Ο Πελαργός—Ένα «Πιστό» Πουλί
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ισπανία
ΑΠΟ ΠΑΛΙΑ, ο άνθρωπος έχει δώσει στον πελαργό—που, σύμφωνα με την παράδοση, φέρνει την άνοιξη, τα μωρά και την καλοτυχία—ξεχωριστή θέση στους μύθους του και τον έχει αγαπήσει ιδιαίτερα. Η χάρη με την οποία πετάει ο πελαργός, η αγάπη που τρέφει για τα μέρη στα οποία κατοικούν άνθρωποι και ο χρήσιμος ρόλος που παίζει σ’ ό,τι αφορά τον έλεγχο των βλαβερών για τη γεωργία εντόμων—όλα αυτά τον έχουν κάνει πολύ δημοφιλή.
Αλλά το πιο αξιαγάπητο χαρακτηριστικό του είναι, ίσως, η πιστότητά του—η πιστότητα που δείχνει στη φωλιά του, στην οποία επιστρέφει κάθε χρονιά, και η πιστότητα που δείχνει στο ταίρι του, με το οποίο δημιουργεί έναν ισόβιο δεσμό. Μάλιστα, το όνομά του στην εβραϊκή σημαίνει «όσιος» ή «αυτός που δείχνει στοργική καλοσύνη», επειδή, όπως εξηγεί το Ταλμούδ, ο πελαργός διακρίνεται για την αγάπη που δείχνει στο ταίρι του.
Χάρη στη δημοτικότητά του, πριν από διακόσια σχεδόν χρόνια, ο πελαργός ήταν προστατευόμενο είδος στην Ολλανδία· λέγεται, μάλιστα, ότι μπορούσε να δει κανείς αυτά τα ήμερα πουλιά να τριγυρνάνε με καμάρι στην ψαραγορά της Χάγης. Αργότερα, ο πελαργός έγινε το εθνικό πουλί της Γερμανίας. Και σήμερα, σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, στήνονται πλατφόρμες πάνω σε στέγες για να προσελκύσουν αυτό το φιλικό πουλί να φωλιάσει πάνω σ’ αυτές. Οι πελαργοί είναι καλοδεχούμενοι γείτονες!
Τα Πήγαιν’ Έλα του
Μερικοί πελαργοί που ζουν στην Ευρώπη ξεχειμωνιάζουν στη Δυτική Αφρική, νότια της Σαχάρας, ενώ άλλοι ταξιδεύουν μέχρι τη Νότια Αφρική. Ξεκινούν το μεγάλο τους ταξίδι προς τα νότια τον Αύγουστο. Επειδή δεν είναι δεινοί στο πέταγμα, ταξιδεύουν τμηματικά. Προτιμούν να αποδημούν κατά ομάδες διαφόρων μεγεθών, και συχνά, προτού αποδημήσουν, μαζεύονται όλοι οι πελαργοί μιας συγκεκριμένης περιοχής. Οι πελαργοί είναι από τα πρώτα αποδημητικά πουλιά που επιστρέφουν στα βόρεια—ξανάρχονται στις φωλιές τους το Φεβρουάριο ή το Μάρτιο.
Εξαιτίας του μεγέθους τους—το άνοιγμα των φτερών τους είναι περίπου 1,8 μέτρα—και της αξιοπιστίας τους, οι αποδημητικοί πελαργοί τραβάνε πάντοτε την προσοχή. Μεγάλα σμήνη περνάνε με συνέπεια στον κατάλληλο καιρό πάνω από την Παλαιστίνη, το φθινόπωρο και την άνοιξη. Πριν από 2.500 και πλέον χρόνια, ο προφήτης Ιερεμίας έστρεψε την προσοχή στο γεγονός αυτό, περιγράφοντας ορθά τον πελαργό ως πουλί που «γνωρίζει τους καιρούς της μεταναστεύσεώς του».—Ιερεμίας 8:7, Απόδοση Ι. Θ. Κολιτσάρα.
Η απόσταση που καλύπτουν κάθε χρόνο—σε μερικές περιπτώσεις καλύπτουν, μαζί με την επιστροφή, 16.000 χιλιόμετρα—είναι αξιοσημείωτη, αν αναλογιστούμε, μάλιστα, ότι στο μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού πετούν χωρίς να κουνάνε τα φτερά τους. Όπως και τα μεγάλα αρπακτικά πτηνά, οι πελαργοί βασίζονται στα ανοδικά ρεύματα θερμού αέρα, προκειμένου να κερδίσουν ύψος και, στη συνέχεια, εκμεταλλεύονται το μεγάλο άνοιγμα των φτερών τους για να ολισθήσουν καλύπτοντας μεγάλες αποστάσεις χωρίς να καταβάλουν καμιά άλλη προσπάθεια εκτός από μερικά σποραδικά φτερουγίσματα.
Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της μετανάστευσης των πελαργών είναι το πώς διασχίζουν τη Μεσόγειο. Προτιμούν να μην ταξιδεύουν πάνω από το νερό, όπου δεν υπάρχουν ανοδικά ρεύματα θερμού αέρα. Έτσι, κάθε Αύγουστο, χιλιάδες πελαργοί που πρόκειται να διασχίσουν τη Μεσόγειο μαζεύονται στα δυο σημεία όπου η απόσταση πάνω από το νερό είναι η μικρότερη (στο Στενό του Γιβραλτάρ και στο Βόσπορο). Είναι εκπληκτικό ότι το μακρύ ταξίδι πάνω από την έρημο της Σαχάρας δεν τους πτοεί τόσο όσο τα 14 χιλιόμετρα που πρέπει να καλύψουν πετώντας πάνω από τη θάλασσα η οποία χωρίζει την Ισπανία από την Αφρική, απόσταση που μπορεί να απαιτήσει μέχρι και πέντε ώρες ταξίδι.
Η Παράξενη Φωλιά
Οι πελαργοί προτιμούν να φωλιάζουν σε κάποιο ψηλό σημείο, όπως στην κορυφή κάποιου ψηλού δέντρου, αν και μερικές φορές αρκούνται στο σύγχρονο αντίστοιχο του δέντρου—το στύλο του ηλεκτρικού ρεύματος. Στους Βιβλικούς χρόνους, συχνά έφτιαχναν ‘την κατοικία’ τους στα πεύκα.—Ψαλμός 104:17.
Αλλά, επί αιώνες, οι στέγες, οι εκκλησίες και οι καμινάδες σ’ ολόκληρη την Ευρώπη είναι τα μέρη στα οποία οι πελαργοί προτιμούν να χτίζουν τη φωλιά τους. Και το αρσενικό και το θηλυκό χτίζουν μαζί υπομονετικά τη φωλιά τους, ένα παράξενο κατασκεύασμα που μπορεί να δείχνει ότι, από στιγμή σε στιγμή, θα φύγει από τη βάση του και θα πέσει. Αλλά τα φαινόμενα απατούν, κι αυτές οι μεγάλες φωλιές σπάνια πέφτουν από τη θέση τους, ακόμη κι όταν έρχονται σφοδρές θύελλες. Οι φωλιές είναι τόσο ανθεκτικές ώστε το μόνο που έχουν να κάνουν οι πελαργοί, όταν έρχονται κάθε χρονιά, είναι να δαπανήσουν περίπου μια βδομάδα για μικροεπισκευές.
Αυτές τις επισκευές, που περιλαμβάνουν την προσθήκη μερικών κλαδιών και άλλων υλικών, τις κάνουν συνήθως και οι δυο πελαργοί μόλις γυρίσουν από τα μέρη στα οποία ξεχειμωνιάζουν. Και τελικά, αυτές οι επισκευές είναι που θα χαλάσουν τη φωλιά—η φωλιά θα πέσει εξαιτίας του ίδιου του βάρους της. Μέχρι να συμβεί αυτό, η φωλιά μπορεί να φτάσει τα δύο μέτρα σε ύψος, και το ένα μέτρο ή και περισσότερο σε διάμετρο.
Ακριβώς όπως οι γονείς επιστρέφουν στη φωλιά τους κάθε άνοιξη, έτσι και τα παιδιά τους προσπαθούν να βρουν ένα μέρος όσο το δυνατόν πλησιέστερο στο σημείο όπου εκκολάφθηκαν. Γι’ αυτό, μερικά παλιά κτίρια φιλοξενούν καμιά δεκαριά ή και περισσότερες τεράστιες φωλιές, που κατοικούνται όλες από τους απογόνους ενός αρχικού ζευγαριού.
