Μπορείτε να Εμπιστεύεστε τις Ειδήσεις που Μαθαίνετε;
ΣΤΙΣ 10 Μαΐου 1927, μια ειδική έκδοση της γαλλικής εφημερίδας Λα Πρες (La Presse) ανέφερε ότι η πρώτη επιτυχημένη υπερατλαντική πτήση χωρίς σταθμό έγινε από δύο Γάλλους πιλότους, τον Νουνζεσέρ και τον Κολί. Η πρώτη σελίδα είχε φωτογραφίες των δύο αεροπόρων, καθώς και λεπτομέρειες για την άφιξή τους στη Νέα Υόρκη. Αλλά αυτή η αφήγηση ήταν ένα μύθευμα. Στην πραγματικότητα, το αεροσκάφος είχε χαθεί και οι αεροπόροι είχαν σκοτωθεί.
Εντούτοις, τα ψεύτικα δημοσιεύματα είναι πολύ πιο συνηθισμένα απ’ ό,τι υποψιάζονται οι περισσότεροι άνθρωποι. Το 1983, ορισμένες προσωπικές σημειώσεις, που υποτίθεται ότι ήταν του Χίτλερ, δημοσιεύτηκαν σε σημαντικά εβδομαδιαία περιοδικά, ιδιαίτερα στη Γαλλία και στη Δυτική Γερμανία. Αποδείχτηκαν πλαστογραφήματα.
Παρόμοια, το 1980 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ουάσινγκτον Ποστ (Washington Post) μια ιστορία για ένα νεαρό τοξικομανή. Χάρη σ’ αυτή την αφήγηση, η συγγραφέας κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ, την ανώτερη διάκριση για ένα δημοσιογράφο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά αργότερα αποδείχτηκε ότι η ιστορία ήταν πλαστή, ήταν ένα μύθευμα. Υπό την πίεση των ανακριτών, η συγγραφέας υπέβαλε την παραίτησή της, λέγοντας: «Ζητώ συγνώμη από την εφημερίδα μου, από τον επαγγελματικό μου κλάδο, από την επιτροπή για την απονομή του βραβείου Πούλιτζερ και απ’ όλους τους εκζητητές της αλήθειας».
Ωστόσο, οι πλαστές ειδήσεις ή τα ψεύτικα δημοσιεύματα, δεν είναι τα μόνα εμπόδια για την εξεύρεση της αλήθειας σχετικά με το τι συμβαίνει στον κόσμο.
Η Επιλογή των Ειδήσεων και η Παρουσίασή τους
Συχνά οι δημοσιογράφοι και οι εκδότες επιλέγουν ειδήσεις που γοητεύουν το κοινό, αλλά που μπορεί να μην έχουν πραγματική σημασία. Η προτεραιότητα δίνεται σ’ ό,τι είναι εντυπωσιακό ή τραβάει την προσοχή, ώστε να αυξηθεί η κυκλοφορία και η δημοτικότητα των εντύπων τους. Προβάλλονται αστέρια από τον κόσμο του θεάματος και των σπορ, άσχετα με το τι είδους πρότυπα προσφέρουν στους νέους. Έτσι, το αν κάποιος από αυτούς ερωτεύεται, παντρεύεται ή πεθαίνει αποτελεί συχνά είδηση.
Οι τηλεοπτικές ειδήσεις γενικά προβάλλουν θέματα ελκυστικά στην όραση. Ο υπεύθυνος μιας μεγάλης τηλεοπτικής εταιρίας, όπως αναφέρεται στο περιοδικό Τι-Βι Γκάιντ (TV Guide), «δήλωσε ότι ήθελε ‘σκηνές’ στους σταθμούς—σκηνές που να σου κόβουν την ανάσα, εντυπωσιακές σκηνές που να αιχμαλωτίζουν το θεατή σε κάθε ιστορία». Πράγματι, συνήθως τους ενδιαφέρει περισσότερο να προσελκύουν θεατές παρά να μορφώνουν το κοινό.
Ο τρόπος που παρουσιάζονται τα γεγονότα μπορεί να μη δίνει ολοκληρωμένη άποψη. Για παράδειγμα, ένα εβδομαδιαίο συμπλήρωμα της γαλλικής εφημερίδας Λε Μοντ (Le Monde) ανέφερε ότι «εξερράγησαν τρεις τηλεοπτικές συσκευές [στη Γαλλία] σε διάστημα μόλις δεκαπέντε ημερών». Αν και αυτό παρουσιάστηκε σαν κάτι το ασυνήθιστο, ο αριθμός των τηλεοπτικών συσκευών που εξερράγησαν σ’ αυτή την περίοδο των 15 ημερών ήταν στην πραγματικότητα μικρότερος από το φυσιολογικό.
