Κρίκετ ή Μπέιζμπολ—Ποια η Διαφορά;

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Αυστραλία

ΟΤΑΝ η Βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας γιόρταζε την πανηγυρική επέτειό της το 1897, το ένα τέταρτο της επιφάνειας της ξηράς στη γη βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία. Τώρα, η άλλοτε πανίσχυρη Βρετανική Αυτοκρατορία δεν είναι παρά μια ανάμνηση. Και όμως, όσο κι αν αυτό μας εκπλήσσει, η επιρροή της είναι ακόμα φανερή και αισθητή σε πολλά μέρη του κόσμου σήμερα. Μια τέτοια κληρονομιά αποτελεί το ενδιαφέρον αγγλικό παιχνίδι που λέγεται κρίκετ.

Αυτό είναι δημοφιλές στα περισσότερα από τα εδάφη που βρίσκονταν παλιά υπό βρετανική κυριαρχία, λόγου χάρη στην Ασία, στις Δυτικές Ινδίες και στην Αφρική—όχι όμως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου την πρώτη θέση κατέχει το μπέιζμπολ. Ωστόσο, αναφέρεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον εκατό λέσχες του κρίκετ σ’ αυτή την πρώην αποικία. Για όσους δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ κρίκετ, ας εξηγήσουμε. Πρόκειται για ένα παιχνίδι που παίζεται σε μεγάλο ωοειδές γήπεδο, και στο οποίο όλοι οι παίκτες φορούν άσπρη στολή και οι ρίπτες, δηλαδή εκείνοι που ρίχνουν τις μπαλιές, προσπαθούν να χτυπήσουν, ή αλλιώς να σπάσουν, ένα φράχτη (wicket) τον οποίο υπερασπίζεται κάποιος μπάτσμαν (batsman), δηλαδή ένας παίκτης που αποκρούει την μπάλα με το μπαστούνι. Αλλά παρακάτω θα πούμε περισσότερα γι’ αυτό.

Μοιάζει το Κρίκετ με το Μπέιζμπολ;

Και ναι και όχι. Για τους περισσότερους θιασώτες του μπέιζμπολ, το κρίκετ είναι ένα ήσυχο, μάλλον αργό παιχνίδι, ‘μπέιζμπολ υπό την επίδραση Βάλιουμ’ όπως είπε ένας Αμερικανός κωμικός. Παρ’ όλα αυτά, μερικοί όροι του κρίκετ φαίνονται γνωστοί. Από την άλλη μεριά, οι αντικειμενικοί στόχοι των αγώνων και οι κανονισμοί της διεξαγωγής του κάθε αγώνα είναι αρκετά διαφορετικοί. Αλλά, αν κατανοήσετε τι προσπαθεί να επιτύχει η κάθε αντίπαλη ομάδα μέσα στο γήπεδο του κρίκετ, τότε το άθλημα, αντί να σας προβληματίζει, μπορεί να αρχίσει να σας γοητεύει.

Όπως συμβαίνει με το μπέιζμπολ, έτσι και στο κρίκετ υπάρχουν δυο αντίπαλες ομάδες. Η κάθε ομάδα αποτελείται από 11 άντρες και έναν αναπληρωματικό, ο οποίος είναι γνωστός ως ο 12ος άντρας. Αυτό είναι διαφορετικό από την ομάδα του μπέιζμπολ που αποτελείται από εννιά άντρες. Για τον παίκτη που αποκρούει την μπάλα με το μπαστούνι χρησιμοποιείται ο όρος «μπάτσμαν» (batsman) αντί για τον όρο «μπάτερ» (batter) του μπέιζμπολ, και το σχήμα του μπαστουνιού στο κρίκετ είναι αρκετά διαφορετικό από εκείνο του μπέιζμπολ. (Βλέπε εικόνα, σελίδα 23.) Επίσης, αυτός που ρίχνει την μπάλα, ο ρίπτης, ονομάζεται μπόουλερ (bowler) και όχι πίτσερ (pitcher). Και στα δυο παιχνίδια οι παίκτες προσπαθούν να πετύχουν διαδρομές (runs), αν και ο τρόπος με τον οποίο τις πετυχαίνουν διαφέρει. Ο όρος «ίνινγκς» (innings), δηλαδή παιχνίδια στα οποία χωρίζεται ο κάθε αγώνας, χρησιμοποιείται και στα δυο αθλήματα. Ωστόσο, το γεγονός ότι αυτοί οι όροι είναι παρόμοιοι δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη· η Διεθνής Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopedia International) μας λέει ότι το μπέιζμπολ αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από το αγγλικό παιχνίδι κρίκετ σε συνδυασμό μ’ ένα άλλο άθλημα που ήταν γνωστό ως ράουντερς.