Η Δύσκολη Θέση στην Οποία Βρίσκεται Σήμερα ο Πελαργός
Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις για να νιώθει ο πελαργός καλοδεχούμενος, το μέλλον του διαγράφεται ζοφερό. Τον περασμένο αιώνα υπήρχαν κάπου 500 φωλιές στην Ελβετία, αλλά τώρα έχουν απομείνει μόνο λίγες. Μια παρόμοια απαισιόδοξη εικόνα αρχίζει να διαφαίνεται στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στη Δανία και στη Γερμανία, όπου ο αριθμός των πελαργών μειώνεται ανησυχητικά. Στην Ισπανία, όπου αυτά τα πουλιά εξακολουθούν να αποτελούν συνηθισμένο θέαμα, οι κατοικημένες φωλιές έχουν μειωθεί κατά το ήμισυ στη διάρκεια της τελευταίας μόνο δεκαετίας. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν τώρα σ’ ολόκληρη την Ευρώπη μόνο 10.000 ως 20.000 ζευγάρια. Τι συμβαίνει μ’ αυτό το πουλί, που τόσο αγαπάει ο άνθρωπος;
Προφανώς, περιλαμβάνονται πολλοί παράγοντες, αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς σχετίζονται με την καταστροφή που προξενεί ο άνθρωπος στο περιβάλλον. Στην Αφρική, στα μέρη όπου ξεχειμωνιάζουν οι πελαργοί, συχνά τους κυνηγάνε και τους σκοτώνουν για τροφή, πράγμα που αποτελεί οικολογική καταστροφή, γιατί οι πελαργοί τρέφονται όλο το χειμώνα με τα σμήνη των ακρίδων, οι οποίες προκαλούν μεγάλες ζημιές στις ζωτικής σημασίας αφρικανικές σοδειές. Στο μεταξύ, στην Ευρώπη, επειδή τα αβγά δεν είναι γόνιμα—εξαιτίας της ευρείας χρήσης εντομοκτόνων—κι επειδή μειώνονται τα λιβάδια στα οποία μπορούν να βρουν τροφή οι πελαργοί, το αποτέλεσμα είναι να μεγαλώνουν λιγότεροι απόγονοι κάθε χρόνο. Κι εκτός απ’ αυτά, τα καλώδια του ηλεκτρικού ρεύματος αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για πολλά μεγάλα πουλιά, και οι κυνηγοί που τους αρέσει να σκοτώνουν άσκοπα είναι υπεύθυνοι για το θάνατο πολλών άλλων τέτοιων πουλιών.
Οι υπέρμαχοι της διατήρησης του περιβάλλοντος καταβάλλουν προσπάθειες για να προστατέψουν τον πελαργό, αλλά, για να εφαρμοστεί κάποιο επιτυχημένο πρόγραμμα, αυτό θα πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία πολλών κρατών, πράγμα δύσκολο να γίνει. Εκείνοι που αγαπάνε τη δημιουργία του Θεού έχουν την πεποίθηση ότι ποτέ δεν θα έρθει καιρός που θα εξαφανιστούν από τον ουρανό οι μεγαλόπρεπες φτερούγες του πελαργού· ότι ποτέ δεν θα έρθει καιρός που δεν θα αναγγέλλει πια την άνοιξη αυτό το φιλικό και πιστό πουλί.
[Πλαίσιο στη σελίδα 16]
Οι Πελαργοί και τα Μωρά
Εδώ και αιώνες, οι άνθρωποι λένε στα παιδιά ότι τα μωρά τα φέρνουν οι πελαργοί, και οι πελαργοί εξακολουθούν να αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό των ευχετήριων καρτών που στέλνονται στους γονείς όταν αποκτούν κάποιο μωρό. Από πού προήλθε αυτή η ιστορία;
Προφανώς, αυτή η ιδέα βασίζεται σε δυο θρύλους. Πριν από χρόνια, οι άνθρωποι παρατήρησαν ότι οι πελαργοί εμφανίζονταν φαινομενικά με θαυματουργικό τρόπο κάθε χρόνο, την ίδια εποχή. Μερικοί πίστευαν ότι, στη διάρκεια των χειμερινών μηνών, οι πελαργοί πήγαιναν στην Αίγυπτο, γίνονταν άνθρωποι και την άνοιξη ξαναγίνονταν πουλιά (έτσι εξηγούσαν το γεγονός ότι έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στα μέρη όπου κατοικούν άνθρωποι).
Οι άνθρωποι παρατήρησαν επίσης ότι οι πελαργοί περνάνε την περισσότερη μέρα τους τρώγοντας σε ελώδεις περιοχές, όπου πιστευόταν ότι κατοικούν οι ψυχές των νεογέννητων μωρών. Εφόσον οι πελαργοί είναι πουλιά που φροντίζουν πάρα πολύ τα μικρά τους, δεν απαιτήθηκε και πολλή φαντασία για να συγχωνεύσουν οι άνθρωποι την πραγματικότητα με το θρύλο και να δημιουργήσουν την άποψη ότι τα μωρά τα φέρνουν οι πελαργοί.
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]
Godo-Foto
[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]
Godo-Foto