Η Ολυμπιακή Φλόγα Ρίχνει μια Σκιά

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στον Καναδά

Η ΦΩΤΙΑ και η φλόγα έχουν κινήσει το ενδιαφέρον του ανθρώπου από την αρχή ακόμη της ιστορίας. Οι πρώτοι άνθρωποι πρέπει να έβλεπαν με φόβο «την ρομφαίαν την φλογίνην», που εμπόδιζε την είσοδο στον κήπο της Εδέμ. (Γένεσις 3:24) Εντούτοις, μια άλλη φλόγα, η Ολυμπιακή φλόγα, έχει προκαλέσει θερμά αισθήματα στην καρδιά πολλών ατόμων.

Μερικοί μπορεί να θυμούνται πώς αυτή η φλόγα διέσχισε μ’ επιτυχία ωκεανούς και ηπείρους, με διάφορα μεταφορικά μέσα, ξεκινώντας από την Ολυμπία της Ελλάδας και φτάνοντας στο Κάλγκαρι του Καναδά ή στη Σεούλ της Δημοκρατίας της Κορέας, για να σημειώσει την έναρξη των XV Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων και των XXIV Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1988. Καθώς η φλόγα διέσχιζε τον Καναδά χιλιόμετρο προς χιλιόμετρο, στα χέρια διάφορων ανθρώπων, από τους οποίους ορισμένοι βάδιζαν, άλλοι βρίσκονταν πάνω σε αναπηρικές καρέκλες, κάποιοι τρίτοι σε οχήματα για χιόνι και μερικοί άλλοι σε έλκηθρα που τα έσυραν σκύλοι, τα συναισθήματα κορυφώνονταν τόσο πολύ, που το περιοδικό Maclean’s έδωσε σ’ ένα άρθρο του τον τίτλο «Η Φλόγα του Πάθους».

Ωστόσο, άλλοι, όταν εξετάζουν την προέλευση της Ολυμπιακής φλόγας, βλέπουν το ζήτημα διαφορετικά. Γι’ αυτούς, η φλόγα ρίχνει μια ανησυχητική σκιά.

Η Ανάσταση της Φλόγας

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι θρύλοι των αρχαίων λαών λένε ότι η φωτιά στάλθηκε από τον ουρανό ως θεϊκό δώρο. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς του Όλυμπου και την έδωσε στους ανθρώπους. Η φωτιά ήταν τόσο σπουδαία, που σε μερικές κοινωνίες έκαιγε αδιάκοπα μια φλόγα. Στην Ελλάδα, πολλά σπίτια είχαν μια ιερή εστία, που αντιπροσώπευε τη ζωή, ή το πνεύμα, των ανθρώπων. Στη Ρώμη, υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στη λατρεία της Βέστα, θεάς της εστίας.

Στη διάρκεια των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων που έγιναν το 776 π.Χ., υπήρχαν εκατό βόδια για θυσία προς τον Δία και στο τέρμα του σταδίου στεκόταν ένας ιερέας ο οποίος κρατούσε μια λαμπάδα. Οι αθλητές έτρεχαν προς το τέρμα του σταδίου, προς τον ιερέα. Ο νικητής είχε το προνόμιο να πάρει τη λαμπάδα και να ανάψει τη φωτιά του θυσιαστηρίου στο οποίο θα γίνονταν οι θυσίες. Αυτή η φλόγα έκαιγε συμβολικά στη διάρκεια των αγώνων, προς τιμή αυτής της θυσίας που γινόταν για τον Δία.

Δεν φαίνεται να υπάρχει καμιά επίσημη αναφορά για την παρουσία φλόγας, όταν ο Βαρώνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν καθιέρωσε και πάλι τους αγώνες, το 1896. Ωστόσο, έχει αναφερθεί ότι καιγόταν Ολυμπιακή φλόγα στους αγώνες του Άμστερνταμ το 1928 και του Λος Άντζελες το 1932.

Αλλά πότε ξεκίνησε η ιδέα της λαμπαδηδρομίας στους σύγχρονους καιρούς; Το περιοδικό Maclean’s αναφέρει ότι το 1936, το Ναζιστικό κόμμα που χρηματοδότησε τους Θερινούς Αγώνες του Βερολίνου, οργάνωσε μια 12ήμερη διαδρομή από την Ολυμπία της Ελλάδας μέχρι τη Γερμανία, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν τρεις χιλιάδες λαμπαδηδρόμοι. Οι ηγέτες του Τρίτου Ράιχ είχαν ειδικότητα στο να προκαλούν τη μέγιστη ανταπόκριση του κοινού. Το περιοδικό Maclean’s συνεχίζει: «Η άφιξη της φλόγας προσέδωσε στην τελετή έναρξης των Αγώνων έναν άνευ προηγουμένου συναισθηματικό χαρακτήρα, και η ιδέα αυτή επικράτησε».