Εντούτοις, αν εξαιρέσουμε τις παραπάνω ομοιότητες, οι διαφορές ανάμεσα στο κρίκετ και στο μπέιζμπολ είναι πολλές. Η στολή και η στάση των παικτών, το σχήμα και η διάταξη του ωοειδούς γηπέδου του κρίκετ σε αντίθεση με το ρομβοειδές γήπεδο του μπέιζμπολ, οι θέσεις των αμυντικών παικτών και η ταχύτητα του παιχνιδιού έχουν προφανώς ελάχιστα κοινά σημεία. Παρ’ όλες τις διαφορές, όμως, εκείνοι που καταλαβαίνουν κάποιο από τα δυο παιχνίδια αντιμετωπίζουν συνήθως ελάχιστη δυσκολία στο να κατανοήσουν και να απολαύσουν το άλλο, αν τους εξηγήσει κάποιος τους βασικούς κανόνες του παιχνιδιού.

Στο Παιχνίδι, Λοιπόν!

Ο ιδανικός αγωνιστικός χώρος για το κρίκετ είναι ένα γήπεδο σε ωοειδές σχήμα με διαστάσεις περίπου 140 μέτρα πλάτος και 150 μέτρα μήκος. Κοντά στο κέντρο του γηπέδου είναι η αγωνιστική περιοχή ανάμεσα στους φράχτες, η οποία έχει μήκος 20 μέτρα και πλάτος 3 μέτρα. Στους αγώνες πρώτης κατηγορίας, η αγωνιστική περιοχή είναι καλυμμένη με χόρτο κουρεμένο και φροντισμένο προσεκτικά. Σε άλλους αγώνες αυτή μπορεί να είναι από τσιμέντο ή από σκληρή λάσπη καλυμμένη με ψάθα. Στα δυο άκρα της αγωνιστικής περιοχής βρίσκονται οι φράχτες, οι οποίοι αποτελούνται από τρεις κάθετες ξύλινες δοκούς, ύψους 71 εκατοστών, τοποθετημένες κατά διαστήματα σε συνολικό πλάτος 23 εκατοστά. Έτσι η μπάλα δεν μπορεί να περάσει ανάμεσα από τις δοκούς. Δυο μικρά οριζόντια ξύλα, που μπαίνουν μέσα σε εγκοπές στο πάνω μέρος των δοκών, από τη μια άκρη μέχρι την άλλη, συνδέουν τις τρεις δοκούς.

Άσπρες γραμμές, οι λεγόμενες γραμμές βολής, σημαδεύουν την αγωνιστική περιοχή κατά πλάτος, σε απόσταση 1,2 μέτρα εμπρός από τον κάθε φράχτη, και παράλληλα προς αυτόν. Αυτές προσδιορίζουν τις ασφαλείς περιοχές για τους μπάτσμαν όταν παίζεται η μπάλα. Ο ρίπτης δεν πρέπει να περάσει αυτή τη γραμμή όταν ρίχνει την μπάλα· αλλιώς η μπαλιά θεωρείται άκυρη και αυτόματα η ομάδα του τιμωρείται με το να καταχωρηθεί μια διαδρομή στην αντίπαλη ομάδα.

Οι αρχηγοί των αντίπαλων ομάδων «στρίβουν» ένα νόμισμα για να αποφασίσουν ποια ομάδα θα αποκρούσει πρώτη. Αυτός που θα κερδίσει μπορεί είτε να βάλει την ομάδα του να αποκρούσει πρώτη είτε να δώσει τη σειρά της απόκρουσης στην άλλη ομάδα, αν πιστεύει ότι αυτό θα φέρει σε πλεονεκτική θέση την ομάδα του, λόγω του καιρού, της κατάστασης της αγωνιστικής περιοχής ή άλλων παραγόντων.

