Άφωνες Πέτρες Μιλούν

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στο Μεξικό

ΣΤΙΣ 21 Φεβρουαρίου 1978, εργάτες της εταιρίας ηλεκτρισμού έσκαβαν ένα χαντάκι στο κέντρο της Πόλης του Μεξικού όταν ανακάλυψαν ένα κομμάτι πέτρινου αγάλματος. Αυτό το εύρημα οδήγησε σε μια από τις πιο σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην ιστορία του Μεξικού.

Το πέτρινο άγαλμα βρέθηκε στην τοποθεσία που ήταν κάποτε χτισμένος ο κυρίως ναός της Αζτεκικής πόλης Τενοτστιτλάν. Σήμερα τα ερείπια του ναού έχουν ανασκαφεί και η είσοδος είναι ελεύθερη στους επισκέπτες. Μερικοί από αυτούς τους επισκέπτες είναι απλώς περίεργοι. Άλλοι, όμως, ενδιαφέρονται να μάθουν τι μπορούν να μας αποκαλύψουν αυτά τα ερείπια για τους Αζτέκους, που ήταν οι ιδρυτές μιας αρχαίας Μεξικάνικης αυτοκρατορίας. Αυτό συμβαίνει, επειδή αυτές οι άφωνες πέτρες έχουν να μας πουν μια συναρπαστική ιστορία.

Ο Κυρίως Ναός

Κοντά στην περιοχή των ανασκαφών βρίσκεται ο σταθμός του υπόγειου σιδηρόδρομου Ζοκάλο. Εδώ μπορείτε να δείτε μια μακέτα που δείχνει ποια ήταν η όψη του κυρίως ναού. Είχε σχήμα πυραμίδας με δυο πυργοειδή κτίσματα πάνω στην κορυφή του. Επειδή ήταν το κύριο κέντρο λατρείας των Αζτέκων, βρισκόταν στο κεντρικό τετράγωνο της Τενοτστιτλάν περιτριγυρισμένος από άλλους ναούς. Εδώ τα κύρια είδωλα που λάτρευαν οι Αζτέκοι ήταν ο Ουιτσιλοποτστλί, ο θεός του πολέμου, και ο Τλάλοκ, ο θεός της βροχής.

Όταν έφτασαν οι Ισπανοί, η Τενοτστιτλάν ήταν ένα νησί μέσα σε μια από τις πολλές λίμνες μιας κοιλάδας. Δίπλα στους δρόμους της υπήρχαν κανάλια μέσω των οποίων μεταφέρονταν τα εμπορεύματα μέσα σε τσαλούπας, μικρές βάρκες. Ο Σαλβαντόρ Τοσκάνο, στο βιβλίο του με τίτλο Cuauhtemoc, μας την περιγράφει ως εξής: «Το μεγάλο τετράγωνο του κυρίως ναού καταλάμβανε το κέντρο του νησιού [πάνω στο οποίο ήταν χτισμένη η πόλη], και ο Κορτέζ προσθέτει ‘ότι δεν υπάρχει ανθρώπινη γλώσσα που να μπορεί να περιγράψει το μεγαλείο και τη μοναδικότητά του, ήταν τόσο μεγάλο που θα μπορούσαν να χτιστούν μέσα στα όριά του κατοικίες για 500 ανθρώπους. Το τετράγωνο περιλάμβανε πολλές πυραμίδες για λατρεία, ένα χώρο για παιχνίδια με μπάλα, κατοικίες ιερέων, εξέδρες των κρανίων (τζομπάντλις) και ναούς κατασκευασμένους από πελεκητή πέτρα και αρωματικό ξύλο κέδρου. Εκτός από όλα αυτά, υπήρχε ο κυρίως ναός σε σχήμα πυραμίδας προς τιμή του θεού-ήλιου, θεού του πολέμου, του Ουιτσιλοποτστλί που είχε 30 μέτρα ύψος (100 πόδια)—116 σκαλιά μέχρι την κορυφή—και που ξεχώριζε από μακριά’».

Επίσκεψη στο Χώρο των Ανασκαφών

Έχοντας υπόψη μας αυτές τις πληροφορίες, ας πιαστούμε από τα κάγκελα για να κατεβούμε στον τόπο των ανασκαφών, έτσι ώστε να πάρουμε μια άποψη όλου αυτού του χώρου. Τι βλέπετε; Πρώτα, απλώς ένα σωρό ερειπίων! Ο χώρος έχει αφεθεί ακριβώς όπως βρέθηκε, εκτός από λίγες ασήμαντες αναστηλώσεις. Αλλά μια πιο προσεκτική παρατήρηση φέρνει στο φως μερικά ενδιαφέροντα γεγονότα.

