Το Σπίτι που Έχτισε η Απληστία

«Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ είναι καλή. Μπορείτε να είστε άπληστος και ταυτόχρονα να αισθάνεστε περίφημα με τον εαυτό σας». Αναφέρθηκε ότι αυτά τα λόγια, που αποτελούσαν μέρος της ομιλίας που εκφωνήθηκε στην αποφοιτούσα τάξη μιας οικονομικής σχολής, έγιναν δεκτά με γέλια και χειροκροτήματα. (The Roaring ’80s [Η Οργιώδης Δεκαετία του 1980], του Άνταμ Σμιθ) Ομιλητής ήταν κάποιος που είχε σημειώσει μεγάλη επιτυχία στη Γουόλ Στριτ, που είχε κερδίσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, δεν πέρασε πολύς καιρός, και το περιοδικό Fortune αποκάλεσε το ίδιο άτομο «απατεώνα της χρονιάς». Μέσα σε μερικούς μήνες, βρισκόταν στη φυλακή.

Αποδείχτηκε τελικά ότι η απληστία δεν ήταν και τόσο καλή. Αλλά τα λόγια αυτού του ατόμου αναφέρονται συχνά ως αντιπροσωπευτικά της στάσης που επικρατεί στη Γουόλ Στριτ. Τι δείχνουν τα γεγονότα;

Σκεφτείτε τις τάσεις που επικρατούν στη Γουόλ Στριτ και τις οποίες έχουμε ήδη παρατηρήσει. Συναλλαγές που ελέγχονται από κομπιούτερ και γίνονται με αστραπιαία ταχύτητα, ξέφρενες ‘εξαγορές’ εταιριών που αποφέρουν ασύλληπτα κέρδη, βουνά δανεισμένων χρημάτων, όλα φαίνεται πως έχουν κάτι κοινό: την επιδίωξη του βραχυπρόθεσμου κέρδους.

Όλα τα μάτια είναι στραμμένα στο στιγμιαίο κέρδος. Το άρθρο κάποιου συντάκτη του καναδικού περιοδικού Maclean’s διατύπωσε αυτό το σημείο με δυναμικό τρόπο: «Οι νεόπλουτοι της δεκαετίας του 1980 θέλουν να παίρνουν κάτι χωρίς να δίνουν τίποτα: να παίρνουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα, καταβάλλοντας όσο το δυνατόν λιγότερη προσπάθεια». Αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι μια τέτοια κερδοσκοπική κοινωνία έχει παραγάγει το δικό της είδος εγκλήματος; Αυτό το είδος εγκλήματος είναι η . . .

Αθέμιτη Εκμετάλλευση Εμπιστευτικών Πληροφοριών (Insider Trading)

«Τι είναι αυτό;» ρώτησε το Ξύπνα! ένα συνταξιούχο πωλητή χρεωγράφων. Κι εκείνος απάντησε: ‘Στην ευρύτερή του έννοια, αυτό έχει να κάνει με το να χρησιμοποιείς κάτι που ξέρεις εσύ ως επαγγελματίας, αλλά δεν το ξέρει το επενδυτικό κοινό. Αν επωφεληθείς απ’ αυτό, τότε πλεονεκτείς’.

Αυτή η τακτική είναι παράνομη. Αλλά επικράτησε τόσο πολύ στη Γουόλ Στριτ, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, ώστε σε μια και μόνο χρονιά συνελήφθησαν περίπου 70 επιχειρηματίες της Γουόλ Στριτ. Όπως πολλά από τα προβλήματα της Γουόλ Στριτ, κι αυτό επίσης έχει σαρώσει την υφήλιο. Στην Ιαπωνία, ένας άντρας, για τον οποίο γίνονταν έρευνες προκειμένου να διαπιστωθεί αν είχε χρησιμοποιήσει παράνομα τέτοιες εμπιστευτικές πληροφορίες, προσπάθησε να δωροδοκήσει ένα νομοθέτη που συμμετείχε στη διεκπεραίωση της υπόθεσης, γονατίζοντας μπροστά του και προσφέροντάς του ένα χαρτοφύλακα με 40.000 δολάρια (περ. 6 εκατ. δρχ.) σε μετρητά. Αλλά δεν ήξερε ότι ολόκληρη η σκηνή μαγνητοσκοπούνταν και επρόκειτο να μεταδοθεί αργότερα από την κρατική τηλεόραση!