Δυο μπάτσμαν πηγαίνουν στις άσπρες γραμμές—ένας στο κάθε τέρμα της αγωνιστικής περιοχής. Και οι δυο φορούν προστατευτικά μέσα για τα πόδια και το σώμα τους, καθώς και ειδικά γάντια, και τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι επαγγελματίες μπάτσμαν φορούν κράνη. Όλοι οι παίκτες της επιτιθέμενης ομάδας τοποθετούνται σε στρατηγικά σημεία του γηπέδου σε διάφορες αποστάσεις από τον μπάτσμαν που δέχεται την μπαλιά. Ο καλά προφυλαγμένος φύλακας του φράχτη, ή αλλιώς γουίκετκιπερ (wicketkeeper) (κάτσερ [catcher], στη γλώσσα του μπέιζμπολ), στέκεται πίσω από το φράχτη του μπάτσμαν, έχοντας στόχο του να πιάσει οποιαδήποτε μπαλιά ξεφύγει από τον μπάτσμαν, καθώς και να προσπαθήσει να τον βγάλει εκτός αγώνα είτε πιάνοντας την μπάλα, μετά την απόκρουση του μπάτσμαν αλλά πριν αυτή ακουμπήσει στο έδαφος, είτε ρίχνοντας κάτω το φράχτη ενώ ο μπάτσμαν βρίσκεται έξω από τη γραμμή βολής του.—Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 24.

Ο αρχηγός της ομάδας ορίζει δυο ρίπτες οι οποίοι θα παίζουν όσο κρίνει εκείνος σκόπιμο. Ο καθένας τους ρίχνει έξι διαδοχικές μπαλιές (οχτώ στην Αυστραλία και στη Νότια Αφρική) πότε από το ένα και πότε από το άλλο τέρμα της αγωνιστικής περιοχής. Αυτές οι περίοδοι του παιχνιδιού που διαρκούν όσο οι έξι μπαλιές ονομάζονται «όβερ». Συνήθως υπάρχουν αρκετοί ρίπτες σε κάθε ομάδα, και ο αρχηγός της ομάδας αποφασίζει πότε θα βάλει στη θέση κάποιου γρήγορου ή μέτρια γρήγορου ρίπτη έναν άλλον ο οποίος ρίχνει την μπάλα πιο αργά ή με φάλτσο. Ο ρίπτης δεν πρέπει να ρίχνει την μπάλα όπως στο μπέιζμπολ, αλλά φέρνοντας το χέρι του πάνω από το ύψος του ώμου πρέπει να το κρατάει τεντωμένο χωρίς να λυγίζει τον αγκώνα, ώσπου να ολοκληρωθεί η κίνηση αυτή και να φύγει η μπάλα από το χέρι του.—Βλέπε σελίδα 2.

Η μπάλα του κρίκετ, η οποία συνήθως είναι κόκκινη και δερμάτινη, ζυγίζει γύρω στα 156 γραμμάρια και είναι ελαφρώς μικρότερη, σκληρότερη και βαρύτερη από την μπάλα του μπέιζμπολ. Το φάλτσο που δίνει στην μπάλα ο ρίπτης, εκμεταλλευόμενος τις χοντρές ραφές της, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αυτή φεύγει στον αέρα και καθορίζει την κατεύθυνσή της μετά το γκελ που θα κάνει, γιατί σε αντίθεση με το μπέιζμπολ, η μπάλα συνήθως κάνει γκελ πριν φτάσει στον μπάτσμαν. Μόνο σε μερικές περιπτώσεις ο ρίπτης στέλνει την μπάλα έτσι ώστε να μην κάνει γκελ, μπαλιά την οποία ο μπάτσμαν μπορεί να φτάσει πριν αυτή ακουμπήσει στο έδαφος. Συνήθως είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσει κανείς ένα ρίπτη που χρησιμοποιεί έξυπνα φάλτσα απ’ ό,τι ένα γρήγορο ρίπτη. Ο ρίπτης πετυχαίνει το φάλτσο στρίβοντας την μπάλα, προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, αμέσως μόλις αυτή φύγει από το χέρι του. Μ’ αυτόν τον τρόπο προκαλούνται δυο είδη φάλτσων, τα λεγόμενα «οφ μπρέικς» και «λεγκ μπρέικς».