Ο Έλληνας συγγραφέας Ξενοφώντας Μεσσινέζης δηλώνει: «Καμιά άλλη τελετή δεν φαίνεται να δημιουργεί τόση εντύπωση όση η Φλόγα που έρχεται από την Ολυμπία, και μερικές φορές ταξιδεύει μέχρι και δυο μήνες. Αυτή συνδέει τους Αγώνες που πρόκειται να γίνουν, με τη θρησκευτική έκφραση που έχει καθαγιαστεί στη διάρκεια των αιώνων».

Η Αναβίωση των Αγώνων

Οι αρχικοί Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν σκοπό να αναζωπυρώσουν τη λατρεία. Πρωτοξεκίνησαν ως θρησκευτική γιορτή προς τιμή του Δία, του υπέρτατου ανάμεσα στους Ολύμπιους θεούς. Αυτοί οι αγώνες γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια, από το 776 π.Χ. ως το 394 μ.Χ., όταν ο «εκχριστιανισμένος» Ρωμαίος αυτοκράτορας Θεοδόσιος «διέταξε να πάψουν οι ‘ειδωλολατρικές γιορτές’». Έτσι η Ελλάδα, που αποτελούσε τότε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, συμμορφώθηκε μ’ αυτό.

Αυτό το ρωμαϊκό διάταγμα ήταν τόσο άκαμπτο, που με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική τοποθεσία όπου γίνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες χάθηκε από το προσκήνιο και παρέμεινε άγνωστη μέχρι το 19ο αιώνα. Τότε, αναφέρει η εφημερίδα The Toronto Star, «η ανακάλυψή της ήγειρε την επιθυμία να αναβιώσει η Ολυμπιακή παράδοση κι έτσι το 1896 έγιναν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες», στην Αθήνα.

Το σύγχρονο Ολυμπιακό κίνημα έχει έναν υψηλό στόχο: την επιδίωξη καλύτερων κοινωνικών αξιών. Ο Μπρους Κιντ, γράφοντας στην εφημερίδα Calgary Herald, δήλωσε: «Ο ιδρυτής, ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν, θέσπισε τους σύγχρονους Αγώνες, ως το επίκεντρο ενός κοινωνικού κινήματος που θα βοηθούσε να γίνει καλύτερος ο κόσμος, μέσω της διάδοσης της ανθρωπιστικής φιλοσοφίας του Ολυμπισμού και της ευρείας εκπαίδευσης». Έχουν επιτύχει οι αγώνες αυτόν τον υψηλό στόχο; Ο Κιντ, που είναι πρόεδρος της Ολυμπιακής Ακαδημίας του Καναδά και είχε πάρει μέρος παλιότερα σε Ολυμπιακούς Αγώνες, δήλωσε επίσης ότι «το Ολυμπιακό Κίνημα αξιεί πως είναι μια κοσμική θρησκεία» και ότι «το Ολυμπιακό Κίνημα αποτελεί γενικά μια δύναμη προς το καλό, αλλά δεν έχει καταφέρει να εκπληρώσει τις πιο βαθιές προσδοκίες που συνδέθηκαν μ’ αυτό».

Ίσως αποτυγχάνει να πετύχει τον ευγενή του στόχο επειδή είναι δύσκολο να επιτευχθεί κοινωνική βελτίωση μέσα από αθλήματα που είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικά. Επιπρόσθετα, αυτού του είδους η ανταγωνιστικότητα έχει προκαλέσει κι άλλους συμβιβασμούς σ’ ό,τι αφορά τα ιδανικά που βρίσκονται πίσω από τη σύγχρονη Ολυμπιακή φλόγα.

Νίκη Πάση Θυσία

Η μεγάλη επιθυμία για υπεροχή σε εθνικό και ατομικό επίπεδο, πάση θυσία, έχει συντελέσει πολύ στην ευρεία χρήση φαρμάκων που αυξάνουν την απόδοση. Η χρήση αυτών των φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε διανοητικά προβλήματα, που ποικίλλουν από ισχυρή κατάθλιψη μέχρι ξεσπάσματα βίαιης οργής. Στην εφημερίδα Calgary Herald, αναφέρεται ότι ο Δρ Χάρισον Ποπ είπε: «Τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν πολύ περισσότερα ψυχιατρικά συμπτώματα, απ’ όσα νόμιζε ο καθένας μας παλιότερα». Ένας γιατρός της Ολυμπιακής ομάδας των Η.Π.Α. είπε: «Τώρα δεν μπορείς να είσαι ανταγωνιστικός στα διεθνή αθλήματα χωρίς να χρησιμοποιείς αναβολικά στεροειδή».

