Φάρμακα—«Το AIDS του Αθλητισμού»

«Τα στεροειδή αποτελούν αυξανόμενη απειλή για την εθνική μας υγεία και ασφάλεια».—Ένας αξιωματούχος της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών των Η.Π.Α.

ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ θεατές που παρακολουθούσαν τους Ολυμπιακούς της Σεούλ σοκαρίστηκαν. Ο ήρωάς τους, που έκανε την ταχύτερη κούρσα των 100 μέτρων στον κόσμο, έχασε το χρυσό του μετάλλιο και αποκλείστηκε, επειδή έπαιρνε απαγορευμένες ουσίες.

Άλλη μια μάστιγα έχει πλήξει, λοιπόν, τον αθλητισμό—το ντοπάρισμα, που είναι τόσο δύσκολο να ξεριζωθεί, ώστε ονομάστηκε «το AIDS του αθλητισμού».

«Οι Ολυμπιακοί των Φαρμάκων»

Φαίνεται ότι κυρίως μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μερικοί αθλητές άρχισαν να παίρνουν φάρμακα για ντοπάρισμα. Τώρα όμως, σύμφωνα με τους ειδήμονες, η χρήση φαρμάκων από αθλητές είναι τόσο διαδεδομένη, ώστε χρειάστηκαν «πολύπλοκοι και δαπανηροί οργανισμοί, που ιδρύονται συχνά από τις ίδιες τις αθλητικές ομοσπονδίες, με σαφή στόχο την εξασφάλιση εντυπωσιακών αποτελεσμάτων, την προσέλκυση χρηματοδοτών, καθώς και την απόκτηση χρημάτων και δύναμης». Αυτό το φαινόμενο είναι τόσο διαδεδομένο, ώστε το Corriere Medico, ένα ιταλικό ιατρικό περιοδικό, αποκάλεσε τους αγώνες που έγιναν στο Λος Άντζελες το 1984 ‘Ολυμπιακούς των Φαρμάκων’.

Στην πραγματικότητα, η χρήση φαρμάκων και άλλων παράνομων ιατρικών μεθόδων για την ανέντιμη εξασφάλιση πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστών μαστίζει πολλά αθλήματα σ’ όλες τις χώρες. Κάθε χώρα θέλει να ξεπεράσει τις άλλες και γι’ αυτό κανείς δεν θέλει να σταματήσει να δίνει φάρμακα στους αθλητές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισήμανε έγκαιρα ότι «οι φιλόδοξες προσδοκίες και τα συχνά αθλητικά γεγονότα υποβάλλουν τον αθλητή σε τέτοια πίεση, ώστε να αυξάνεται ο πειρασμός να χρησιμοποιήσει μέσα, που είναι λίγο-πολύ παράνομα, για να κρατηθεί σε καλή σωματική και ψυχολογική κατάσταση. Ο πειρασμός εντείνεται από το γεγονός ότι οι προπονητές έχουν ελάχιστους ενδοιασμούς». Το ντοπάρισμα εφαρμόζεται ακόμη και σε νεαρά αγόρια.

Διάφορες Μορφές Ντοπαρίσματος

Υπάρχουν διάφορες μορφές ντοπαρίσματος. Για παράδειγμα:

Τα στεροειδή, τα φάρμακα που σχετίζονταν με αυτό που χαρακτηρίστηκε το «σοβαρότερο επεισόδιο της Ολυμπιακής ιστορίας», δηλαδή τον αποκλεισμό στη Σεούλ του Μπεν Τζόνσον που κατείχε το ρεκόρ των 100 μέτρων. Αυτές είναι ουσίες που, επηρεάζοντας την παραγωγή αμινοξέων, συμβάλλουν στην αύξηση της μυϊκής μάζας και δύναμης, καθώς και στην αύξηση της επιθετικότητας. Παραδείγματος χάρη, λέγεται ότι όλα τα παγκόσμια ρεκόρ άρσης βαρών που σημειώθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια μπορούν να αποδοθούν στη χρήση τέτοιων ουσιών.

Τα διεγερτικά, όπως η καφεΐνη και η στρυχνίνη, που χρησιμοποιούνται για να αυξήσουν την εγρήγορση και να καθυστερήσουν τον κάματο.

Τα ναρκωτικά αναλγητικά, που χρησιμοποιούνται για να σταματήσουν τον πόνο και να προκαλέσουν ηρεμία.

Οι βήτα αναστολείς, ουσίες που μειώνουν τους χτύπους της καρδιάς και σταθεροποιούν το σώμα, και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται κυρίως από τους αθλητές της τοξοβολίας και της σκοποβολής.