Το Σπουδαίο Έργο του Μπάτσμαν

Ο κάθε μπάτσμαν έχει διπλό ρόλο: να προστατέψει το φράχτη του και να αποφύγει να αποβληθεί ή να βγει εκτός αγώνα με άλλους τρόπους, και επίσης να σημειώσει διαδρομές στον πίνακα των σκορ όσο πιο γρήγορα γίνεται. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 24.) Ο υπερβολικά προσεκτικός μπάτσμαν, ο οποίος συγκεντρώνει την προσοχή του μόνο στο να υπερασπίζεται το φράχτη του και όχι στο να σημειώνει διαδρομές, γίνεται συχνά αντικείμενο επίκρισης για το κατεξοχήν αμυντικό παιχνίδι του, επειδή έτσι κάνει το κρίκετ εξαιρετικά ανιαρό.

Ο επιδέξιος μπάτσμαν βασίζεται στο συντονισμό ματιών, χεριών και ποδιών, στα γρήγορα αντανακλαστικά και στην ικανότητα να τρέχει γρήγορα ανάμεσα στους φράχτες. Κάθε φορά που τρέχει με ασφάλεια από τον ένα φράχτη στον άλλον, αλλάζοντας τέρματα με το συμπαίκτη του, σημειώνει μια διαδρομή. Αν με το χτύπημά του στείλει την μπάλα στα όρια του αγωνιστικού χώρου προτού την πιάσει κάποιος αντίπαλος παίκτης, κερδίζει τέσσερις διαδρομές χωρίς να χρειάζεται να τις τρέξει. Αν το χτύπημά του είναι τόσο δυνατό ώστε η μπάλα βγει από τα όρια του αγωνιστικού χώρου, όπως συμβαίνει με τον πλήρη γύρο (χόουμ ραν) του μπέιζμπολ, τότε προστίθενται έξι διαδρομές στο σύνολο των πόντων του.

Η κάθε ομάδα παραμένει στη γραμμή βολής απ’ όπου αποκρούει την μπάλα, ώσπου να αποβληθούν οι 10 από τους παίκτες της, επειδή ο 11ος ούτως ή άλλως έχει μείνει χωρίς συμπαίκτη. Κατόπιν είναι η σειρά της αντίπαλης ομάδας να προσπαθήσει να σημειώσει περισσότερες διαδρομές απ’ ό,τι οι αντίπαλοί της. Στους αγώνες που αποτελούνται από ένα παιχνίδι (ίνινγκ), νικήτρια είναι η ομάδα με το μεγαλύτερο σκορ. Αλλά οι περισσότεροι αγώνες πρώτης κατηγορίας αποτελούνται από δυο παιχνίδια για την κάθε ομάδα, κι έτσι ένας αγώνας κρίκετ της πρώτης κατηγορίας μπορεί να διαρκέσει (οπαδοί του μπέιζμπολ, ακούστε και θαυμάστε!) από τρεις ως πέντε μέρες, και η κάθε ομάδα μπορεί να σημειώσει εκατοντάδες διαδρομές! Μερικοί διάσημοι μπάτσμαν έχουν αποφύγει την αποβολή επί αρκετές μέρες, σημειώνοντας έτσι πάνω από 400 διαδρομές. Μεγάλη αντίθεση με το μπέιζμπολ, στο οποίο παρά το ότι η κάθε ομάδα παίζει εννιά παιχνίδια, ο αγώνας τελειώνει συνήθως μέσα σε τρεις ως τέσσερις ώρες. Και ακόμα ύστερα απ’ αυτό, μια ομάδα μπορεί να νικήσει έχοντας σημειώσει μία διαδρομή έναντι καμιάς της αντίπαλης ομάδας!

