Ο Ατρόμητος Εξολοθρευτής Φιδιών

ΕΤΣΙ μικρή που είναι και με πλούσιο τρίχωμα, η μαγκούστα δεν μοιάζει και πολύ με εξολοθρευτή φιδιών. Κι όμως, όπως λέει ο συγγραφέας Ρ. Ο. Πίαρς, «η μαγκούστα είναι ίσως ο πιο άγριος εχθρός του φιδιού». Ο Πίαρς συνεχίζει: «Αυτό το μικρόσωμο ζωάκι πρέπει σίγουρα να έχει τόσο μεγάλα αποθέματα θάρρους στο σώμα του, ώστε να μπορεί να συγκριθεί με οποιοδήποτε άλλο πλάσμα του άγριου ζωικού βασιλείου . . . Οι επιθέσεις του στα φίδια είναι θρυλικές».

Αλλά τι είναι αυτό το εξαιρετικά γενναίο πλάσμα; Η μαγκούστα ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια η οποία απλώνεται σε πολλά μέρη της Αφρικής, της Ασίας και της νότιας Ευρώπης. Υπάρχουν αρκετά γένη και πάνω από 40 είδη αυτού του μικρού θηλαστικού. Ποικίλλουν στο μέγεθος από την πυγμαία μαγκούστα που έχει μήκος μόλις τριάντα εκατοστά μέχρι την καβουροφάγο μαγκούστα της νοτιοανατολικής Ασίας, η οποία έχει μήκος 1,2 μέτρα. Οι περισσότερες έχουν κοντά πόδια, μακριά φουντωτή ουρά και μακρύ σώμα καλυμμένο με πυκνό, άγριο τρίχωμα χρώματος γκρι προς καφετί. Τα αφτιά τους είναι μικρά και η μύτη τους συνήθως είναι μυτερή.

Μερικές μαγκούστες είναι μοναχικά νυχτόβια πλάσματα. Άλλες κυκλοφορούν την ημέρα και είναι πολύ κοινωνικές, όπως η κίτρινη μαγκούστα, η οποία ζει σε αποικίες που περιλαμβάνουν ως και 50 τέτοιες μαγκούστες. Πού είναι η κατοικία τους; Είναι κυρίως σε σχισμές βράχων ή σε τρύπες στο έδαφος. Μερικές φορές σκάβουν τις τρύπες μόνες τους, αλλά συχνά απλώς καταλαμβάνουν φωλιές που τις έχουν εγκαταλείψει άλλα ζώα. Έχει γίνει γνωστό ότι πηγαίνουν και μένουν ακόμα και σε άδειες φωλιές τερμιτών και μυρμηγκιών.

Αν και η μαγκούστα φαίνεται σχετικά αβλαβής, μην ξεγελαστείτε: Είναι αρπακτικό ζώο—με ετοιμότητα, θάρρος και σβελτάδα. Το διαιτολόγιο μερικών ειδών μαγκούστας περιλαμβάνει έντομα, σκαθάρια, σκουλήκια, σαλιγκάρια, σαύρες, βατράχια και καβούρια, καθώς επίσης αβγά και φρούτα. Η μαγκούστα είναι έξυπνη και πολυμήχανη. Η ραβδωτή μαγκούστα, λόγου χάρη, λέγεται ότι εφαρμόζει ένα τέχνασμα· στέκεται όρθια στα πίσω πόδια της και μετά πέφτει στο πλάι. Γιατί; Για να κάνει την περίεργη φραγκόκοτα να πλησιάσει—και να την πιάσει!

Βέβαια, αυτό που έκανε τη μαγκούστα διάσημη είναι η φήμη της ως εξολοθρευτής φιδιών.

Φίδι Εναντίον Μαγκούστας

Μπορεί, όμως, αυτό το μικροσκοπικό πλάσμα να νικήσει στη μάχη την τρομαχτική κόμπρα; Ο Νοτιοαφρικανός συγγραφέας Λόρενς φαν ντερ Ποστ, στο βιβλίο του Η Καρδιά του Κυνηγού (The Heart of the Hunter), περιγράφει μια χαρακτηριστική συμπλοκή φιδιού-μαγκούστας: «Είδα μια [μαγκούστα], η οποία μαζί με την ουρά δεν ξεπερνούσε σε μήκος τα τριάντα τρία εκατοστά και σε ύψος τα δεκατρία εκατοστά, να τα βάζει με μια κόμπρα μήκους 1,8 μέτρων. Αφού έκανε μια σειρά από επιδέξιες και γρήγορες προσποιήσεις, στις οποίες το φίδι επιτιθόταν συνεχώς και αστοχούσε παρά τρίχα, η μαγκούστα όρμησε αρπάζοντας την κόμπρα από το πίσω μέρος του λαιμού και τη δάγκωσε ακαριαία στη σπονδυλική στήλη».