Τα διουρητικά, που χρησιμοποιούνται για την ταχεία απώλεια βάρους και την απόκρυψη της παρουσίας άλλων απαγορευμένων ουσιών όταν γίνονται τα τεστ.

Αυτές είναι μερικές μόνο από τις πολύ γνωστές ουσίες που χρησιμοποιούνται για ντοπάρισμα, αλλά η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή έχει καταρτίσει έναν κατάλογο με εκατό περίπου απαγορευμένα φάρμακα. Το πρόβλημα είναι ότι μόλις απαγορευτεί ένα απ’ αυτά ή μόλις αναπτύσσονται μέθοδοι για την ανίχνευσή του, ολόκληρες ομάδες γιατρών και χημικών αρχίζουν να εργάζονται για την παραγωγή άλλων φαρμάκων.

Εντούτοις, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι με τους οποίους οι αθλητές προσπαθούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους ανέντιμα. Για να βελτιώσουν τη θέση τους στο νερό, μερικοί κολυμβητές γέμιζαν τα έντερά τους με αέριο ήλιο.

Πολλοί αθλητές παραδέχτηκαν ότι κάνουν μετάγγιση αίματος για να βελτιώσουν την αντοχή τους. Σύμφωνα με μερικούς, μεταγγίζοντας τα δικά τους ερυθρά αιμοσφαίρια που τους έχουν αφαιρεθεί νωρίτερα, βελτιώνεται η ροή του οξυγόνου προς όλα τα μέρη του σώματος, περιλαμβανομένων και των μυών.

Δημοσιογραφικές πηγές αποκάλυψαν πρόσφατα ότι μερικές αθλήτριες χρησιμοποιούν την εγκυμοσύνη ως μια μορφή ντοπαρίσματος. Στις έγκυες, αυξάνεται ο όγκος του αίματος, κι αυτό με τη σειρά του αυξάνει τη μεταφορά οξυγόνου στους μυς. Μερικές αθλήτριες, και κυρίως εκείνες που συμμετέχουν σε αθλήματα στα οποία απαιτείται μεγάλη σωματική δύναμη, επωφελούνται από τα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης για να βελτιώσουν την απόδοσή τους. Μετά τους αγώνες, κάνουν έκτρωση.

Σοβαρό Πρόβλημα

Αλλά πόσο διαδεδομένο είναι αυτό το πρόβλημα; Κρίνοντας από τις σπάνιες περιπτώσεις αποκλεισμού αθλητών εξαιτίας της χρήσης φαρμάκων, μερικοί φίλαθλοι μπορεί να νομίζουν ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό αθλητών καταφεύγουν στο ντοπάρισμα και ότι, σίγουρα, τα δικά τους είδωλα δεν θα έκαναν ποτέ τέτοιο πράγμα. Αλλά εκείνοι που είναι εξοικειωμένοι με τον αθλητισμό βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά.

«Η χρήση αναβολικών είναι πολύ πιο διαδεδομένη απ’ όσο νομίζουν συνήθως οι άνθρωποι», είπε ένας πρώην δισκοβόλος από την Ιταλία. Και σύμφωνα με τον καθηγητή Σίλβιο Γκαρατίνι, ειδικό στη φαρμακολογία, το πρόβλημα του ντοπαρίσματος προφανώς είναι πολύ πιο σοβαρό απ’ όσο νομίζει ο κόσμος. Σύμφωνα με μερικές πηγές, το 50 τοις εκατό των αθλητών με τα περισσότερα σωματικά προσόντα παίρνουν απαγορευμένες ουσίες.

Ο Κίνδυνος για τους Αθλητές

Αλλά το πρόβλημα του ντοπαρίσματος δεν έγκειται απλώς στο ότι μπορεί να επιτευχθεί καλύτερη απόδοση με ανέντιμα μέσα. Ο σημερινός αθλητής, και κυρίως εκείνος που παίρνει φάρμακα, αποτελεί μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης, αν και κρυμμένης, ομάδας, η οποία περιλαμβάνει γιατρούς που μπορούν να συστήσουν απαγορευμένες ουσίες αν παραστεί ανάγκη. Ωστόσο, ο αθλητής είναι εκείνος που υφίσταται τις συνέπειες—την ντροπή επειδή τον έπιασαν και τον απέκλεισαν και, το πιο σπουδαίο, τους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία του.

Πιστεύεται ότι τα αναβολικά στεροειδή προξενούν βλάβη στο συκώτι και στο καρδιοαγγειακό σύστημα, και έχουν διάφορα άλλα δευτερεύοντα επακόλουθα στο σώμα. Αυτά τα φάρμακα θεωρούνται επίσης υπεύθυνα για βλάβες στο ουρογεννητικό σύστημα και για τη βίαιη προσωπικότητα μερικών αθλητών.