Επίσης, ορισμένες σημαντικές ειδήσεις παρουσιάζονται μερικές φορές μεροληπτικά. Το περιοδικό Παρέιντ Μάγκαζιν (Parade Magazine) αναφέρει ότι αξιωματούχοι και πολιτικοί συχνά «διοχετεύουν τα ψεύδη τους με τη βοήθεια των μέσων ενημέρωσης, παραποιώντας τις ειδήσεις για να επηρεάσουν τον τρόπο σκέψης σας. Ασχολούνται με επιλεγμένα γεγονότα, αντί να ασχολούνται με όλη την αλήθεια».
Αυτό απασχολεί πολλούς σχολιαστές ειδήσεων. Μια γαλλική εγκυκλοπαίδεια, η Encyclopædia Universalis, δηλώνει: «Από το τέλος της δεκαετίας του 1980, τα σημαντικά μέσα ενημέρωσης, και ειδικά η τηλεόραση, επικρίνονται απ’ όλες τις απόψεις, από ειδικούς και μη, από τον απλό άνθρωπο και από γνωστές προσωπικότητες, για ό,τι λέγεται και ό,τι δεν λέγεται, για τον τρόπο που λέγεται και για διάφορους υπαινιγμούς».
Η ελεύθερη ανταλλαγή ειδήσεων σε διεθνή κλίμακα αποτελεί επίσης πρόβλημα και ήταν το θέμα μιας έντονης συζήτησης στην ΟΥΝΕΣΚΟ (Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών [UNESCO]). Οι αναπτυσσόμενες χώρες εξέφρασαν το παράπονο ότι τις αναφέρουν στις ειδήσεις μόνο όταν τους συμβαίνουν καταστροφές ή όταν έχουν πολιτικά προβλήματα. Ένα άρθρο στη γαλλική εφημερίδα Λε Μοντ, αφού ανέφερε ότι ορισμένα πρακτορεία τύπου στη Δύση μεταδίδουν πολύ περισσότερες ειδήσεις για τις χώρες στο Βόρειο Ημισφαίριο, απ’ ό,τι για τις χώρες στο Νότιο Ημισφαίριο, πρόσθεσε: «Αυτό έχει επιφέρει σημαντική έλλειψη ισορροπίας που επηρεάζει την κοινή γνώμη τόσο στις βιομηχανοποιημένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες».
Ομάδες που Ασκούν Ισχυρή Πίεση
Η πίεση που ασκούν οι διαφημιστές στους συντάκτες των ειδήσεων επηρεάζει και αυτή τα νέα που φτάνουν στο κοινό. Στη δεκαετία του 1940, ένα περιοδικό των Η.Π.Α. έχασε διαφημίσεις από κατασκευαστές πιάνων, όταν δημοσίευσε ένα άρθρο που παρουσίαζε τα πλεονεκτήματα του να χρησιμοποιεί κανείς κιθάρα για να συνοδεύει το τραγούδι. Αργότερα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ένα κύριο άρθρο που εξυμνούσε ιδιαίτερα το πιάνο! Έτσι, το γεγονός ότι είναι σχετικά σπάνια τα άρθρα που εκθέτουν τους κινδύνους του καπνίσματος δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, αν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των περιοδικών για τα οποία οι διαφημίσεις τσιγάρων αποτελούν κύρια πηγή εσόδων.
Άλλος ένας τομέας στον οποίο ασκείται πίεση περιλαμβάνει τους ίδιους τους αναγνώστες ή τους θεατές. Ο Ρεϊμόντ Καστάνς, πρώην διευθυντής ενός δημοφιλούς γαλλικού ραδιοσταθμού, εξήγησε ότι οι ακροατές ήταν πάρα πολύ συντηρητικοί, και γι’ αυτό έπρεπε να προσέχουν να μην τους αναστατώνουν. Μήπως λοιπόν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι σε μια χώρα που επικρατεί μια ορισμένη θρησκεία, έχουν αποσιωπηθεί άσχημα περιστατικά σχετικά μ’ αυτήν ή δεν έχουν τονιστεί όσο θα έπρεπε;
Πίεση επίσης ασκείται από ομάδες εξτρεμιστών ή από μεμονωμένα άτομα, που πιστεύουν ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν δίνουν αρκετή προσοχή στις απόψεις τους. Πριν από μερικά χρόνια, οι τρομοκράτες που απήγαγαν τον Άλντο Μόρο, πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας, επέμεναν να δοθεί πλήρης κάλυψη στις απαιτήσεις τους από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τις ιταλικές εφημερίδες. Παρόμοια, και οι τρομοκράτες που κάνουν αεροπειρατείες και πιάνουν ομήρους περιλαμβάνονται στις τηλεοπτικές ειδήσεις κι έτσι επιτυγχάνουν τη δημοσιότητα που επιδιώκουν.
