Μεταγγίσεις—Το Κλειδί της Επιβίωσης;

ΤΟ 1941, ο Δρ Τζον Σ. Λάντι καθόρισε ένα σταθερό κανόνα για τις μεταγγίσεις αίματος. Προφανώς χωρίς καμιά κλινική απόδειξη η οποία να επαληθεύει τα λεγόμενά του, είπε ότι αν η αιμοσφαιρίνη ενός ασθενή, δηλαδή το συστατικό του αίματος που μεταφέρει το οξυγόνο, πέσει στο επίπεδο των δέκα γραμμαρίων ή λιγότερο ανά δεκατόλιτρο αίματος, τότε ο ασθενής χρειάζεται μετάγγιση. Από τότε κι έπειτα, ο αριθμός αυτός έγινε κανόνας για τους γιατρούς.

Αυτός ο κανόνας των δέκα γραμμαρίων αμφισβητείται εδώ και 30 σχεδόν χρόνια. Το 1988, Το Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association) δήλωσε κατηγορηματικά ότι οι αποδείξεις δεν υποστηρίζουν αυτή την απαίτηση. Ο αναισθησιολόγος Χάουαρντ Λ. Ζόντερ λέει ότι αυτή η απαίτηση «υπαγορεύεται από την παράδοση, είναι τυλιγμένη με ασάφεια και δεν βασίζεται σε κλινικές ή πειραματικές αποδείξεις». Άλλοι την αποκαλούν απλώς μύθο.

Παρά την έντονη απομυθοποίηση, αυτόν το μύθο εξακολουθούν να τον αναγνωρίζουν πολλοί ως βάσιμη απαίτηση. Πολλοί αναισθησιολόγοι και άλλοι γιατροί, μόλις πέσει η αιμοσφαιρίνη κάτω από το δέκα, κάνουν αμέσως μετάγγιση αίματος για να αντιμετωπίσουν την αναιμία. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια αυτόματη ενέργεια.

Χωρίς αμφιβολία, αυτό εξηγεί τους λόγους της φοβερά υπερβολικής χρήσης του αίματος και των παραγώγων του σήμερα. Η Δρ Τερέζα Λ. Κρένσοου, η οποία υπηρέτησε στην Προεδρική Επιτροπή για την Επιδημία του Ιού της Ανθρώπινης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, υπολογίζει ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες και μόνο γίνονται περίπου δυο εκατομμύρια μη αναγκαίες μεταγγίσεις κάθε χρόνο και ότι οι μισές απ’ όλες τις μεταγγίσεις αποθηκευμένου αίματος θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας της Ιαπωνίας αποδοκίμασε «την αδιάκριτη χρήση των μεταγγίσεων» στην Ιαπωνία, καθώς και την «τυφλή εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητά τους».

Το πρόβλημα που προκύπτει όταν γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η αναιμία μέσω μετάγγισης αίματος είναι ότι η μετάγγιση μπορεί να είναι περισσότερο θανατηφόρα απ’ ό,τι η αναιμία. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι οποίοι αρνούνται να δεχτούν μεταγγίσεις αίματος κυρίως για θρησκευτικούς λόγους, έχουν βοηθήσει στο να αποδειχτεί αυτό.

Ίσως να έχετε δει επικεφαλίδες εφημερίδων που αναφέρουν ότι κάποιος Μάρτυρας του Ιεχωβά πέθανε επειδή αρνήθηκε να δεχτεί μετάγγιση αίματος. Δυστυχώς, αυτά τα δημοσιεύματα σπανίως λένε όλη την αλήθεια. Συχνά, η άρνηση των γιατρών να κάνουν την εγχείρηση, ή να την κάνουν αρκετά σύντομα, είναι η αιτία που προκαλεί το θάνατο στους Μάρτυρες. Μερικοί χειρουργοί αρνούνται να χειρουργήσουν χωρίς το ελεύθερο να κάνουν μετάγγιση αίματος αν η αιμοσφαιρίνη πέσει κάτω από το δέκα. Κι όμως, πολλοί χειρουργοί έχουν κάνει επιτυχημένες εγχειρήσεις σε Μάρτυρες με επίπεδο αιμοσφαιρίνης πέντε, δύο ή και ακόμη χαμηλότερο. Όπως λέει ο χειρουργός Ρίτσαρντ Κ. Σπενς: «Αυτό που διαπίστωσα από τις περιπτώσεις των Μαρτύρων είναι ότι το χαμηλό επίπεδο αιμοσφαιρίνης δεν έχει καμιά σχέση με τη θνησιμότητα».

Πλήθος Εναλλακτικών Λύσεων

‘Αίμα ή θάνατος’. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφουν μερικοί γιατροί τις εναλλακτικές λύσεις που έχει ένας ασθενής Μάρτυρας. Στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις εκτός από τη μετάγγιση αίματος. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν επιδιώκουν το θάνατο. Αυτό που επιδιώκουν είναι κάποια εναλλακτική μορφή θεραπείας. Εφόσον η Αγία Γραφή απαγορεύει τη λήψη αίματος, αυτοί απλώς δεν θεωρούν τη μετάγγιση αίματος ως εναλλακτική λύση.