Για παράδειγμα, στη μέση του χώρου των ανασκαφών, βλέπετε τον τόπο που λατρεύονταν ο Ουιτσιλοποτστλί και ο Τλάλοκ. Είναι ενδιαφέρον ότι το οικοδόμημα που περιέγραψε ο Κορτέζ ήταν πολύ μεγαλύτερο. Οι Ισπανοί επιθυμούσαν να ξεριζώσουν τον πολιτισμό των Αζτέκων και ιδιαίτερα αυτό που θεωρούσαν σαν αιμοχαρή θρησκεία. Γι’ αυτό, μόλις κυρίευσαν την πόλη το 1521, κατέστρεψαν συστηματικά το ναό μέχρι που δεν έμεινε τίποτα εκτός από μπάζα. Κατόπιν έχτισαν τα δικά τους κτίρια πάνω στον ίδιο χώρο.

Ωστόσο, αυτό που δεν γνώριζαν οι Ισπανοί ήταν ότι ο ναός που κατέστρεψαν ήταν απλώς ο τελευταίος από μια σειρά διαδοχικών κτισμάτων. Το αρχικό κτίριο είχε επεκταθεί εφτά φορές και η κάθε επέκταση έθαβε την προηγούμενη. Έτσι, μέρη των αρχαιότερων ναών κατάφεραν να διαφύγουν από τις καταστροφικές ενέργειες των Ισπανών. Οι δυο χώροι λατρείας που βλέπουμε είναι μέρος της δεύτερης επέκτασης.

Μια Αιμοχαρής Θρησκεία

Σ’ αυτούς εδώ τους χώρους λατρείας ήταν που γίνονταν ανθρωποθυσίες, και αυτές οι θυσίες ήταν εκείνες που χαρακτήρισαν τη θρησκεία των Αζτέκων σαν αιμοχαρή. Ωστόσο, συγκρίνοντας εκείνη τη θρησκεία με τις σύγχρονες θρησκείες, αξίζει να προσέξουμε το σχόλιο του Ντομινίκ Βερούτ: «Ο πολιτισμός των Αζτέκων είναι σημαδεμένος με τη φρίκη της επίσημης θεσμοποίησης των ανθρωποθυσιών, ένα πολιτιστικό φαινόμενο που είχε πολλούς υποστηρικτές στο παρελθόν, και που ακόμα προξενεί αποστροφή στους εχθρούς του, που ξεχνούν πολύ εύκολα την Ιερά Εξέταση [και το] Ναζισμό».

Όμως, δεν είναι δυνατό να μη νιώσει κανείς ρίγος καθώς βλέπει την πέτρα θυσίας μπροστά στο άγαλμα του Ουιτσιλοποτστλί. Πάνω στην επίπεδη επιφάνεια αυτής της πέτρας ήταν που ξάπλωναν ανάσκελα το θύμα, για να του ξεσχίσουν την καρδιά και να την προσφέρουν στους θεούς.

Μια άλλη πέτρα, το άγαλμα της θεάς Κογιολξαουχκουί, αποκαλύπτει μια άλλη πλευρά της λατρείας των Αζτέκων. Η Κογιολξαουχκουί πιστευόταν ότι ήταν η αδελφή του Ουιτσιλοποτστλί που τη σκότωσε και την κομμάτιασε. Έτσι, το επίπεδο άγαλμα την αναπαριστάνει διαμελισμένη, με το κεφάλι αποκολλημένο από τον θώρακα. Προφανώς, οι Αζτέκοι δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό να λατρεύουν μια διαμελισμένη θεά.

Σύγκριση του Αρχαίου με το Σύγχρονο

Οι μελετητές της Αγίας Γραφής γνωρίζουν ότι οι ανθρωποθυσίες αποτελούσαν συχνά μέρος της ψεύτικης θρησκείας. Οι Χαναναίοι, και μερικές φορές ακόμη και οι αποστάτες Ισραηλίτες, θυσίαζαν τα παιδιά τους σε δαιμονικούς θεούς. (2 Βασιλέων 23:10· Ιερεμίας 32:35) Και οι Αζτέκοι, επίσης, πρόσφεραν θυσίες παιδιών. Διαβάζουμε σχετικά μ’ αυτό στο βιβλίο El Templo Mayor: «Μέσα σ’ έναν απ’ αυτούς [τους λάκκους] βρέθηκαν τα λείψανα θυσιασμένων παιδιών μαζί με αναπαραστάσεις του θεού της βροχής. Θα μπορούσε αυτό να είναι μια ειδική προσφορά εξαιτίας πείνας;»

