Η Πώληση Αίματος Είναι Μεγάλη Επιχείρηση

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΧΡΥΣΟΣ! Όπως υπονοεί η παρονομασία, πρόκειται για μια ουσία με μεγάλη αξία. Πρόκειται για ένα πολύτιμο υγρό, έναν εξαιρετικά σπουδαίο φυσικό πόρο που συγκρίνεται, όχι μόνο με το χρυσό, αλλά επίσης με το πετρέλαιο και με το κάρβουνο. Όμως, ο κόκκινος χρυσός δεν εξορύσσεται από φλέβες πετρωμάτων με τρυπάνια και δυναμίτη. Εξορύσσεται από τις ανθρώπινες φλέβες με πολύ πιο διακριτικά μέσα.

«Σε παρακαλώ, το κοριτσάκι μου χρειάζεται αίμα», ικετεύει μια διαφημιστική αφίσα που ξεπροβάλλει πάνω από μια πολυσύχναστη λεωφόρο στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Άλλες διαφημίσεις προτρέπουν: «Αιμοδότη, χωρίς εσένα δεν μπορεί να ζήσει ο κόσμος». «Το αίμα σου μετράει. Δώσε ένα χέρι βοήθειας».

Είναι φανερό ότι οι άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν άλλους, πιάνουν πράγματι το μήνυμα. Συρρέουν κατά μεγάλες ομάδες, σ’ όλο τον κόσμο. Χωρίς αμφιβολία, οι περισσότεροι απ’ αυτούς, καθώς και οι άνθρωποι που συλλέγουν το αίμα και οι άνθρωποι που το μεταγγίζουν, θέλουν πραγματικά να βοηθήσουν εκείνους που πάσχουν, και πιστεύουν ότι αυτό κάνουν.

Αλλά από την αιμοδοσία μέχρι τη μετάγγιση, το αίμα περνάει από περισσότερα χέρια και υφίσταται περισσότερες διαδικασίες απ’ ό,τι μπορούν να διανοηθούν οι περισσότεροι από εμάς. Όπως το χρυσάφι, έτσι και το αίμα ενθαρρύνει την απληστία. Μπορεί να πουληθεί με κάποιο κέρδος και μετά να ξαναπουληθεί με ακόμη μεγαλύτερο κέρδος. Μερικοί άνθρωποι κάνουν το παν για να αποκτήσουν τα δικαιώματα συλλογής αίματος, το οποίο πουλάνε σε εξωφρενικές τιμές, κάνουν περιουσίες απ’ αυτό, ακόμη και το διακινούν λαθραία από τη μια χώρα στην άλλη. Σ’ όλο τον κόσμο, η πώληση αίματος είναι μια μεγάλη επιχείρηση.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αιμοδότες κάποτε πληρώνονταν για το αίμα που έδιναν. Όμως, το 1971, ο Βρετανός συγγραφέας Ρίτσαρντ Τίτμας διατύπωσε την κατηγορία ότι, δελεάζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τους φτωχούς και τους αρρώστους να δίνουν αίμα για μερικά δολάρια, το αμερικανικό σύστημα ήταν ανασφαλές. Επίσης, ισχυρίστηκε ότι είναι ανήθικο να βγάζουν κέρδος οι άνθρωποι από το αίμα που δίνουν για να βοηθήσουν άλλους. Η επίθεσή του έφερε τον τερματισμό της πληρωμής των ατόμων που προσφέρουν πλήρες αίμα στις Ηνωμένες Πολιτείες (μολονότι το σύστημα αυτό ευημερεί ακόμη σε μερικές χώρες). Παρά το γεγονός αυτό, η αγορά αίματος δεν έγινε λιγότερο κερδοφόρα. Γιατί;

Πώς Παρέμεινε το Αίμα Κερδοφόρο

Στη δεκαετία του 1940, οι επιστήμονες άρχισαν να διαχωρίζουν το αίμα στα συστατικά του. Η διαδικασία αυτή, που τώρα λέγεται κλασματικός διαχωρισμός, κάνει το αίμα μια ακόμη πιο επικερδή επιχείρηση. Πώς; Σκεφτείτε το εξής: Όταν ένα τελευταίο μοντέλο αυτοκινήτου διαλυθεί και πουληθεί ως ανταλλακτικά, μπορεί να πιάσει πενταπλάσια τιμή απ’ αυτήν που είχε όταν ήταν συναρμολογημένο. Παρομοίως, το αίμα αξίζει πολύ περισσότερο όταν γίνει ο διαχωρισμός του και πουληθούν χωριστά τα συστατικά του.

