Το Μυστήριο Πίσω από τον Αποκρυφισμό

ΠΡΙΝ από πεντακόσια χρόνια οι άνθρωποι που κατηγορούνταν για μαγεία γίνονταν στόχος της Ιεράς Εξέτασης. Μια παπική διακήρυξη του 1484 έδωσε επίσημη υποστήριξη στους ιεροεξεταστές στο κυνηγητό τους των μαγισσών. Αυτό οδήγησε στην έκδοση του βιβλίου Malleus Maleficarium (Το Σφυρί των Μαγισσών), το οποίο κατέτασσε τη μαγεία ως χειρότερη από αίρεση. Ως αποτέλεσμα χιλιάδες θανατώθηκαν.

Στη σύγχρονη εποχή αναπτύχθηκε μια δραματικά διαφορετική άποψη απέναντι σε γεγονότα που η σύγχρονη επιστήμη αδυνατεί να εξηγήσει. Αυτή η αλλαγή άποψης εντοπίστηκε πίσω στο 1848 όταν δυο κορίτσια, η Μάργκαρετ και η Κέιτ Φοξ, στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης των Η.Π.Α., άκουσαν μυστηριώδη χτυπήματα στο μικρό αγροτικό τους σπίτι. Νομίζοντας ότι ήταν ίσως μια προσπάθεια επαφής από τον πνευματικό κόσμο, ζήτησαν ένα κώδικα που θα επέτρεπε τη νοητή επικοινωνία. Η επικοινωνία εξασφαλίστηκε και ακολούθησαν μηνύματα.

Τα νέα των εμπειριών εξαπλώθηκαν παντού, και μαζί τους αυξήθηκε το ενδιαφέρον στα παραφυσιολογικά φαινόμενα. Ένα από τα αποτελέσματα ήταν ότι ο πνευματισμός οργανώθηκε σε θρησκεία, προσελκύοντας πολλούς που ποθούσαν κάποια επαφή με νεκρά αγαπητά τους πρόσωπα.

Επιστημονική Μελέτη των Παραφυσιολογικών Φαινομένων

Ένα άλλο αποτέλεσμα αυτών των παραφυσιολογικών εμπειριών ήταν η ίδρυση εταιριών για την επιστημονική τους μελέτη. Η μελέτη του παραφυσιολογικού είναι γνωστή ως παραψυχολογία ή ως ψυχική έρευνα.

Για πολύ καιρό το κύριο ρεύμα της επιστήμης περιφρονούσε αυτή την έρευνα. Έπειτα όμως, το 1882 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Εταιρία Ψυχικών Ερευνών. Ο συγκεκριμένος σκοπός της ήταν «να εξετάζει χωρίς προδιάθεση ή προκατάληψη και με ένα επιστημονικό πνεύμα εκείνες τις ικανότητες του ανθρώπου, πραγματικές ή υποθετικές, που φαίνονται ότι είναι ανεξήγητες με οποιαδήποτε γενικά αναγνωρισμένη υπόθεση».

Η εικόνα των ψυχικών ερευνών βελτιώθηκε πρόσφατα καθώς φημισμένοι επιστήμονες επιδίωξαν έρευνες των παραφυσιολογικών φαινομένων. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στις 18 Μαΐου 1985, το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου ανακοίνωσε το διορισμό ενός Αμερικανού ψυχολόγου, του Δρ Ρόμπερτ Μόρρις, ως Καθηγητή της Παραψυχολογίας. Η Sunday Telegraph (Σάντεϊ Τέλεγκραφ) τον ονόμασε καθηγητή του άγνωστου. Αν και η ιδέα να δοθεί τέτοια σημασία στην παραψυχολογία δέχθηκε κριτική, το New Scientist (Νιου Σάιεντιστ) σημείωσε:

«Η παραψυχολογία δεν είναι νέο μάθημα στα Βρετανικά πανεπιστήμια. Η Εταιρία Ψυχικών Ερευνών (SPR), το ηγετικό σώμα σ’ αυτό τον τομέα στη Βρετανία, γιόρτασε τα εκατό της χρόνια πριν από δυο χρόνια, και πάντα είχε ισχυρές ακαδημαϊκές συνδέσεις. Ο πρώτος πρόεδρος της SPR ήταν ο Χένρυ Σίντγουικ, καθηγητής της ηθικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Από τότε 28 από τους 50 περίπου προέδρους ήταν καθηγητές πανεπιστημίων και δυο από αυτούς είχαν κερδίσει βραβείο Νόμπελ. Οχτώ από τα 44 Βρετανικά πανεπιστήμια ασχολούνται σήμερα με παραψυχολογικές έρευνες».

