Ένας Κομπιούτερ που Βλέπει ‘Μέσα Σας’

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νέα Ζηλανδία

ΚΟΙΤΑΞΑ μέσα από ένα στενόμακρο παράθυρο, και είδα μια παράξενη σκηνή. Μερικοί άνθρωποι ντυμένοι στ’ άσπρα στέκονταν γύρω από έναν άντρα ξαπλωμένο σ’ ένα τραπέζι. Ξεκινώντας από το κεφάλι του, άρχισαν να τον βάζουν μέσα σ’ ένα πράγμα που έμοιαζε με γιγάντια ξύστρα για μολύβια! Μήπως ήταν εφιάλτης; Μήπως ήταν καμιά σκηνή από ταινία επιστημονικής φαντασίας; Τι συνέβαινε;

Όλ’ αυτά λάβαιναν χώρα στο τοπικό μας νοσοκομείο, εδώ στο Ντουνέντιν, στη Νότια Νήσο της Νέας Ζηλανδίας. Στην πραγματικότητα, η μεγάλη ξύστρα ήταν ένα πολύ προηγμένο μηχάνημα ακτίνων Χ, που ονομάζεται αξονικός τομογράφος (CAT). Αυτά είναι τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Computerized Axial Tomography, που σημαίνουν Αξονική Τομογραφία με Κομπιούτερ. Η λέξη «τομογραφία» προέρχεται από δυο λέξεις που θα μπορούσαν να αποδοθούν ‘γράφω μια φέτα’, και αυτό ακριβώς κάνει ο αξονικός τομογράφος. Παίρνει ακτίνες Χ μιας ‘φέτας’ του σώματός σας, όμοιας με μια φέτα σαλάμι, και ‘καταγράφει’ ό,τι βλέπει.

Ίσως νομίζετε ότι αυτά τα πολύπλοκα μηχανήματα ακτίνων Χ ενδιαφέρουν μόνο τους γιατρούς και τους επιστήμονες, αλλά οι άνθρωποι εδώ επιθυμούσαν τόσο πολύ να αποκτήσουν έναν αξονικό τομογράφο, ώστε αγόρασαν έναν με κοινές συνεισφορές. Οι δυο γειτονικές επαρχίες του Οτάγκο και του Σάουθλαντ μάζεψαν 2 εκατομμύρια δολάρια Νέας Ζηλανδίας (περ. 200 εκατ. δρχ.) γι’ αυτόν τον τομογράφο, συνεισφορά που αντιστοιχεί σε 6 και πλέον δολάρια Νέας Ζηλανδίας για κάθε άντρα, γυναίκα και παιδί σ’ εκείνη την περιοχή. Το τοπικό μας πανεπιστήμιο και η ιατρική του σχολή κατέβαλαν πολλές προσπάθειες για να κινήσουν το ενδιαφέρον του κοινού γι’ αυτό το μηχάνημα, αλλά τώρα αυτοί οι τομογράφοι πολλαπλασιάζονται σ’ όλο τον κόσμο. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχει κάποιος στην περιοχή σας.

Πώς Λειτουργεί;

Βγάλατε ποτέ ακτινογραφία; Αν ναι, τότε πιθανώς θα θυμάστε ότι σας έβαλαν να σταθείτε ή να ξαπλώσετε μπροστά σε μια μεγάλη επίπεδη επιφάνεια και να μείνετε ακίνητος. Εκείνη την ώρα, αόρατες ακτίνες Χ πέρασαν μέσα από το σώμα σας και έπεσαν πάνω σε μια φωτογραφική πλάκα που βρισκόταν πίσω σας. Στα σημεία όπου ήταν τα οστά σας, οι περισσότερες ακτίνες Χ σταμάτησαν. Άλλοι ιστοί και όργανα, ανάλογα με την πυκνότητά τους, μείωσαν τις ακτίνες Χ, σε διαφορετικό βαθμό. Τελικά, βγήκε μια φωτογραφία που απεικόνιζε με σκιές τι βρισκόταν μέσα σας—έδειχνε τα οστά σας άσπρα, και τους διάφορους ιστούς και τα όργανα σε οχτώ αποχρώσεις του γκρίζου.