Το πλάσμα, που αποτελεί σχεδόν το μισό του συνολικού όγκου του αίματος, είναι ένα ιδιαίτερα κερδοφόρο συστατικό του αίματος. Εφόσον το πλάσμα δεν έχει κανένα από τα κυτταρικά μέρη του αίματος—ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια—μπορεί να αποξηρανθεί και να αποθηκευτεί. Και ακόμη, ο κάθε δότης επιτρέπεται να δίνει πλήρες αίμα μόνο μέχρι πέντε φορές το χρόνο, αλλά μπορεί να δίνει πλάσμα μέχρι και δυο φορές την εβδομάδα μέσω πλασμαφαίρεσης. Μ’ αυτή τη διαδικασία εξάγεται πλήρες αίμα, διαχωρίζεται το πλάσμα και μετά τα κυτταρικά συστατικά εισάγονται ξανά στον δότη.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτρέπουν ακόμη στους δότες να πληρώνονται για το πλάσμα που δίνουν. Επιπρόσθετα, η ίδια χώρα επιτρέπει στους δότες να δίνουν περίπου τέσσερις φορές περισσότερο πλάσμα ετήσια απ’ ό,τι συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας! Δεν είναι λοιπόν άξιο απορίας το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες συλλέγουν πάνω από το 60 τοις εκατό της παγκόσμιας διαθέσιμης ποσότητας πλάσματος. Όλο αυτό το πλάσμα αξίζει περίπου 450 εκατομμύρια δολάρια [περ. 75 δισ. δρχ.] όπως είναι, αλλά αποφέρει πολύ περισσότερα κέρδη όταν διατίθεται στην αγορά, επειδή κι αυτό το ίδιο μπορεί να διαχωριστεί σε διάφορα συστατικά. Σ’ όλο τον κόσμο, το πλάσμα αποτελεί το υπόβαθρο μιας βιομηχανίας με ετήσια έσοδα 2.000.000.000 δολάρια [περ. 336 δισ. δρχ.] !

Η Ιαπωνία, σύμφωνα με την εφημερίδα Μαϊνίτσι Σιμπούν (Mainichi Shimbun), καταναλώνει περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας διαθέσιμης ποσότητας πλάσματος. Αυτή η χώρα εισάγει το 96 τοις εκατό αυτού του συστατικού του αίματος, το περισσότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επικριτές από την ίδια την Ιαπωνία έχουν αποκαλέσει τη χώρα «βρικόλακα του κόσμου», και το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας της Ιαπωνίας προσπαθεί να καταστείλει αυτό το είδος εμπορίου, λέγοντας ότι είναι παράλογο να βγαίνουν κέρδη από το αίμα. Μάλιστα, το Υπουργείο καταγγέλλει ότι τα ιατρικά ιδρύματα στην Ιαπωνία κερδίζουν γύρω στα 200.000.000 δολάρια [περ. 33,6 δισ. δρχ.] κάθε χρόνο από ένα και μόνο συστατικό του πλάσματος, τη λευκωματίνη.

Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας καταναλώνει περισσότερα παράγωγα αίματος απ’ ό,τι όλη η υπόλοιπη Ευρώπη, και σε μεγαλύτερη αναλογία κατ’ άτομο απ’ οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Το βιβλίο Λόγου Χάρη, το Αίμα (Zum Beispiel Blut) λέει για τα παράγωγα του αίματος: «Η μισή ποσότητα και πλέον εισάγεται κυρίως από τις Η.Π.Α., αλλά και από τον Τρίτο Κόσμο επίσης. Ούτως ή άλλως δηλαδή, από φτωχούς που θέλουν να βελτιώσουν το εισόδημά τους δίνοντας πλάσμα». Μερικοί απ’ αυτούς τους φτωχούς ανθρώπους πουλάνε τόσο πολύ απ’ το αίμα τους ώστε πεθαίνουν από απώλεια αίματος.

Πολλά εμπορικά κέντρα συλλογής πλάσματος είναι τοποθετημένα με στρατηγικό τρόπο σε περιοχές με χαμηλό εισόδημα ή κατά μήκος των συνόρων φτωχότερων κρατών. Προσελκύουν φτωχούς και εξαθλιωμένους ανθρώπους, οι οποίοι είναι και με το παραπάνω πρόθυμοι να ανταλλάξουν πλάσμα με χρήματα κι έχουν πολλούς λόγους να δίνουν περισσότερο αίμα απ’ όσο θα έπρεπε ή να αποκρύπτουν οποιαδήποτε ασθένεια από την οποία μπορεί να πάσχουν. Αυτή η διακίνηση του πλάσματος έχει αναπτυχθεί σε 25 χώρες σ’ όλο τον κόσμο. Μόλις απαγορευτεί σε μια χώρα, ξεφυτρώνει σε μια άλλη. Η δωροδοκία αξιωματούχων, καθώς και το λαθρεμπόριο, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστα φαινόμενα.

Κέρδη σ’ έναν Τομέα που Θεωρείται Μη Κερδοσκοπικός

Αλλά και οι τράπεζες αίματος, που είναι μη κερδοσκοπικές, έχουν δεχτεί σκληρή κριτική τώρα τελευταία. Το 1986, η δημοσιογράφος Άντρια Ροκ κατήγγειλε στο περιοδικό Χρήμα (Money) ότι μια μονάδα αίματος κοστίζει στις τράπεζες αίματος 57,5 δολάρια [περ. 9.500 δρχ.] για τη συλλογή της από τους δότες, στα νοσοκομεία 88 δολάρια [περ. 14.500 δρχ.] για να την αγοράσουν από τις τράπεζες αίματος και στους ασθενείς από 375 έως και 600 δολάρια [περ. 63.000-100.000 δρχ.] για να τη δεχτούν μέσω μετάγγισης.

Έχει αλλάξει η κατάσταση από τότε; Το Σεπτέμβριο του 1989, ο Γκίλμπερτ Μ. Γκολ, δημοσιογράφος της εφημερίδας Δε Φιλαντέλφια Ινκουάιρερ (The Philadelphia Inquirer), έγραψε μια σειρά από άρθρα που αφορούσαν το σύστημα τραπεζών αίματος στις Η.Π.Α.a Μετά από έρευνα που κράτησε ένα χρόνο, ανέφερε ότι μερικές τράπεζες αίματος ικετεύουν τους ανθρώπους να δώσουν αίμα και μετά γυρίζουν και πουλάνε μέχρι και τη μισή ποσότητα απ’ αυτό το αίμα σε άλλα κέντρα αιμοδοσίας, με σημαντικό κέρδος. Ο Γκολ υπολόγισε ότι οι τράπεζες αίματος εμπορεύονται περίπου μισό εκατομμύριο λίτρα αίμα κάθε χρόνο μ’ αυτή τη μέθοδο, σε μια αμφισβητήσιμη αγορά με ετήσια έσοδα 50.000.000 δολάρια [περ. 8,4 δισ. δρχ.] η οποία λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο σαν χρηματιστήριο.

