Τεχνολογία—Δούλος ή Αφέντης;

Η μητέρα, με πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπό της, σφίγγει θερμά στην αγκαλιά της τη μικρή της κόρη. Θα μπορούσε να ήταν οποιαδήποτε μητέρα που γυρνάει σπίτι από τη δουλειά, όμως η λεζάντα κάτω από την πρωτοσέλιδη αυτή φωτογραφία των ειδήσεων έλεγε: «Η Δρ Άννα Λ. Φίσερ αγκαλιάζει την κόρη της, Κριστίν, μετά την επιστροφή της από το διάστημα». Μόλις είχε επιστρέψει από μια οκταήμερη πτήση στο διάστημα στη διάρκεια της οποίας οι αστροναύτες έσωσαν δύο δορυφόρους που είχαν εκτραπεί από το δρόμο τους και τους έφεραν πίσω στη γη μέσα σε ένα διαστημικό λεωφορείο.

Στην ίδια σελίδα της εφημερίδας βρίσκεται και μια είδηση για την πιο τελευταία εξέλιξη σε μια ιστορική περίπτωση μεταμόσχευσης καρδιάς που περιλάμβανε ένα μικρό κοριτσάκι. Παρ’ ότι το μωρό πέθανε μετά από αγώνα 21 ημερών, «ο γιατρός της είπε σήμερα ότι η εγχείρηση με την οποία της είχε μεταμοσχεύσει μια καρδιά ενός μεγάλου πιθήκου είχε προάγει την επιστήμη και μια μέρα θα έσωζε τη ζωή πολλών παιδιών».

Τεχνολογικές καινοτομίες όπως αυτές ήταν το αντικείμενο επιστημονικής φαντασίας μόλις 50 χρόνια πριν. Σήμερα, όμως, για τους περισσότερους ανθρώπους δεν είναι περισσότερο συγκλονιστικό απ’ όσο, ίσως, ένας φίλος που επιστρέφει από ένα υπερπόντιο ταξίδι ή κάποιος που πηγαίνει στο νοσοκομείο για να του βγάλουν τις αμυγδαλές του.

Αμήχανοι, πολλοί άνθρωποι έχουν αρχίσει να πιστεύουν ότι τα πάντα είναι δυνατά με τη σύγχρονη επιστήμη και τεχνολογία. «Η τεράστια πρόοδός τους στην παραγωγή καλών πραγμάτων που μπορεί να τα δει ο οποιοσδήποτε . . . έχει κάνει την όλη παραγωγή επιστημόνων και τεχνολόγων να θεωρείται σαν μια ιερή αγελάδα», παρατήρησε ο επιστημονικός εκπαιδευτής Τζων Γκίμπονς. Αντανακλώντας την αισιοδοξία αυτή, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ρόναλντ Ρέηγκαν είπε στην ομιλία του στο Στέιτ οβ δε Γιούνιον του 1983: «Όπως ακριβώς το σκαπανικό πνεύμα της Αμερικής μας έκανε το βιομηχανικό γίγαντα του 20ού αιώνα, έτσι ακριβώς και το σημερινό σκαπανικό πνεύμα διανοίγει ένα άλλο τεράστιο μέτωπο ευκαιριών—το μέτωπο της υψηλής τεχνολογίας».

Άλλοι, ωστόσο, έχουν μια λιγότερο ενθουσιώδη άποψη. Για παράδειγμα, η επιστήμονας καθηγήτρια Μαίρη Ελεάνορ Κλαρκ αναφώνησε σε μια συνέντευξη: «Στην Αμερική και σε άλλους προηγμένους πολιτισμούς, η πίστη στην τεχνολογία έχει γίνει μια θρησκευτική πίστη. Έχουμε φτάσει να πιστεύουμε ότι είμαστε τόσο πολύ τεχνολογικά έξυπνοι ώστε θα έχουμε πάντοτε την αναγκαία προσαρμοστικότητα για να αντιμετωπίζουμε οποιαδήποτε κρίση». Μερικοί μέχρι που έχουν μια σχεδόν κακή άποψη για το θέμα. Ένας συγγραφέας παρουσίασε τον επιστήμονα ηλεκτρονικών υπολογιστών Ζακ Βαλ ότι είχε την άποψη πως ‘η υψηλή τεχνολογία έχει αποκτήσει μια δικιά της κεκτημένη ταχύτητα, και τώρα ελέγχει την κοινωνία στον ίδιο ακριβώς βαθμό που η κοινωνία ελέγχει την υψηλή τεχνολογία’.

Είναι αληθινά η τεχνολογία ένα νέο μέτωπο ευκαιριών, το μέσο για να επιλύουμε τα προβλήματά μας; Ή μήπως η τεχνολογία έχει επηρεάσει τόσο πολύ τη σκέψη και τον τρόπο της ζωής μας ώστε σύντομα γίνεται όχι ο δούλος μας αλλά ο αφέντης μας;