«Χρησιμοποιούμε τη βιολογική μηχανική για να κάνουμε αυτούς τους ανθρώπους πιο ογκώδεις, γρηγορότερους και δυνατότερους», προσθέτει ένας γιατρός κάποιας Ολυμπιακής ομάδας. «Κι αυτό πρόκειται να γίνει ακόμη πιο βάρβαρο. Οι άνθρωποι θα κάνουν σχεδόν οτιδήποτε για να αυξήσουν την απόδοσή τους». Αυτό είναι γνωστό ως «σύνδρομο της νίκης πάση θυσία» ή, ακόμη πιο άσχημα, «σύνδρομο του Φρανκεστάιν». Το σύνθημα του Κουμπερτέν, «Το σπουδαιότερο είναι να πάρεις μέρος κι όχι να νικήσεις», φαίνεται πως είναι εντελώς άσχετο, σε μια κοινωνία που δικαιολογεί όλες τις προσπάθειες που καταβάλλονται για το κυνήγι του «χρυσού»—για τη νίκη και για τις μετέπειτα συμφωνίες και τα έσοδα που σχετίζονται με τις διαφημίσεις.

Το ‘ντοπάρισμα’ με αίμα, οι ορμόνες για την ανθρώπινη ανάπτυξη, η τεχνητή γονιμοποίηση που ακολουθείται από έκτρωση και η αντικατάσταση των ούρων, αποτελούν όλα μέρος ενός τεχνάσματος που χρησιμοποιούν μερικοί αθλητές οι οποίοι παίρνουν μέρος σε Ολυμπιάδες, για να περάσουν τα τεστ ανίχνευσης φαρμάκων και να αυξήσουν την απόδοσή τους στους αγώνες. Σύμφωνα με την εφημερίδα The Toronto Star, μερικές αθλήτριες «κάνουν τεχνητή γονιμοποίηση κι έπειτα από δυο ή τρεις μήνες κάνουν έκτρωση, για να επωφεληθούν από τη μεγάλη αύξηση των ορμονών». Άλλοι αθλητές «καθετηριάζονται με τα ‘καθαρά’, χωρίς φάρμακα, ούρα κάποιου άλλου, αφού αποβάλουν πρώτα όσο το δυνατόν περισσότερα από τα δικά τους ‘ντοπαρισμένα’ ούρα. . . . Τα ‘καθαρά’ ούρα εισάγονται στην ουροδόχο κύστη πριν από τον αγώνα, έτσι ώστε να περάσει ο αθλητής το τεστ ανίχνευσης φαρμάκων—αν χρειαστεί να υποβληθεί σ’ αυτό». Το ντοπάρισμα με αίμα είναι μια διαδικασία κατά την οποία ο αθλητής αφαιρεί μερικά ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία αντικαθίστανται φυσιολογικά από το σώμα, κι έπειτα, πριν από τον αγώνα, αυτός αντικαθιστά το αίμα που είχε αφαιρέσει, δίνοντας έτσι στους μυς επιπλέον οξυγόνο.

Οι εθνικοί αθλητικοί όμιλοι, αντί να αναμειχθούν μεταξύ τους και έτσι να συμβάλλουν στην αμοιβαία κατανόηση, τείνουν να μένουν κλεισμένοι στον εαυτό τους και κάθε δημοσιογραφική ομάδα συγκεντρώνει την προσοχή στη δική της χώρα και στις δικές της ομάδες. Έτσι, η «ιερή φλόγα» συμβάλλει ελάχιστα στο σπάσιμο των εθνικιστικών φραγμών. Όπως είδε το ζήτημα ένας αρθρογράφος: «Αυτό που θα συμβεί . . . στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Κάλγκαρι, κι έπειτα στους θερινούς Ολυμπιακούς της Σεούλ, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια βιτρίνα, όπου η κάθε χώρα ανταγωνίζεται για να πετύχει τη διεθνή αναγνώριση της ανωτερότητας των αντίστοιχων συστημάτων της». Πόσο αληθινό αποδείχτηκε αυτό! Ο γενικός ιατρικός υπεύθυνος μιας Ολυμπιακής ομάδας πρόσθεσε ότι οι αθλητές «είναι στρατιώτες. Αν κερδίσουν, τότε ο πολιτισμός μας θεωρείται ο υπέρτατος πολιτισμός». Και το σύνολο των μεταλλίων αποτελεί τη μονάδα μέτρησης.

Η Ολυμπιακή φλόγα και οι ευγενικές προσδοκίες τις οποίες αντιπροσώπευε αυτή έχουν καταπνιγεί από την πολιτική, την εμπορικοποίηση και τώρα την κακή χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Μετά το μεγάλο σκάνδαλο που ξέσπασε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ σχετικά με τα φάρμακα, όπου αφαιρέθηκαν τα μετάλλια του Καναδού σπρίντερ Μπεν Τζόνσον και άλλων, οφείλει κανείς να ρωτήσει: Ποιο τίμημα θα καταβληθεί ακόμη για την απόκτηση εφήμερης δόξας;

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Η Ολυμπιακή φλόγα την ώρα που φτάνει στο Κάλγκαρι του Καναδά για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988