Υπάρχει όμως μια θεμελιώδης διαφορά: Αυτές οι αγοραπωλησίες του αίματος δεν παρακολουθούνται από την κυβέρνηση. Κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει την ακριβή έκτασή τους και, πολύ περισσότερο βέβαια, να ρυθμίσει τις τιμές τους. Επίσης, πολλοί αιμοδότες δεν ξέρουν τίποτα γι’ αυτές. «Οι άνθρωποι πέφτουν θύματα απάτης», είπε ένας συνταξιούχος πρώην τραπεζίτης αίματος στην εφημερίδα Δε Φιλαντέλφια Ινκουάιρερ. «Κανείς δεν τους λέει ότι το αίμα τους καταλήγει σ’ εμάς. Θα εξοργίζονταν αν το μάθαιναν». Ένα στέλεχος του Ερυθρού Σταυρού το έθεσε περιληπτικά, λέγοντας: «Οι τραπεζίτες αίματος εξαπατούν χρόνια τώρα το αμερικανικό κοινό».

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο, οι τράπεζες αίματος συλλέγουν περίπου 6,5 εκατομμύρια λίτρα αίμα κάθε χρόνο και πουλάνε πάνω από 30 εκατομμύρια μονάδες παραγώγων του αίματος προς 1 περίπου δισεκατομμύριο δολάρια [περ. 168 δισ. δρχ.]. Αυτό είναι ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Οι τράπεζες αίματος δεν χρησιμοποιούν τον όρο «κέρδος». Προτιμούν τη φράση «πλεονάσματα έναντι δαπανών». Ο Ερυθρός Σταυρός, λόγου χάρη, αποκόμισε 300 εκατομμύρια δολάρια [περ. 50,4 δισ. δρχ.] σε «πλεονάσματα έναντι δαπανών» από το 1980 έως το 1987.

Οι τράπεζες αίματος διαμαρτύρονται λέγοντας ότι είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Ισχυρίζονται ότι, αντίθετα μ’ αυτό που συμβαίνει στις μεγάλες εταιρίες της Γουόλ Στριτ, τα δικά τους χρήματα δεν πηγαίνουν σε μετόχους. Αν όμως ο Ερυθρός Σταυρός είχε μετόχους, θα κατατασσόταν ανάμεσα στις πιο κερδοφόρες εταιρίες στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως είναι η Τζένεραλ Μότορς. Και οι ανώτεροι υπάλληλοι των τραπεζών αίματος έχουν πραγματικά παχυλούς μισθούς. Το 25 τοις εκατό των υπαλλήλων αυτών σε 62 τράπεζες αίματος, στις οποίες έκανε έρευνα η εφημερίδα Δε Φιλαντέλφια Ινκουάιρερ, παίρνουν πάνω από 100.000 δολάρια [περ. 16,8 εκατ. δρχ.] το χρόνο. Μερικοί παίρνουν τα διπλάσια και παραπάνω.

Οι τραπεζίτες αίματος ισχυρίζονται επίσης ότι δεν «πουλάνε» το αίμα που συλλέγουν—χρεώνουν μόνο τα έξοδα επεξεργασίας. Ένας τραπεζίτης αίματος στρέφεται εναντίον αυτού του ισχυρισμού, λέγοντας: «Εξοργίζομαι όταν ακούω τον Ερυθρό Σταυρό να λέει ότι δεν πουλάει το αίμα. Είναι σαν να σου λέει το σούπερ μάρκετ ότι σου χρεώνει μόνο το χάρτινο κουτί, όχι το γάλα».

Η Παγκόσμια Αγορά

Όπως συμβαίνει με το εμπόριο πλάσματος, έτσι και το εμπόριο πλήρους αίματος υπάρχει σ’ όλο τον κόσμο. Το ίδιο και οι επικρίσεις εναντίον του. Ο ιαπωνικός Ερυθρός Σταυρός, για παράδειγμα, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων τον Οκτώβριο του 1989, όταν προσπάθησε να διεισδύσει στην ιαπωνική αγορά προσφέροντας μεγάλες εκπτώσεις σε παράγωγα αίματος το οποίο είχε συλλεχθεί με εθελοντική αιμοδοσία. Τα νοσοκομεία έδρεψαν τεράστια κέρδη, ισχυριζόμενα στα ασφαλιστικά έντυπα ότι είχαν αγοράσει το αίμα στις κανονικές τιμές.