Βέβαια, η παραψυχολογία δεν είναι ακόμα επίσημα αναγνωρισμένη από τα μεγάλα ιδρύματα της επιστήμης ότι έχει ίση υπόσταση με τις φυσικές επιστήμες. Πολλοί, στην πραγματικότητα, ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως μια παραφυσιολογική εμπειρία.

Είναι Απλώς Απάτη;

Είναι αλήθεια, μερικές περιπτώσεις για τις οποίες υπάρχει ισχυρισμός ότι είναι αποτέλεσμα αποκρυφιστικών δυνάμεων δεν είναι τίποτα άλλο από απάτη. Μια περίπτωση αφορούσε τις τέσσερις νεαρές κόρες κάποιου ιερέα και την υπηρέτριά τους. Το ένα κορίτσι πήγαινε έξω από το δωμάτιο. Τα υπόλοιπα έμεναν μαζί με τους πειραματιστές. Διάλεγαν ένα αντικείμενο όπως ένα χαρτί από μια τράπουλα. Το κορίτσι καλούνταν να επιστρέψει στο δωμάτιο και με μεταβίβαση σκέψεων να αναγνωρίσει το διαλεγμένο αντικείμενο. Συνήθως δινόταν η σωστή περιγραφή. Ωστόσο, όταν εξετάστηκαν από μέλη της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών μερικά χρόνια αργότερα, δυο από τα κορίτσια παραδέχτηκαν ότι έκαναν απάτη χρησιμοποιώντας ορατά και ηχητικά σήματα.

Πιο πρόσφατα, ο ταχυδακτυλουργός Τζέιμς Ράντι είχε καταστρώσει ένα σχέδιο για να δείξει ότι ακόμη και πεπειραμένοι ερευνητές μπορούν να εξαπατηθούν. Διευθέτησε ώστε δυο νεαροί ταχυδακτυλουργοί να βρουν εργασία κοντά στο Δρ Πήτερ Φίλιπς, διευθυντή της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο οποίος έκανε πειράματα στο τομέα των ψυχικών φαινομένων. «Συνεχίζω να πιστεύω ότι ο Μάικ Έντουαρντς [ένας από τους νεαρούς ταχυδακτυλουργούς] λύγισε ένα κλειδί που ήταν στο χέρι μου χωρίς να το αγγίξει», έγραψε ο Φίλιπς. Αλλά είχε προφανώς εξαπατηθεί, όπως παραδέχτηκε αργότερα. Οι ταχυδακτυλουργοί ισχυρίζονται ότι όλα τα καταπληκτικά τους κατορθώματα έγιναν με την επιδεξιότητα του χεριού, όχι μέσω κάποιας παραφυσιολογικής δύναμης.

Είναι σαφές ότι υπήρξαν περιπτώσεις απάτης. Εντούτοις, ο Άρθουρ Τζ. Έλλισον στην προεδρική του ομιλία προς την Εταιρία Ψυχικών Ερευνών το 1982, επέμεινε ότι υπάρχει «έξοχη απόδειξη περιπτώσεων που δεν ανταποκρίνονται στα σύγχρονα επιστημονικά πρότυπα που αντιπροσωπεύουν τις κανονικές εμπειρίες μας σ’ αυτό το σύμπαν». Ποιο είναι το μυστήριο πίσω απ’ αυτές τις εμπειρίες;

Μήπως Είναι Δύναμη της Διάνοιας;

Μερικοί πιστεύουν ότι η διάνοια έχει κρυμμένες δυνάμεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εκτελέσουν εκπληκτικά κατορθώματα. Έχει όμως η διάνοια δύναμη να κουνάει τραπέζια, να κινεί το δείχτη σ’ έναν πίνακα Ουίτζα, να λυγίζει μεταλλικά αντικείμενα ή να εκπέμπει μια δύναμη για να κάνει άλλα παρόμοια πράγματα;

Σ’ ένα άρθρο με θέμα «Το Μυστικό Πίσω από το Μυστήριο του Πίνακα Ουίτζα», ο ταχυδακτυλουργός Χένρυ Γκόρντον έγραψε: «Πράγματι υπάρχει μια αόρατη δύναμη, αλλά δεν υπάρχει τίποτε το παραφυσιολογικό σχετικά με αυτό.

«Στην ψυχολογία αυτό ονομάζεται αυτοματισμός», λέει ο Γκόρντον. «Ο αυτοματισμός είναι μια κινητήρια συμπεριφορά ή μυική αντίδραση, σε μια χωρίς αίσθηση σκέψη . . . Αυτή η ψυχολογική διαδικασία είναι υπεύθυνη για πολλά άλλα λεγόμενα ψυχικά φαινόμενα».