Οι δημοσιογράφοι μερικές φορές κατηγορούνται ότι είναι κομφορμιστές, ότι διαιωνίζουν καθιερωμένα συστήματα και απόψεις. Αλλά μπορούμε να αναμένουμε ότι μια βιομηχανία που θέλει να κερδίζει όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες ή ακροατές θα διέδιδε ιδέες και απόψεις αντίθετες μ’ αυτές που έχουν οι περισσότεροι από εκείνους για τους οποίους εργάζεται;
Ένα σχετικό πρόβλημα είναι ότι σε πολλές χώρες τα αυξανόμενα έξοδα οδηγούν τις εφημερίδες σε συγχώνευση, κι έτσι σχηματίζονται πραγματικές «αυτοκρατορίες τύπου» στα χέρια μικρών ομάδων ή ακόμα και ενός ανθρώπου. Αν ο αριθμός των εκδοτών συνεχίσει να μειώνεται, αυτό θα περιορίσει την ποικιλία στις απόψεις που δημοσιεύονται.
Επίδραση στο Κοινό
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μέσα ενημέρωσης συμβάλλουν επίσης στη διαμόρφωση των κοινωνικών αξιών. Αυτό γίνεται με το να παρουσιάζουν ως αποδεκτά, ηθικά πρότυπα και τρόπους ζωής που μόλις πριν από λίγα χρόνια θα είχαν απορριφθεί.
Για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κάποιος μεσήλικας, Μάρτυρας του Ιεχωβά, έκανε μια συζήτηση για την ομοφυλοφιλία με τον πατέρα του, που τότε έμενε κοντά στο Σαν Φραντζίσκο της Καλιφόρνιας. Πρωτύτερα στη ζωή του, ο πατέρας είχε μεταδώσει στο γιο του την άποψη ότι η ομοφυλοφιλική συμπεριφορά ήταν αποκρουστική. Αλλά τότε, ύστερα από μερικές δεκαετίες, επηρεασμένος από τα μέσα ενημέρωσης, ο ηλικιωμένος πατέρας υπερασπιζόταν την ομοφυλοφιλία ως αποδεκτό εναλλακτικό τρόπο ζωής.
Η (γαλλική) Εγκυκλοπαίδεια της Κοινωνιολογίας (Encyclopedia of Sociology) βεβαιώνει: «Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση μπορούν κάλλιστα . . . να ενσταλάξουν νέες ιδέες, να ενθαρρύνουν καινοτομίες ή ταραχοποιές τάσεις. Εξαιτίας της προτίμησης που υπάρχει για συνταρακτικά νέα, τα μέσα ενημέρωσης προωθούν αυτά τα νέα από την αρχή και μεγαλοποιούν τη σπουδαιότητά τους».
Αν δεν θέλουμε να διαπλάθονται οι αξίες μας από τα μέσα ενημέρωσης, τι μπορούμε να κάνουμε; Θα πρέπει να ακολουθούμε τις σοφές συμβουλές που βρίσκονται στην Αγία Γραφή. Κι αυτό γιατί τα πρότυπά της και οι αρχές της εξακολουθούν να ισχύουν για οποιαδήποτε κοινωνία σε οποιαδήποτε περίοδο της ιστορίας. Επίσης, μας βοηθούν να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να συμμορφωνόμαστε με τα θεϊκά πρότυπα και όχι με τις δημοφιλείς ιδέες του σύγχρονου κόσμου.—Ησαΐας 48:17· Ρωμαίους 12:2· Εφεσίους 4:22-24.
Επιπρόσθετα, οι Γραφές εξηγούν μια σημαντική πλευρά των ειδήσεων που σε γενικές γραμμές διαφεύγει από τα μέσα ενημέρωσης. Ας εξετάσουμε αυτή την πλευρά στο επόμενο άρθρο.
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Τα εξτρεμιστικά κινήματα επιτυγχάνουν τη δημοσιότητα που επιθυμούν
[Ευχαριστίες]
Photo ANSA