Τον Ιούνιο του 1988, η Έκθεση της Προεδρικής Επιτροπής για την Επιδημία του Ιού της Ανθρώπινης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Report of the Presidential Commission on the Human Immunodeficiency Virus Epidemic) πρότεινε να δοθεί σ’ όλους τους ασθενείς αυτό που οι Μάρτυρες ζητούν εδώ και χρόνια, δηλαδή: «Η συναίνεση κατόπιν διαφώτισης για τη μετάγγιση αίματος ή συστατικών του αίματος θα πρέπει να περιλαμβάνει την επεξήγηση των κινδύνων που ενέχονται . . . καθώς και πληροφορίες για κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις εκτός από τη θεραπεία μέσω μετάγγισης ομόλογου αίματος».

Με άλλα λόγια, οι ασθενείς πρέπει να έχουν το δικαίωμα επιλογής. Μια απ’ αυτές τις επιλογές είναι ένας τύπος αυτόλογης μετάγγισης. Το αίμα του ίδιου του ασθενή συλλέγεται κατά τη διάρκεια της εγχείρησης και εισάγεται ξανά σε κυκλοφορία στις φλέβες του ασθενή. Όταν αυτή η διαδικασία είναι απλώς μια επέκταση του κυκλοφορικού συστήματος του ίδιου του ασθενή, γίνεται αποδεκτή από τους περισσότερους Μάρτυρες. Οι χειρουργοί τονίζουν επίσης πόση αξία έχει το να αυξηθεί ο όγκος του αίματος του ασθενή με μη αιματούχα εκτατικά και να αφεθεί στο σώμα να αναπληρώσει μόνο του τα ερυθρά αιμοσφαίριά του. Τέτοιου είδους μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί αντί των μεταγγίσεων, χωρίς να αυξάνουν τη θνησιμότητα. Στην πραγματικότητα, μπορούν να βελτιώσουν την ασφάλεια.

Ένα ελπιδοφόρο φάρμακο που ονομάζεται ανασυνδυασμένη ερυθροποιητίνη εγκρίθηκε πρόσφατα για περιορισμένη χρήση. Αυτό επιταχύνει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων από το ίδιο το σώμα, βοηθώντας έτσι στην πραγματικότητα το άτομο να αυξήσει το δικό του αίμα.

Οι επιστήμονες εξακολουθούν να κάνουν έρευνες για ένα αποτελεσματικό υποκατάστατο του αίματος, που να μπορεί να μιμηθεί την αξιοσημείωτη ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι κατασκευαστές τέτοιων υποκατάστατων συναντούν μεγάλες δυσκολίες στις προσπάθειές τους να πάρουν έγκριση για τα προϊόντα τους. Όμως, όπως διαμαρτυρήθηκε ένας απ’ αυτούς τους κατασκευαστές, «αν σκεφτόσουν να δώσεις στην FDA [Υπηρεσία Διαχείρισης Τροφίμων και Φαρμάκων] αίμα για να εγκριθεί, αποκλείεται να το περνούσαν ποτέ από τεστ τόσο τοξικό που είναι». Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πολλές ελπίδες ότι θα βρεθεί μια αποτελεσματική χημική ουσία η οποία θα εγκριθεί ως υποκατάστατο του αίματος για τη μεταφορά οξυγόνου.

Έτσι λοιπόν, υπάρχουν επιλογές. Αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν είναι παρά λίγες απ’ αυτές που είναι διαθέσιμες. Όπως έγραψε ο Δρ Χόρας Χέρμπσμαν, καθηγητής της κλινικής χειρουργικής, στο περιοδικό Η Ιατρική των Έκτακτων Περιστατικών (Emergency Medicine): «Είναι . . . πολύ σαφές ότι έχουμε εναλλακτικές λύσεις για την υποκατάσταση του αίματος. Πράγματι, η πείρα μας με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά θα μπορούσε να δείχνει ότι δεν είναι ανάγκη να στηριζόμαστε στις μεταγγίσεις αίματος, με όλες τις πιθανές επιπλοκές τους, τόσο πολύ όσο νομίζαμε κάποτε». Φυσικά, τίποτα απ’ αυτά τα λόγια δεν είναι πραγματικά νέο. Όπως σημείωσε το περιοδικό Αμερικανός Χειρουργός (American Surgeon): «Το γεγονός ότι σοβαρές εγχειρήσεις μπορούν να γίνουν με ασφάλεια χωρίς μεταγγίσεις αίματος έχει σαφώς αποδειχτεί τα περασμένα 25 χρόνια».

Αλλά αν το αίμα είναι επικίνδυνο και υπάρχουν ασφαλείς εναλλακτικές λύσεις αντί της χρήσης του, τότε γιατί γίνονται μεταγγίσεις που δεν είναι αναγκαίες σε εκατομμύρια άτομα—σε πολλές περιπτώσεις χωρίς να το γνωρίζουν τα άτομα ή ακόμη και αντίθετα με τη θέλησή τους; Η έκθεση της προεδρικής επιτροπής για το AIDS σημειώνει εν μέρει το γεγονός ότι δεν είναι ενημερωμένοι οι γιατροί και τα νοσοκομεία για τις εναλλακτικές λύσεις. Αποδίδει, επίσης, ευθύνη σ’ έναν άλλο παράγοντα: «Μερικά περιφερειακά κέντρα αίματος έδειξαν απροθυμία να προωθήσουν μεθόδους οι οποίες ελαχιστοποιούν τη χρήση μετάγγισης, επειδή το εισόδημα για τη λειτουργία τους προέρχεται από την πώληση του αίματος και των παραγώγων του».

Με άλλα λόγια: Η πώληση αίματος είναι μεγάλη επιχείρηση.