Άστεγοι—Παγκόσμιο Πρόβλημα
ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ, το πρόβλημα της έλλειψης στέγης και της ύπαρξης αστέγων δεν έχει εθνικά σύνορα· δεν περιορίζεται με κανέναν τρόπο στα φτωχά, αναπτυσσόμενα έθνη. Οι μεγάλες πρωτεύουσες και οι μητροπόλεις του αναπτυγμένου κόσμου έχουν κι αυτές, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, τις ερειπωμένες περιοχές τους, περιοχές όπου κατοικούν μόνο πλανόβιοι, καθώς και τις φτωχογειτονιές τους. Δίπλα στους αστραφτερούς ουρανοξύστες και στα μοντέρνα πανύψηλα κτίρια, βρίσκονται τα γκέτο και οι παλιές συνοικίες των πόλεων, μέρη τα οποία παρακμάζουν. Πώς είναι η ζωή σε τέτοια μέρη;
Το περιοδικό Science, σχολιάζοντας μια έρευνα που έγινε στο Σικάγο, αναφέρει ότι τους αστέγους των πόλεων «τους χαρακτηρίζουν αφάνταστη φτώχεια και απομόνωση καθώς και υψηλά ποσοστά περιπλοκών. Οι τέσσερις στους πέντε έχουν εισαχθεί σε φυλακές, σε ψυχιατρεία ή έχουν υποβληθεί σε θεραπεία αποτοξίνωσης από ναρκωτικά».
Οι περισσότερες πόλεις των Η.Π.Α. έχουν κάποιες δημόσιες εγκαταστάσεις για τους αστέγους. Η Πόλη της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα, βάζει τους άστεγους εργένηδες σε δημόσια άσυλα και τις οικογένειες σε ξενοδοχεία της πρόνοιας. Αναμενόταν ότι όταν θα ερχόταν ο χειμώνας, 12.200 εργένηδες και 20.500 μέλη οικογενειών θα ζητούσαν βοήθεια και οι αρχές έλπιζαν ότι, με κάποιον τρόπο, θα βρισκόταν αρκετός χώρος για να τους στεγάσουν.
Το πώς κυλάει η ζωή σε τέτοια μέρη είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Τα δημόσια άσυλα που λειτουργούν το βράδυ στη Νέα Υόρκη, είναι συνήθως πρώην γυμναστήρια ή οπλοστάσια που έχουν διαρρυθμιστεί ανάλογα. Εκατοντάδες άνθρωποι κοιμούνται σε κρεβάτια, τοποθετημένα στη σειρά σ’ ένα μεγάλο ανοιχτό χώρο. Μερικοί ‘κάτοικοι του δρόμου’ αρνούνται να πάνε σ’ αυτά τα άσυλα. «Τα άσυλα είναι ανασφαλή και συχνά έχουν κοριούς και ψείρες», είπε κάποιος ταλαίπωρος. «Εκεί κοιμάσαι με τα μάτια ανοιχτά». Για τα παιδιά η ζωή είναι ιδιαίτερα σκληρή. «Στα άσυλα που μοιάζουν με στρατώνες και στα στενόχωρα ξενοδοχεία, όπου στέλνει η πόλη τα παιδιά, αυτά εκτίθενται στη βαρβαρότητα μιας αλυσίδας προβλημάτων—αρρώστιες, περιπλοκές, ναρκωτικά, εγκληματικότητα και απόγνωση», αναφέρει η νεοϋορκέζικη Daily News. «Αυτά τα παιδιά κινδυνεύουν να γίνουν μια χαμένη γενιά».
Επειδή η ζωή των αστέγων δεν χαρακτηρίζεται από μονιμότητα, είναι συχνά δύσκολο να βρεθούν ακριβή αριθμητικά στοιχεία. Ο Εθνικός Συνασπισμός για τους Αστέγους υποστηρίζει ότι ο αριθμός των αστέγων στις Ηνωμένες Πολιτείες κυμαίνεται μεταξύ δύο και τριών εκατομμυρίων. Από την άλλη μεριά, το Υπουργείο Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης των Η.Π.Α. αναφέρει ότι «σύμφωνα με τους καλύτερους δυνατούς υπολογισμούς, από τα στοιχεία που υπάρχουν διαθέσιμα, οι άστεγοι κατά πάσα πιθανότητα κυμαίνονται ανάμεσα στις 250.000 με 350.000». Εντούτοις, όποιος κι αν είναι ο πραγματικός αριθμός των αστέγων, όλοι συμφωνούν ότι μεγαλώνει.