Αυτή είναι η συνηθισμένη εκδοχή. Υπάρχουν, για παράδειγμα, ειδικοί στις πολεμικές τέχνες που μπορούν να ασκήσουν αυτό που ονομάζουν δύναμη κάι. «Μάθετε να κινείτε το ‘κάι’ ή διάνοιά σας με το να συγκεντρώνεστε στο Ένα Σημείο [στο κάτω μέρος της κοιλιάς] και να εκτείνετε το βραχίονα έξω», διδάσκει το Black Belt (Μπλακ Μπελτ), ένα περιοδικό για τις πολεμικές τέχνες. «Προσποιηθείτε ότι το νερό ή η δύναμη κυλά από το ένα σημείο μέσω του βραχίονα και του δακτύλου σας».

«Καθόσο συνεχίζει κάποιος να εκπαιδεύει το ‘Κάι’ του», λέει το Black Belt, «οι μαθητές του δεν θα μπορέσουν ποτέ να τον ξεπεράσουν. Ο ιδρυτής του Αϊκίτο [μια από τις πολεμικές τέχνες], ο Μάστερ Μόριχαϊ Ουγεσίπα, είναι ηλικίας πάνω από ογδόντα χρόνων, αλλά ως τώρα δεν μπορεί κανείς να τον αντιμετωπίσει. Είναι ικανός να ρίξει κάτω είκοσι δυνατούς άντρες ταυτόχρονα. Γίνεται δυνατότερος καθώς μεγαλώνει σε ηλικία. . . . Πρέπει να δεχθεί κάποιος το ‘Κάι’ σαν μια προσθήκη στις πέντε αισθήσεις του».

Είναι όμως η ανθρώπινη διάνοια πράγματι η πηγή τέτοιας καταπληκτικής δύναμης; Κάνει άτομα να εκτελούν κατορθώματα που δεν μπορούν να εξηγηθούν επιστημονικά;

Εξετάστε μια περίπτωση δραστηριότητας τύπου θορυβοποιού πνεύματος στο Ένφιλντ του Λονδίνου της Αγγλίας, που ερευνήθηκε για την Εταιρία Ψυχικών Ερευνών. Σχετικά με αυτό το είδος δραστηριότητας, ο Μπράιαν Ήνγκλις, συγγραφέας μερικών βιβλίων παραφυσιολογικών φαινομένων, εξηγεί: «Οι μυστηριώδεις κτύποι, οι μετακινήσεις επίπλων και τα σπασίματα συχνά διαρκούν εβδομάδες· και αυτό επιτρέπει στους ερευνητές να μετατρέψουν το χώρο, ως ένα βαθμό, σ’ ένα εργαστήριο χρησιμοποιώντας διάφορα περίπλοκα μηχανήματα μαγνητοφώνησης».

Στην περίπτωση του Ένφιλντ το άτομο ήταν πολύ πρόθυμο να εξεταστεί. Ωστόσο, σύμφωνα με τους δυο ερευνητές, το φαινομενικό υποκείμενο δεν ήταν καθόλου συνεργάσιμο. «Φάνηκε ότι ένιωθε κακεντρεχή ευχαρίστηση να εμποδίζει τις προσπάθειες των παρατηρητών», έγραψε ο Ήνγκλις. «Τα μαγνητόφωνα, για παράδειγμα, είχαν πειραχτεί και έπαθαν ζημιά, μερικές φορές τέτοιου είδους ζημιά που οι κατασκευαστές δεν είχαν συναντήσει ποτέ».

Τέτοιες πείρες δείχνουν έντονα ότι περιλαμβάνονται δυνάμεις πέρα από την ανθρώπινη διάνοια. Αν τέτοια δύναμη πήγαζε από τη διάνοια ενός ατόμου, γιατί θα ήθελε να ενοχλεί τις προσπάθειες έρευνας των παρατηρητών και να αχρηστεύει τα συστήματα μαγνητοφώνησης, ιδιαίτερα αφού το άτομο ήταν πολύ πρόθυμο να εξεταστεί;

Χωρίς αμφιβολία, η ανθρώπινη διάνοια είναι ένα θαυμάσιο δημιούργημα για το οποίο υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε. Εντούτοις, δεν μπορεί να παράγει δύναμη για να κτυπήσει, να σηκώσει ή να μετακινήσει αντικείμενα, ούτε από μόνη της η ανθρώπινη διάνοια έχει την ικανότητα να γνωρίζει πράγματα χωρίς τη βοήθεια των κανονικών αισθήσεων.

Έτσι, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, το φαινόμενο της εξωαισθητικής αντίληψης (ESP) στις διάφορες μορφές της υπάρχει, αν και δεν είναι σαφές πώς λειτουργεί. Για τους επιστήμονες, το μυστήριο παραμένει.

Υπάρχει, λοιπόν, λύση στο μυστήριο;

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Μπορεί η διάνοια να παράγει δύναμη για να κινήσει το δείκτη ενός πίνακα Ουίτζα;