και ο Ιεχωβά τακτικά μιλούσε για υποδειγματικούς γάμους με μία σύζυγο.—Ψαλμός 128:3· Παροιμίαι 5:18· 31:10-31.
Όχι, ο Ιεχωβά δεν ήταν εκείνος που θέσπισε την πολυγαμία. Η πολυγαμία δεν είχε την επιδοκιμασία του όπως δεν την είχε και το διαζύγιο, το οποίο επίσης συνηθιζόταν ανάμεσα στο λαό του.—Μαλαχίας 2:14-16.
Πολυγαμία και Χριστιανοσύνη
Ο Ιησούς παρατήρησε: «Ο Μωυσής δια την σκληροκαρδίαν σας συνεχώρησεν εις εσάς να χωρίζησθε τας γυναίκας σας· απ’ αρχής όμως δεν έγινεν ούτω». (Ματθαίος 19:8) Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για την πολυγαμία. Από την αρχή «δεν έγινεν ούτω». «Δεν ανεγνώσατε ότι ο πλάσας απ’ αρχής άρσεν και θήλυ έπλασεν αυτούς και είπεν, Ένεκεν τούτου θέλει αφήσει άνθρωπος τον πατέρα και την μητέρα και θέλει προσκολληθή εις την γυναίκα αυτού, και θέλουσιν είσθαι οι δύο εις σάρκα μίαν; Ώστε δεν είναι πλέον δύο, αλλά μία σαρξ. Εκείνο λοιπόν το οποίον ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος ας μη χωρίζη».—Ματθαίος 19:4-6.
Έτσι ο Ιησούς επιβεβαίωσε τον αρχικό κανόνα για το γάμο. (Ματθαίος 19:3-8) Η Βίβλος δείχνει περαιτέρω ότι ένας επίσκοπος στη Χριστιανική εκκλησία πρέπει, αν είναι παντρεμένος, να είναι «σύζυγος μιας συζύγου». Παρόμοια, η «χήρα» θα έπρεπε επίσης να ήταν «σύζυγος ενός συζύγου». Αυτό είναι μια περαιτέρω απόδειξη ότι η μονογαμία είναι ο κανόνας για όλους τους Χριστιανούς. Οι επίσκοποι, σαν «παραδείγματα του ποιμνίου», δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι η θέση τους επισκοπής τούς χορηγεί το δικαίωμα για ένα υπόδειγμα γάμου διαφορετικό από εκείνο που υπάρχει για τους άλλους μέσα στην εκκλησία. (1 Τιμόθεον 3:2· 5:9· 1 Πέτρου 5:3) Έτσι ο Χριστιανός μπορεί σαφώς να διαλέξει ανάμεσα στην αγαμία και στη μονογαμία. Και τα δυο αυτά πράγματα είναι πλήρως αποδεκτά από τον Θεό. (1 Κορινθίους 7:8, 9) Η πολυγαμία, ωστόσο, είναι κάτι που δεν συζητιέται.
Ο θείος αυτός κανόνας δίνει αξιοπρέπεια και στον άντρα και στη γυναίκα. Οι παντρεμένες δεν χρειάζεται να ανησυχούν μήπως οι σύζυγοι τους λάβουν και άλλες συζύγους. Ούτε η άγαμη Χριστιανή χρειάζεται να σκέφτεται να γίνει δεύτερη σύζυγος κάποιου άντρα—ακόμη κι όταν υπάρχουν λίγοι ανύπαντροι στον τόπο εκείνο. Περιμένει μέχρις ότου μπορέσει «να έχει τον δικό της σύζυγο». (1 Κορινθίους 7:2, ΜΝΚ) Ναι, οι γαμήλιοι σύντροφοι αληθινά ανήκουν ο ένας στον άλλον. Μπορούν από κοινού να παράσχουν μια πνευματικά υγιή και ισορροπημένη οικογενειακή ζωή για τα παιδιά τους.—1 Πέτρου 3:7· Εφεσίους 5:21-31· 6:1-4.