«Μάστιγα της Εποχής Μας»
Σοβαρά στεγαστικά προβλήματα αντιμετωπίζουν και μερικές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η The Times του Λονδίνου αναφέρει ότι στη Μεγάλη Βρετανία, «μεταξύ των ετών 1979 και 1984, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε μέρη όπου προσφέρεται κατάλυμα και πρωινό έχει αυξηθεί από 49.000 σε 160.000· υπάρχουν 1 1/4 εκατομμύρια άνθρωποι, γραμμένοι σε δημοτικές λίστες αναμονής και υπάρχουν ένα εκατομμύριο σπίτια τα οποία έχουν επίσημα κριθεί ακατάλληλα για ανθρώπινες κατοικίες».
Στην άλλη μεριά της Μάγχης, «στο Παρίσι, ιδιωτικοί όμιλοι λένε ότι τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι ζουν στους δρόμους», σύμφωνα μ’ ένα άρθρο στην The New York Times, που είχε τίτλο «Οι Άστεγοι της Ευρώπης: Μάστιγα της Εποχής μας». Η ιταλική κυβέρνηση υπολογίζει ότι το 20 τοις εκατό των νιόπαντρων «δεν έχουν άλλη εκλογή από το να ζουν με συγγενείς, ακόμη και μετά τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού». Ανάμεσα δε στους άστεγους Δανούς, που υπολογίζεται ότι φτάνουν τις 20.000, «ο αριθμός εκείνων που είναι κάτω από 30 χρονών έχει παρουσιάσει δραματική αύξηση από το 1980 και μετά».
Η ειρωνία είναι ότι, σύμφωνα με τον Πίτερ Σάδερλαντ, Επίτροπο Κοινωνικών Υποθέσεων της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όλα αυτά συμβαίνουν ακριβώς πάνω που αυτά τα έθνη «είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι κόντευαν να εξαλείψουν για πάντα τη μάστιγα της φτώχειας και της ύπαρξης αστέγων».
Ανησυχητική Τροπή
Ωστόσο, οι αρχές που ασχολούνται με τους αστέγους έχουν παρατηρήσει μια νέα τροπή τα τελευταία χρόνια. Η The New York Times ανάφερε ότι ένα μέλος του Συνασπισμού για τους Αστέγους, από το Σικάγο, είπε: «Παρατηρούμε τη ριζική αλλαγή των αναγκών· πρώτα είχαμε απλώς τους ‘φτωχούς’, τώρα έχουμε ‘εκείνους που ανήκαν στη μεσαία τάξη και ξαφνικά γίνονται φτωχοί’. Χάνουν τις δουλειές τους, τις πιστωτικές κάρτες τους και ό,τι έχουν υποθηκεύσει. Σίγουρα δεν πρόκειται πια για τον κλασικό μπεκρή στο σοκάκι».
Παρόμοια, ο διευθυντής ενός γραφείου κοινωνικών υπηρεσιών, στο Κονέκτικατ, παρατήρησε: «Δυστυχώς, υπάρχει παρανόηση σχετικά με το ποιοι είναι οι άστεγοι. Δεν πρόκειται για εκείνους που παίρνουν τα μπογαλάκια τους στον ώμο και τριγυρνάνε από τη μια πόλη στην άλλη. Πρόκειται για πραγματικές οικογένειες που δεν είναι πια σε θέση να νοικιάσουν σπίτι εξαιτίας των υψηλών ενοικίων, της ανεργίας και των διαζυγίων». Σύμφωνα με μια έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα από τη Συνδιάσκεψη των Δημάρχων των Η.Π.Α. τον περασμένο Μάιο, μια έρευνα που έγινε σε 29 μεγάλες πόλεις αποκάλυψε ότι πάνω από το ένα τρίτο και πλέον των αστέγων αποτελείται από οικογένειες με παιδιά, κι αυτό σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά είναι μια αύξηση 31 τοις εκατό.
Ερωτήματα που Περιπλέκουν τα Πράγματα
Παρ’ όλο που η σοβαρότητα της έλλειψης στέγης και του προβλήματος των αστέγων διαφέρει από χώρα σε χώρα και από τόπο σε τόπο, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι είναι λίγοι εκείνοι που δεν ξέρουν τίποτα γι’ αυτό το θέμα ή που δεν έχουν επηρεαστεί καθόλου απ’ αυτό. Κι εκείνο που περιπλέκει πιο πολύ τα πράγματα είναι ότι, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται και τα χρηματικά ποσά που διατίθενται από τις κυβερνήσεις, δεν υπάρχει κανένα σημάδι που να δείχνει ότι το πρόβλημα υποχωρεί. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς προήλθαν όλοι αυτοί οι άστεγοι; Και πάνω από όλα, ποια ελπίδα υπάρχει για επίλυση του στεγαστικού προβλήματος;