Οι συμβατικές ακτίνες Χ θα τα κατάφερναν θαυμάσια, αν τα οστά σας και τα όργανά σας ήταν απλωμένα σαν σε βιτρίνα, αλλά φυσικά δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μερικά είναι ‘διακριτικά’ κρυμμένα πίσω από άλλα. Πώς θα μπορούσαμε να τα φωτογραφίσουμε; Δεν μπορούμε να τα μετακινήσουμε, όπως κάνουμε όταν βγάζουμε φωτογραφία κάποιους μαθητές. Γι’ αυτόν το λόγο, πρέπει να μετακινηθεί ο φωτογράφος—πρέπει να πάρουμε ακτινογραφίες κι από άλλες γωνίες.

Στον αξονικό τομογράφο, η σχεδίαση εκείνου του πράγματος που μοιάζει με ξύστρα επιτρέπει τη λήψη ακτινογραφιών ολόγυρα στο σώμα. Σε μια μόνο ‘φέτα’ σας, παίρνονται 700 διαφορετικές φωτογραφίες σε 250 αποχρώσεις του γκρίζου. Όλες αυτές οι εικόνες επιτρέπουν να δει κανείς τι βρίσκεται μέσα σας με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες, από οποτεδήποτε στο παρελθόν.

Σε τι Χρησιμεύει ο Κομπιούτερ;

Όσο θαυμάσιο κι αν είναι το να βγάζεις τόσο πολλές ακτινογραφίες, είναι εντελώς διαφορετικό ζήτημα το να βγάλεις νόημα με όλες αυτές τις φωτογραφίες. Μπορείτε να φανταστείτε έναν χειρουργό να πηγαίνει σπίτι του μετά από μια κοπιαστική μέρα, κρατώντας 700 ακτινογραφίες του στομάχου σας, και να θέλει να τις εξετάσει τη νύχτα για να είναι έτοιμος να σας εγχειρήσει το επόμενο πρωινό; ‘Αποκλείεται’, θα πείτε. ‘Πώς θα τις εξετάσει;’

Κάτι παρόμοιο μ’ αυτή την περίπλοκη μέθοδο είναι το να πάρετε ένα φακό και να ρίξετε το φως του μέσα από ένα ποτήρι που έχει κρύο ποτό και παγάκια. Το φως θα περάσει μέσα από το ποτήρι και τα παγάκια, και θα σχηματίσει ένα σχέδιο πάνω σε μια οθόνη που θα έχετε βάλει πίσω από το ποτήρι. Υποθέστε, τώρα, ότι περιστρέφετε και το φως και την οθόνη γύρω από το ποτήρι, και ταυτόχρονα παρατηρείτε το μεταβαλλόμενο σχέδιο που σχηματίζεται από το φως και τις σκιές. Νομίζετε ότι θα μπορούσατε να καθορίσετε το ακριβές σχήμα που έχει το κάθε παγάκι;

Αυτό μπορεί να φαίνεται αδύνατο για εσάς, αλλά δεν είναι αδύνατο για έναν κομπιούτερ. Οι πληροφορίες που παρέχουν οι ακτίνες Χ συλλέγονται από ηλεκτρονικούς αισθητήρες και όχι από φωτογραφικές πλάκες. Συγκρίνοντας προσεκτικά τις ακτίνες Χ που βγήκαν από το σώμα σας μ’ εκείνες που μπήκαν σ’ αυτό, ο κομπιούτερ μπορεί να καθορίσει τι υπήρχε στο σώμα σας τη στιγμή που το διαπέρασαν οι ακτίνες Χ. Ο κομπιούτερ δεν προσδιορίζει απλώς τα σχέδια, αλλά είναι τόσο ισχυρός ώστε μπορεί να δείξει τις διαφορές ανάμεσα στο φυσιολογικό και στο πηγμένο αίμα ή ανάμεσα στον εγκεφαλικό ιστό και στο εγκεφαλικό υγρό. Μάλιστα, μπορεί να εντοπίσει πολύ ανεπαίσθητες διαφορές στην πυκνότητα των ιστών, οι οποίες απλώς θα περνούσαν απαρατήρητες με τις συνηθισμένες ακτινογραφίες.