Κι άλλα χρηματιστήρια—στα οποία περιλαμβάνεται η Μπέι Στριτ του Καναδά, το Μπουρς της Γαλλίας και το Μπόρσα της Ιταλίας—έχουν κλονιστεί από σκάνδαλα που σχετίζονται μ’ αυτό το είδος εγκλήματος. Ξεσκεπάστηκε ένα τέτοιο κύκλωμα που απλωνόταν από την Αγγλία ως το Ισραήλ. Χρηματιστήρια σ’ ολόκληρο τον κόσμο φτιάχνουν νόμους για να εμποδίσουν αυτό το είδος απάτης, αλλά όπως είπε στο Ξύπνα! ο προαναφερθείς πωλητής χρεωγράφων, «είναι δύσκολο να το ορίσει κανείς κι ακόμη πιο δύσκολο να το ελέγξει. Είχαμε πολύπλοκα συστήματα ασφαλείας, αλλά είναι πιο εύκολο να κλαπούν πληροφορίες παρά χρήματα».

Το Σύνδρομο των ‘Γιάπι’

Ενώ η απληστία της Γουόλ Στριτ οδήγησε μερικούς στο έγκλημα, πολύ περισσότερους τους οδήγησε στον υλισμό. Το περιοδικό Newsweek ανέφερε ότι η Γουόλ Στριτ αποτελεί αυτή καθαυτή την καρδιά του άπληστου «φιλάργυρου πολιτισμού» της Αμερικής. Το χρηματιστήριο του 1980, του οποίου οι τιμές ανέβαιναν, προσήλκυσε αμέτρητους νεαρούς αποφοίτους που σκόπευαν να κάνουν περιουσία. Το παρατσούκλι που τους έβγαλαν ήταν ‘γιάπι’ (yuppies), από την αγγλική φράση young urban professionals (νεαροί αστοί επαγγελματίες). Επειδή είναι γνωστό πως οι φιλοδοξίες τους είναι το ίδιο υψηλές με το εισόδημά τους, οι ‘γιάπι’ αποτέλεσαν στόχο των διαφημιστών σαν ιδεώδεις καταναλωτές, σαν πραγματικές μηχανές που ξοδεύουν.

Κάποιος, που ήταν παλιότερα διαπραγματευτής της Γουόλ Στριτ και ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται πρώην ‘γιάπι’, μίλησε στο Ξύπνα! σχετικά με τη ζωή του στη Γουόλ Στριτ, στη διάρκεια των χρόνων της οικονομικής έξαρσης. Είπε ότι ο τρόπος σκέψης που επικρατούσε στην εταιρία του ήταν: «Η δουλειά σου είναι η ζωή σου. Οποιοδήποτε άλλο πράγμα είναι δευτερεύον». Ήταν συνηθισμένο πράγμα να σηκώνεσαι στις 5.00 π.μ., να δουλεύεις όλη μέρα κι έπειτα να βγάζεις έξω τους πελάτες μέχρι αργά τη νύχτα.

Αυτός θυμάται έντονα ένα περιστατικό, το οποίο, κατά τη γνώμη του, συνοψίζει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονταν οι άνθρωποι. Ένας συνάδελφός του τού έδειξε μια σειρά φωτογραφίες, που απεικόνιζαν ένα μεσίτη να παθαίνει καρδιακή προσβολή μέσα σε κάποιο χρηματιστήριο. Κι ενώ αυτός ο άνθρωπος υπέφερε, οι πυρετώδεις συναλλαγές συνεχίζονταν· δεν επιβραδύνθηκαν ούτε σταμάτησαν καθόλου.

Η εφημερίδα The New York Times ανέφερε ότι το κραχ θα αποτελούσε πλήγμα για τους ‘γιάπι’, όχι μόνο εξαιτίας του ότι συνηθίζουν να δανείζονται και να ξοδεύουν, αλλά και εξαιτίας του τρόπου σκέψης τους. Πολλοί ‘γιάπι’ δεν καταλαβαίνουν καν τη διαφορά που έχει η οικονομική αξία από την αυτοαξία.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 10]

Πολλοί ‘γιάπι’ δεν καταλαβαίνουν καν τη διαφορά που έχει η οικονομική αξία από την αυτοαξία