Πόσο Έξυπνος Είναι ένας Ελέφαντας;

ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΩ ότι ‘ένας ελέφαντας ποτέ δεν ξεχνάει’», έγραψε μια αυθεντία, ο Τζιμ Γουίλιαμς, στο βιβλίο του Elephant Bill. Παρ’ όλα αυτά, ο Τζιμ εκτιμούσε βαθιά την εξυπνάδα αυτών των ζώων που χρησιμοποιούνταν από μια εταιρία εκμετάλλευσης ξύλου τεκ, στη Βιρμανία όπου εργαζόταν. Ανακάλυψε ότι ένας ελέφαντας μπορεί να διδαχτεί να ανταποκρίνεται σε 24 διαφορετικές προφορικές εντολές καθώς επίσης και σε πολυάριθμες σιωπηρές εντολές που δίνονται μέσω των κινήσεων του σώματος του αναβάτη. Το ακόλουθο περιστατικό αναφέρεται σ’ έναν ελέφαντα που ονομάζεται Μπαντούλα και σ’ ένα Βιρμανό αναβάτη που ονομάζεται Πο Τόκε:

«Ο Πο Τόκε δέχτηκε με πολύ μεγάλη χαρά να επιδείξει τις εξαιρετικές ικανότητες του Μπαντούλα . . . Άφησε κάτω μπροστά του δέκα αντικείμενα—ένα τσεκούρι, ένα πριόνι, τρεις αλυσίδες διαφορετικού μεγέθους η καθεμιά, ένα σφυρί, κτλ.

»‘Δώσε μου το πριόνι’, είπε στα βιρμανικά.

»Ο Μπαντούλα κοίταξε τη σειρά των εργαλείων και αμέσως έδωσε με την προβοσκίδα του το πριόνι στον Πο Τόκε.

»‘Πολύ καλά, άφησέ το κάτω’, είπε εκείνος. ‘Τώρα δώσε μου το σφυρί’. Κι αυτό επίσης το διάλεξε ο ελέφαντας χωρίς να διστάσει ούτε μια στιγμή· στη συνέχεια έδωσε όλα τα υπόλοιπα αντικείμενα το ένα μετά το άλλο χωρίς να κάνει λάθος.

»‘Είσαι ένας θαυμάσιος μεγάλος κύριος’, είπε ο Πο Τόκε, και φάνηκε πως ο Μπαντούλα το θεώρησε ως κοπλιμέντο όπως και πράγματι ήταν.

»Ο Πο Τόκε έπειτα κατέβηκε από το κεφάλι του ελέφαντα, έπιασε την άκρη μιας αλυσίδας με τα χέρια του και είπε στον Μπαντούλα να τη δέσει κόμπο. Ο ελέφαντας το έκανε με μεγάλη δύναμη, στρίβοντάς την με την προβοσκίδα του ώστε να σχηματίσει έναν κόμπο που κανένας άνθρωπος δεν θα είχε τη δύναμη να λύσει. Ωστόσο, όταν ο Πο Τόκε είπε στον Μπαντούλα να τον λύσει, εκείνος το έκανε σαν να επρόκειτο για ένα κομμάτι κλωστή. Ο Τριβ [ο γιος του Γουίλιαμς] ευχαριστήθηκε πολύ.

»‘Μα μπορεί να κάνει περισσότερα απ’ αυτό’, είπε ο Πο Τόκε με καμάρι. ‘Ελάτε να δείτε τι μπορεί να κάνει με ένα δέντρο’.

»Ανέβηκε πάνω του καβάλα και τον οδήγησε λίγα βήματα πιο πέρα όπου μεγάλωναν μερικά δενδρύλλια. Αυτή τη φορά όλες οι εντολές εκτελούνταν χωρίς να ειπωθεί ούτε μια λέξη—δεν χρησιμοποιήθηκε σαμάρι ή μαστίγιο—μόνο που ο αναβάτης πίεζε με το μέσα μέρος του μηρού του το λαιμό του ζώου ή άγγιζε με το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού το πίσω μέρος του αυτιού του.

»Κάθε φορά, ο Πο Τόκε μας έδινε να καταλάβουμε τι επρόκειτο να ζητήσει από τον Μπαντούλα να κάνει, έπειτα σιωπηλά μεταβίβαζε τις επιθυμίες του στο ζώο, του οποίου οι ικανότητες διάκρισης ήταν πράγματι αξιοσημείωτες. Το είδαμε να ανταποκρίνεται σε μια σειρά από οδηγίες που δίνονταν χωρίς λόγια. Να γυρίζει αριστερά—να γυρίζει δεξιά—να σηκώνει το κεφάλι προς τα πίσω—να κατεβάζει το κεφάλι—να τραβά προς τα κάτω ένα κλαδί—να σπρώχνει προς τα κάτω ένα δέντρο—να ξεριζώνει ένα δενδρύλλιο, ή απλώς να προστατεύει ένα δενδρύλλιο».—Από το The Footprints of Elephant Bill, της Σούζαν Γουίλιαμς.

Ποιες ιδιότητες απαιτούνται για να εκπαιδευτεί ένας ελέφαντας να ανταποκρίνεται έτσι; Σκληρότητα ή καλοσύνη; «Αφού η υπακοή του ελέφαντα είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα στοργής», εξηγεί η παραπάνω συγγραφέας, «η εκπαίδευσή του πρέπει να γίνεται με μεγάλη λεπτότητα και καλοσύνη».

Η εκπαίδευση πρέπει επίσης να αρχίσει ενώ το ζώο είναι ακόμη νεαρό. Η εκπαίδευση του Μπαντούλα άρχισε όταν ήταν 6 χρονών. Αρχικά τον χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρει φορτία, και μόνο σε ηλικία 20 χρονών θεωρήθηκε αρκετά ώριμος για να κάνει βαρύτερη εργασία μετακινώντας κορμούς. Άραγε αξίζει τον κόπο αυτή η εκπαίδευση που προϋποθέτει τόση υπομονή; Είναι φανερό ότι αξίζει. Ένας ενήλικος ελέφαντας μπορεί να σέρνει βαριούς κορμούς για 35 χρόνια περίπου. Πόσα σύγχρονα μεταφορικά οχήματα αντέχουν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;