Υπάρχουν δυο διαιτητές, και ο κάθε διαιτητής λαβαίνει θέση σε καθένα από τα τέρματα της αγωνιστικής περιοχής. Ο ένας στέκεται σε κάποια απόσταση από τη μια πλευρά του μπάτσμαν και ο άλλος αμέσως πίσω από το φράχτη στο τέρμα όπου βρίσκεται ο ρίπτης. Οι αποφάσεις των διαιτητών είναι τελεσίδικες. Αποτελεί ανάρμοστη συμπεριφορά να διαφωνεί κανείς μ’ ένα διαιτητή!

Σε Κατακτά Ολοένα και Περισσότερο

Η γοητεία του κρίκετ κερδίζει κάποιον από τη στιγμή που θα αναμειχθεί στον αγώνα. Ο Τομ, που μετανάστευσε από την Ευρώπη μαζί με την οικογένειά του όταν ήταν εννέα μόνο ετών, το έμαθε αυτό αμέσως μόλις ήρθε στην Αυστραλία. Δεν είχε ακούσει ποτέ άλλοτε γι’ αυτό το παιχνίδι, αλλά έγινε σύντομα θιασώτης του κρίκετ. Ο Τομ θυμάται: «Καθώς μάθαινα να παίζω κρίκετ και εξοικειωνόμουν με τους κανόνες, ο ενθουσιασμός μου μεγάλωνε. Σύντομα έμαθα ότι ο μπάτσμαν χρειάζεται οξύ μάτι, γρήγορα αντανακλαστικά και ψυχραιμία, τη στιγμή που αντικρίζει την μπάλα να έρχεται καταπάνω του με ταχύτητα μέχρι και 150 χιλιόμετρα την ώρα».

Φυσικά, υπάρχουν πολλά και ακόμα πιο ωραία σημεία για το κρίκετ, τα οποία δεν καλύπτονται σ’ αυτό το άρθρο. Ελπίζουμε, όμως, ότι την επόμενη φορά που θα δείτε να διεξάγεται ένας αγώνας κρίκετ, θα τον παρακολουθήσετε καταλαβαίνοντας περισσότερα πράγματα, ίσως μάλιστα σας συναρπάσει κιόλας, ενώ θα συλλογίζεστε τις τολμηρές αποκρούσεις του μπάτσμαν και τις πονηρές τεχνικές του ρίπτη.

[Πλαίσιο στη σελίδα 24]

Οι Κύριοι Λόγοι για τους Οποίους Αποβάλλεται ο Μπάτσμαν

Αν ο ρίπτης σπάσει (χτυπήσει) το φράχτη και φύγουν από τη θέση τους τα οριζόντια ξύλα.

Αν κάποιος παίκτης πιάσει την μπάλα μετά την απόκρουση του μπάτσμαν προτού αυτή ακουμπήσει στο έδαφος.

Αν ο μπάτσμαν βρίσκεται έξω από τη γραμμή βολής του και ο φύλακας, έχοντας την μπάλα στο χέρι του, χτυπήσει και ρίξει κάτω ένα από τα οριζόντια ξύλα.

Αν ο μπάτσμαν αναχαιτίσει με οποιοδήποτε μέρος του σώματός του, εκτός από το χέρι του, μια μπαλιά που ο διαιτητής θεωρεί ότι, αν δεν γινόταν αυτό, θα χτυπούσε το φράχτη.

Αν ένας αμυντικός παίκτης πετάξει την μπάλα και σπάσει το φράχτη προς τον οποίο τρέχει ο μπάτσμαν προτού αυτός προλάβει να φτάσει στην ασφάλεια της γραμμής βολής του.

Αν ο μπάτσμαν σπάσει το φράχτη του με το μπαστούνι του ή με οποιοδήποτε μέλος του σώματός του, ενώ προσπαθεί να αποκρούσει την μπάλα.

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Το μπαστούνι του κρίκετ όπως διαμορφώθηκε στο πέρασμα των αιώνων

Η μπροστινή και η πλαϊνή πλευρά ενός σύγχρονου μπαστουνιού

Ο φράχτης με τα οριζόντια ξύλα

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Ο μπάτσμαν δέχεται μπαλιά από το ρίπτη. Προσέξτε το διαιτητή (στο βάθος αριστερά), το φύλακα (στο δεξιό άκρο) και ένα δεύτερο μπάτσμαν, ο οποίος προχωράει προς την αγωνιστική περιοχή