Ο Χριστιανικός Κανόνας
Τα βασικά αυτά γεγονότα ήταν εκείνα που υποκίνησαν τον Τζόνσον, το 1947, να κάνει δραστικές αλλαγές στη ζωή του. Ο γιος του Ρούφους θυμάται: «Ο πατέρας μου έστειλε δυο από τις συζύγους του πίσω στους γονείς τους. Τους προμήθευσε τα αναγκαία για τη συντήρησή τους, αλλά δεν άφησε κανένα περιθώριο για να δελεαστεί και πάλι να ξαναρχίσει να ζει μαζί τους. Ήθελε να υπακούει στις απαιτήσεις του Θεού».
Δεν ήταν εύκολο να εγκαταλείψει ο Τζόνσον την πολυγαμική ζωή του. Το να το κάνει αυτό περιλάμβανε σοβαρές, ηθικές, συναισθηματικές, και πολιτιστικές προσαρμογές. Στο θέμα αυτό περιλαμβάνονταν περισσότερα πράγματα απ’ ό,τι απλώς να εκλέξει ανάμεσα σε δυο κοινωνικά συστήματα. Ήταν ένα ζήτημα υπακοής στον Θεό και αποδέσμευσης ώστε να τον υπηρετεί. Έτσι, ενώ η πολυγαμική διευθέτηση του Τζόνσον ίσως επέφερε σ’ αυτόν και στις συζύγους του αρκετές υλικές ωφέλειες, από την άλλη το να παραμείνει στον θεσμό αυτό θα τους αποστερούσε όλους από του να κερδίσουν την εύνοια του Θεού.
Πολλοί έχουν ακολουθήσει τη θαρραλέα πορεία του Τζόνσον. Ο Τεοντόρ, για παράδειγμα, λέει: «Παρακολουθούσα τις συναθροίσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά και ήθελα να βαφτιστώ. Αλλά είχα οχτώ γυναίκες. Πώς θα μπορούσα να αποπέμψω τις εφτά απ’ αυτές; Ζούσα στην κατάσταση αυτή επί πέντε χρόνια, προσευχόμενος στον Ιεχωβά να με βοηθήσει να βγω από την κατάσταση αυτή. Συνέχιζα να μελετώ τη Βίβλο και να συναναστρέφομαι με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Προοδευτικά η αυξημένη γνώση μου του Λόγου του Θεού και η επιθυμία μου να τον ευχαριστήσω με ισχυροποίησαν ώστε να πάρω τη σωστή απόφαση. Εξήγησα στις συζύγους μου ότι η Βίβλος λέει ότι η πρώτη μου σύζυγος είναι η ‘σύζυγος της νιότης μου’ και ότι θα πρέπει να παραμείνω παντρεμένος μόνο μαζί της. (Μαλαχίας 2:14-16) Κατόπιν απέλυσα τις εφτά νεότερες από το σπίτι μου και τις προμήθευσα χωριστά καταλύματα για τις ίδιες και για τα δώδεκα παιδιά τους. Έτσι έφερα τη ζωή μου σε αρμονία με τους Χριστιανικούς κανόνες και πραγματοποίησα την επιθυμία μου να υπηρετώ τον Ιεχωβά. Οι προηγούμενες σύζυγοι μου, επίσης, ήταν τώρα ελεύθερες να υπηρετούν τον Ιεχωβά ευαρέστως και να παντρευτούν και πάλι εφόσον θα το διάλεγαν αυτό».
Αποτελέσματα Παρά την Εναντίωση
Οι αλλαγές αυτές συχνά έφεραν μεγάλη εναντίωση από συγγενείς και γείτονες. Η πείρα της Γουαριμπάνι το εξηγεί αυτό: «Ήμουν η δεύτερη από τις δυο συζύγους του συζύγου μου και είχα κάνει δυο παιδιά μαζί του. Όταν έμαθα ότι η πρώτη σύζυγος είναι η δικαιωματική σύζυγος μπροστά στα μάτια του Δημιουργού, αντιμετώπισα τα εξής ερωτήματα: Θα πρέπει να εγκαταλείψω τον σύζυγό μου; Εάν τον εγκατέλειπα και μου επιτρεπόταν να πάρω τα παιδιά μαζί, πώς θα τα έτρεφα καθώς και τον εαυτό μου; Θα έπρεπε να καταπνίξω τη συνείδησή μου και να αποστερήσω τον εαυτό μου από τη μεγάλη χαρά τού να βρω την αληθινή θρησκεία; Βλέπετε, μελετούσα τη Βίβλο με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Προσευχήθηκα στον Ιεχωβά για βοήθεια.