Σύμφωνα με την ταϋλανδέζικη εφημερίδα Δε Νέισον (The Nation), μερικές ασιατικές χώρες αναγκάστηκαν να περιορίσουν την αγορά του κόκκινου χρυσού απαγορεύοντας την επί πληρωμή αιμοδοσία. Στην Ινδία έως και 500.000 άτομα πουλάνε το ίδιο τους το αίμα για να εξοικονομήσουν τα προς το ζην. Μερικοί, που είναι σε αξιοθρήνητη κατάσταση και πάμφτωχοι, μεταμφιέζονται για να μπορέσουν να δώσουν περισσότερο αίμα από όσο επιτρέπεται. Από άλλους, οι τράπεζες αίματος παίρνουν εσκεμμένα υπερβολικές ποσότητες αίματος.

Στο βιβλίο του Αίμα: Δώρο ή Εμπόρευμα (Blood: Gift or Merchandise), ο Πάιετ Τζ. Χάγκεν ισχυρίζεται ότι οι αμφισβητήσιμες ενέργειες των τραπεζών αίματος βρίσκονται στη χειρότερη μορφή τους στη Βραζιλία. Οι εκατοντάδες εμπορικές τράπεζες αίματος στη Βραζιλία διακινούν μια αγορά 70 εκατομμυρίων δολαρίων [περ. 11,7 δισ. δρχ.] η οποία προσελκύει ασυνείδητα άτομα. Σύμφωνα με το βιβλίο Συγκομιδή Αίματος (Bluternte), οι φτωχοί και οι άνεργοι συρρέουν στις αμέτρητες τράπεζες αίματος στην Μπογκοτά της Κολομβίας. Πουλάνε μισό λίτρο από το αίμα τους για το πενιχρό ποσό των 350 έως 500 πέσος. Οι ασθενείς μπορεί να πληρώνουν από 4.000 έως 6.000 πέσος για το ίδιο μισό λίτρο αίματος!

Είναι φανερό ότι αυτά που προαναφέρθηκαν αποκαλύπτουν μια τουλάχιστον παγκόσμια πραγματικότητα: Η πώληση αίματος είναι μεγάλη επιχείρηση. ‘Και τι μ’ αυτό; Γιατί δεν θα έπρεπε να είναι το αίμα μεγάλη επιχείρηση;’ μπορεί να ρωτήσουν μερικοί.

Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να μη βλέπουν με καλό μάτι γενικά τις μεγάλες επιχειρήσεις; Η απληστία. Η απληστία γίνεται φανερή, λόγου χάρη, όταν οι μεγάλες επιχειρήσεις πείθουν τους ανθρώπους να αγοράσουν πράγματα που δεν τα χρειάζονται στην πραγματικότητα ή, ακόμη χειρότερα, όταν συνεχίζουν να διοχετεύουν στο κοινό προϊόντα που έχουν αποδειχτεί επικίνδυνα ή αρνούνται να δαπανήσουν χρήματα για να κάνουν τα προϊόντα τους ασφαλέστερα.

Αν η επιχείρηση που διακινεί το αίμα είναι μολυσμένη μ’ αυτό το είδος της απληστίας, οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο. Μήπως η απληστία έχει διαφθείρει την επιχείρηση που διακινεί το αίμα;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

Εμπόριο Πλακούντα

[Γράφημα/Εικόνα στη σελίδα 4]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Τα Κύρια Συστατικά του Αίματος

Πλάσμα: περίπου το 55 τοις εκατό του αίματος. Αποτελείται κατά 92 τοις εκατό από νερό· το υπόλοιπο είναι σύνθετες πρωτεΐνες, όπως οι σφαιρίνες, τα ινωδογόνα και η λευκωματίνη

Αιμοπετάλια: περίπου το 0,17 τοις εκατό του αίματος

Λευκά Αιμοσφαίρια: περίπου το 0,1 τοις εκατό

Ερυθρά Αιμοσφαίρια: περίπου το 45 τοις εκατό