Η κατάχρηση άλλων φαρμάκων, όπως τα διεγερτικά, δημιουργεί μια «κατάσταση σύγχυσης, εξάρτησης από τοξικές ουσίες και οπτικών παραισθήσεων». Και όσο για τις μεταγγίσεις αίματος, το επιστημονικό περιοδικό Doctor επισημαίνει ότι η μετάγγιση των ερυθρών αιμοσφαιρίων του ίδιου του αθλητή δεν είναι ακίνδυνη. Ένας από τους κινδύνους της είναι η «υπερφόρτωση και η μείωση της ροής του αίματος σε ορισμένες περιοχές, που προκαλείται από την αύξηση του γλοιόδους του αίματος», και η συσσώρευση σιδήρου, «που έχει αρνητικές συνέπειες για το παρέγχυμα (στο συκώτι, στα νεφρά, στην καρδιά, στους ενδοκρινείς αδένες, κλπ.)».

Τα θύματα του ντοπαρίσματος, τουλάχιστον εκείνα που είναι γνωστά, είναι πολυάριθμα. Μερικές από τις πιο γνωστές περιπτώσεις είναι εκείνη του Δανού ποδηλάτη Τζένσεν, που πέθανε στη διάρκεια των Ολυμπιακών της Ρώμης, το 1960· του Βρετανού ποδηλάτη Τομ Σίμπσον, που πέθανε στη διάρκεια του Γύρου της Γαλλίας, το 1967· του Ολλανδού δρομέα μέσων αποστάσεων Οχουστίνους Γιάσπερς, που πέθανε αμέσως μετά τον αγώνα, στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες, το 1984· της Δυτικογερμανίδας Μπιργκίτ Ντρέσελ, επταθλήτριας που δηλητηριάστηκε από τα φάρμακα τα οποία της έδινε ένας αθλητίατρος επί χρόνια.

«Στον αθλητισμό δεν υπάρχει οίκτος», είπε ο Καρλ Λιούις, που αναδείχτηκε αρκετές φορές Ολυμπιονίκης. «Το ντοπάρισμα έχει ήδη προκαλέσει θύματα. Οι οργανωτές το ξέρουν αυτό και δεν λένε τίποτα».

Κι ωστόσο, παρ’ όλο που γνωρίζουν αυτά τα ανησυχητικά γεγονότα, πώς απαντούν οι αθλητές στο ερώτημα: «Αν μπορούσα να σου δώσω ένα χάπι που θα σε έκανε Ολυμπιονίκη, αλλά θα σε σκότωνε μέσα σ’ ένα χρόνο, θα το έπαιρνες»; Από τους Αμερικανούς αθλητές που ρωτήθηκαν, το 50 τοις εκατό είπαν ναι. Κι αυτή την ίδια απάντηση θα έδιναν προφανώς πολλοί αθλητές σε άλλα μέρη του κόσμου.

Μπορούμε να αναμένουμε ότι τα μέτρα που παίρνονται κατά των φαρμάκων θα επιτύχουν στην καταπολέμηση αυτής της μάστιγας; Σύμφωνα με τους ειδήμονες, πολύ λίγα κέντρα είναι εξοπλισμένα για να κάνουν τα κατάλληλα τεστ, και τα ίδια τα τεστ είναι πανάκριβα. Επίσης, τα αποτελέσματα των τεστ συχνά παραποιούνται. Επιπλέον, παρά τα όσα επιτεύχθηκαν στους πρόσφατους Ολυμπιακούς στην Κορέα, υπάρχουν πάντοτε καινούριες μέθοδοι ντοπαρίσματος που βρίσκονται ένα βήμα πιο μπροστά από τα μέσα ανίχνευσής τους. Εντούτοις, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για να ελπίζουμε ότι το ντοπάρισμα και η βία στον αθλητισμό θα τερματιστούν.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 9]

«Αν μπορούσα να σου δώσω ένα χάπι που θα σε έκανε Ολυμπιονίκη, αλλά θα σε σκότωνε μέσα σ’ ένα χρόνο, θα το έπαιρνες;» Από τους Αμερικανούς αθλητές που ρωτήθηκαν, το 50 τοις εκατό είπαν ναι

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 10]

Στη Σοβιετική Ένωση, τιμωρήθηκαν 290 αθλητές και προπονητές για χρήση φαρμάκων, μεταξύ των ετών 1986 και 1988.—Leninskoye Znamya, σοβιετικό περιοδικό

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 11]

«Οι αθλητές που παίρνουν στεροειδή γίνονται άγριοι και επιθετικοί».—Δρ Ρόμπερτ Βόι, επικεφαλής ιατρικός αξιωματούχος της Ολυμπιακής Επιτροπής των Η.Π.Α.