«Όταν είπα στον σύζυγο μου ότι έπρεπε να φύγω και ότι ήθελα να πάρω και τα παιδιά, θύμωσε πάρα πολύ και αρνήθηκε να με ακούσει. Τελικά μου επέτρεψε να φύγω μαζί με τα παιδιά, αλλά χωρίς καμιά οικονομική βοήθεια—ούτε ακόμη και τα εισιτήρια.
«Κατόπιν ήμουν υποχρεωμένη να αντιμετωπίσω την οργή της ίδιας μου της οικογένειας. Μου έλεγαν ότι ήμουν τρελή. Ο αδελφός μου με αποκαλούσε ‘άσωτη κόρη’ και με περιγελούσε. Εγώ συνέχισα να τους κηρύττω και, μετά από αρκετό χρόνο, μερικοί απ’ αυτούς άρχισαν να μελετούν τη Βίβλο. Τώρα πέντε από τα μέλη αυτά της οικογένειας μου έχουν ενωθεί μαζί μου στην υπηρεσία του Ιεχωβά. Πράγματι, έπρεπε να ζω χωρίς πολλά πράγματα τα οποία είχα συνηθίσει να απολαμβάνω. Έπρεπε ακόμη να δουλεύω σκληρά προκειμένου να κερδίσω τα αναγκαία για εμένα και για τα δυο παιδιά μου. Αλλά η χαρά τού να γνωρίζει κανείς την αλήθεια και του να την υπακούει ξεπερνάει τα υλικά πράγματα. Ο πλούτος δεν μπορεί να παραβληθεί με το να είναι κανείς ευάρεστος ενώπιον του Ιεχωβά».
Ο Μωυσής παρόμοια καταλήγει: «Τώρα έχω τη χαρά της καθαρής, αρμονικής οικογενειακής σχέσης. Τα παιδιά μου μεγάλωσαν αρκετά, ώστε να γίνουν αφιερωμένοι, πιστοί λάτρεις του Ιεχωβά. Αυτό με έχει κάνει πολύ ευτυχισμένο».
Κάνοντας σκέψεις πάνω στο πώς έφερε ωφέλειες η ενέργεια του Τζόνσον, ο γιος του Ρούφους λέει: «Δεν υπήρχαν πια καβγάδες μέσα στο σπίτι, και ο πατέρας μου μπορούσε να μας παρέχει από κοντά επίβλεψη και εκπαίδευση σε αρμονία με τις διδασκαλίες της Βίβλου. Έγινε σκαπανέας [ολοχρόνιος κήρυκας] για 20 περίπου χρόνια, και παρέμεινε πιστός στον Ιεχωβά μέχρι το θάνατο του πριν από δυο χρόνια».
Θέλετε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τους κανόνες του Θεού; Σας προσκαλούμε να ζητήσετε από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να μελετήσουν τη Βίβλο μαζί σας. Ευχαρίστως θα σας μιλήσουν σχετικά με την επικείμενη Παραδεισένια γη όπου θα επικρατούν οι κανόνες του Θεού!—Ησαΐας 11:9.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 10]
Στην πολυγαμία, η γυναίκα πρέπει να μοιράζεται τον γαμήλιο σύντροφο της με άλλες γυναίκες
[Εικόνα στη σελίδα 11]
Στην μονογαμία, οι γαμήλιοι σύντροφοι ανήκουν αληθινά ο ένας στον άλλον και μπορούν από κοινού να παρέχουν μια πνευματικά υγιή οικογενειακή ζωή στα παιδιά τους