Η εξαιρετική αυτοπεποίθηση και το θάρρος της μικρής μαγκούστας, μαζί με την αστραπιαία ικανότητά της να αποφεύγει τα χτυπήματα του φιδιού, είναι αυτά που της δίνουν τη δυνατότητα να κατατροπώνει το θανάσιμο εχθρό της.

Το Δάγκωμα του Φιδιού

Μήπως η μαγκούστα έχει αναπτύξει κάποιο είδος ανοσίας στο δηλητήριο του φιδιού; Όχι απόλυτα. Αλλά χρειάζεται πολύ μεγάλη ποσότητα δηλητηρίου για να σκοτωθεί η μαγκούστα. Μια αυθεντία λέει πως για να σκοτωθεί η μαγκούστα χρειάζεται οχτώ φορές η δόση που θα σκότωνε ένα κουνέλι. Είναι σπάνιο να πεθάνει μια μαγκούστα από δάγκωμα φιδιού.

Είναι πολύ πιο πιθανό να πεθάνει η μαγκούστα αν φάει κάποιο δηλητηριώδες φίδι! Ναι, αφού σκοτώσει τον εχθρό, ο νικητής τον τρώει αρχίζοντας από το κεφάλι. Η Διεθνής Εγκυκλοπαίδεια της Άγριας Ζωής (The International Wildlife Encyclopedia) αναφέρει: «Αρκετές [μαγκούστες] βρέθηκαν νεκρές και η νεκροψία έδειξε ότι είχαν φάει κάποιο φίδι του οποίου τα φαρμακερά δόντια τρύπησαν τα τοιχώματα του στομαχιού τους κι έτσι το δηλητήριο εισχώρησε στην κυκλοφορία του αίματος».

Ωστόσο, ενώ αποδεικνύονται θανατηφόρες για τις κόμπρες, οι μαγκούστες δεν έχουν την ίδια επιτυχία και στις οχιές. Ένας λόγος είναι ότι δεν αναπτύσσουν ανοσία στο δηλητήριο της οχιάς. Επιπρόσθετα, οι οχιές είναι πιο γρήγορες στα χτυπήματά τους απ’ ό,τι οι κόμπρες.

Μαγκούστες ως Κατοικίδια Ζώα;

Παρ’ όλα αυτά, μη βγάλετε το συμπέρασμα ότι οι μαγκούστες είναι έμφυτα άγριες. Απεναντίας, μερικά είδη μαγκούστας έχουν εξημερωθεί και έχουν αποδειχτεί αξιαγάπητα και έξυπνα κατοικίδια ζωάκια. Στο βιβλίο Εύθυμες Ιστορίες για τη Μαγκούστα (Sauce for the Mongoose), ο συγγραφέας Μπρους Κίνλοκ δίνει μια απολαυστική περιγραφή του Πιπά, μιας αρσενικής ραβδωτής μαγκούστας που την είχε ο ίδιος ως κατοικίδιο ζώο.a Ο Πιπά, με τις σκανταλιές και τα ζωηρά του κόλπα, αποτελούσε πηγή διαρκούς διασκέδασης για την οικογένεια. Ένα κόλπο—πολύ συνηθισμένο στις μαγκούστες—έκανε την οικογένεια να ξεσπάσει σε γέλια την πρώτη φορά που το είδαν. Ο συγγραφέας περιγράφει τι συνέβη:

‘Ο Πιπά βρήκε ένα στρογγυλό άσπρο κοχύλι και κάνοντας διάφορους ελιγμούς κατάφερε να πλησιάσει με την πλάτη του ένα από τα κουτιά που είχαμε για το πικνίκ. Κράτησε σφιχτά το κοχύλι με τα μπροστινά του πόδια και άρχισε να ταλαντεύεται πάνω-κάτω και μπρος-πίσω κουνώντας ταυτόχρονα το κοχύλι καθώς το κρατούσε, όπως κάνει ο παίκτης του μπέιζμπολ προτού ρίξει την μπάλα. Ξαφνικά, πήδηξε στον αέρα και εκσφενδόνισε το κοχύλι προς τα πίσω ανάμεσα από τα πόδια του κάνοντάς το να χτυπήσει πάνω στο κουτί μ’ έναν κρότο σαν πιστολιά. Τελικά καταλάβαμε τι προσπαθούσε να κάνει. Ο Πιπά, από ένστικτο και μόνο, προσπαθούσε να σπάσει το κοχύλι με τον τρόπο που χρησιμοποιούν οι μαγκούστες για να σπάσουν ένα αβγό’.

Έτσι, ο τριχωτός μας φίλος είναι αξιαγάπητος—και καταπληκτικός. Αν και μπορεί να μας ανατριχιάζει λίγο με τον περιστασιακό του ρόλο ως εξολοθρευτής φιδιών, μας ευχαριστεί με τα διασκεδαστικά του καμώματα.

[Υποσημειώσεις]

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 17]

Johannesburg Zoological Gardens