Στη σελίδα 219 το ίδιο βιβλίο προσθέτει: «Ο Φρέυ Χουάν ντε Τορκουεμάντ μας λέγει κάτι γι’ αυτό, στο βιβλίο Monarquia Indiana (Ινδιάνικη Μοναρχία): ‘Τα παιδιά φέρνονταν στον τόπο της θυσίας πλούσια ντυμένα, πάνω σε κινητές εξέδρες ή φορεία που ήταν διακοσμημένα με πολλά λουλούδια και φτερά, και μεταφέρονταν στους ώμους των ιερέων και των βοηθών. Μπροστά απ’ αυτούς προχωρούσαν άλλοι που έπαιζαν μουσικά όργανα, τραγουδούσαν και χόρευαν. Μ’ αυτόν τον τρόπο οδηγούνταν στον τόπο που θα θυσιάζονταν και θα προσφέρονταν στον δαίμονα’».

Επισημαίνοντας περαιτέρω ομοιότητες μεταξύ της θρησκείας των Αζτέκων και των θρησκειών του Παλιού Κόσμου, πρέπει να αναφερθεί ότι ο θεός Τλάλοκ ήταν επίσης ο θεός της γονιμότητας. Ένα από τα κύρια θυσιαστήρια είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν. Επίσης μέσα στον ναό αναπαριστάνονται δυο τεράστια φίδια· το φίδι ήταν ένα σύμβολο γονιμότητας. Παρόμοια, πολλές από τις αρχαίες ειδωλολατρικές θρησκείες του Παλιού Κόσμου είχαν ένα θεό γονιμότητας, και το φίδι αποτελούσε ένα πλατιά διαδεδομένο θρησκευτικό σύμβολο. Είναι ενδιαφέρον, επίσης, ότι η Κοατλικουέ ήταν μητέρα του Ουιτσιλοποτστλί, και ότι αυτή η μητέρα-θεά αργότερα ονομάστηκε η «μητέρα όλων των θεών».

Οι Αζτέκοι Προσαρμόζονται στη Νέα Θρησκεία

Οι Ισπανοί προσπάθησαν σκληρά, και συχνά βίαια, να ξεριζώσουν τη θρησκεία των Αζτέκων από το Μεξικό. Σε πολλές περιπτώσεις, έχτισαν τις δικές τους εκκλησίες πάνω στους ναούς των Αζτέκων, χρησιμοποιώντας για οικοδομικά υλικά τις πέτρες των παλιότερων κτιρίων. Ανάμεσα στα υλικά περιλαμβάνονταν ακόμα και κομμάτια από τα είδωλα των Αζτέκων.

Ωστόσο, δεν ήταν δύσκολο για τους Αζτέκους να συνηθίσουν στην καινούρια θρησκεία. Τα πέτρινα είδωλά τους αντικαταστάθηκαν από άλλα που ήταν ξύλινα και πήλινα. Αυτά τα καινούρια είδωλα ήταν περισσότερο ανθρωπόμορφα, αλλά έτσι κι αλλιώς ήταν είδωλα. Και πολλές από τις παλιές θρησκευτικές αντιλήψεις παρέμειναν σαν μέρος του Μεξικάνικου πολιτισμού. Για παράδειγμα, ακόμα υπάρχει μια θρησκευτική γιορτή για τους νεκρούς, που τηρείται κάθε χρόνο στις αρχές του Νοεμβρίου. Και οι ακόλουθοι της καινούριας θρησκείας πίστευαν στην αθανασία της ψυχής, όπως συνέβαινε και με τους αρχαίους κατοίκους του Μεξικού. Έτσι στην πραγματικότητα υπήρχαν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στη θρησκεία που έφερε ο Κορτέζ και σε εκείνη που προσπαθούσε να καταστρέψει.

Αυτά τα άφωνα ερείπια του κυρίως ναού, που τώρα είναι ανοιχτά στο κοινό, ζωντανεύουν με ζωηρό τρόπο μια αυτοκρατορία και έναν πολιτισμό που έφυγαν για πάντα. Μας θυμίζουν απάνθρωπα θρησκευτικά έθιμα, θεούς που δεν λατρεύονται πια, συνήθειες που ακόμα τηρούνται, αν και κάτω από διαφορετικό όνομα και σε διαφορετικές θρησκείες. Και μας θυμίζουν τις αξιοπρόσεκτες ομοιότητες που υπήρχαν ανάμεσα στις ψεύτικες θρησκείες του Παλιού Κόσμου και εκείνες του Νέου Κόσμου.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Η θεά Κοατλικουέ

[Ευχαριστίες]

Nat’l Institute of Anthropology and History, Mexico

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Η θεά Κογιολξαουχκουί

[Ευχαριστίες]

Nat’l Institute of Anthropology and History, Mexico