Ποιο Είναι το Όφελος για Εσάς;

Τις αξονικές τομογραφίες τις προτιμούν πάρα πολύ οι γιατροί, επειδή τους δίνουν πολλές επιπρόσθετες πληροφορίες. Η αξονική τομογραφία μπορεί να βρει ένα μικρό όγκο από μαλακό ιστό, ο οποίος δεν θα είχε φανεί στην κανονική ακτινογραφία, κι έτσι μπορεί να σωθεί μια ζωή. Τις αξονικές τομογραφίες τις προτιμούν και οι ασθενείς, αφού είναι καλύτερα γι’ αυτούς να γίνουν ‘φέτες’ μ’ ένα ηλεκτρονικό μηχάνημα, παρά με το χειρουργικό νυστέρι. Μ’ αυτές μπορούν να αποφευχθούν πολλές επικίνδυνες εγχειρήσεις που γίνονται για διερεύνηση και μόνο, εγχειρήσεις που δεν είναι διόλου ευχάριστες και προξενούν πολλές επιπλοκές. Τα άτομα, λοιπόν, που προσπαθούν να αποφύγουν μια τέτοια εγχείρηση, θα μπορούσαν να ρωτήσουν το γιατρό τους αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αξονικός τομογράφος.

Ακόμη κι όταν δεν μπορεί να αποφευχθεί η εγχείρηση, ο αξονικός τομογράφος μπορεί να βοηθήσει. Ο πρόεδρος και καθηγητής του Τμήματος Ακτινολογίας, στην ιατρική σχολή κάποιου πανεπιστημίου, τόνισε ότι ο αξονικός τομογράφος μπορεί να κάνει τις εγχειρήσεις πιο ακριβείς, δίνοντας στους γιατρούς λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το τι πρόκειται να συναντήσουν μέσα στο σώμα σας. «Ο τομογράφος τούς δίνει [τις πληροφορίες] στο χέρι», είπε ο ίδιος, κι αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα τόσο για το γιατρό όσο και για τον ασθενή.

Φυσικά, και οι αξονικοί τομογράφοι έχουν τους περιορισμούς τους. Παρά το ότι μπορούν να εντοπίσουν πολλά προβλήματα, συχνά σε αρχικό στάδιο, τότε που είναι θεραπεύσιμα, δεν μπορούν να θεραπεύσουν τίποτα. Μολονότι αρκετές φορές μπορούν να κάνουν τη διερεύνηση που θα έπρεπε να γίνει με ανεπιθύμητες και, μερικές φορές, επικίνδυνες εγχειρήσεις, δεν υποκαθιστούν πάντοτε την εγχείρηση. Όσο για εσάς, δεν θα πρέπει να πηγαίνετε στο γιατρό σας και να ζητάτε αξονική τομογραφία κάθε φορά που σας πιάνει πονοκέφαλος. Να θυμάστε ότι όλες οι ακτινογραφίες εμπερικλείουν έναν πολύ μικρό, αλλά υπολογίσιμο, κίνδυνο για την υγεία και δεν θα πρέπει να γίνονται αν δεν υπάρχουν βάσιμοι ιατρικοί λόγοι. Από την άλλη μεριά, αν ο γιατρός σας σάς συστήσει να κάνετε αξονική τομογραφία, μπορείτε να είστε χαρούμενοι που θα εξυπηρετηθείτε απ’ αυτό το θαυμαστό τεχνολογικό επίτευγμα.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Εισαγωγή στον αξονικό τομογράφο

[Ευχαριστίες]

Camerique/H. Armstrong Roberts