Έκρηξη Διαζυγίων
«ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ». Αυτός ο ασυνήθιστος τίτλος εμφανίστηκε πρόσφατα σ’ ένα γνωστό γυναικείο περιοδικό. Το άρθρο παρότρυνε τα εξής: «Ο γάμος σας λοιπόν τινάχτηκε στον αέρα και σας κατέστρεψε τη ζωή. Γιατί να μη λιώσετε αυτές τις αναμνήσεις που εξακολουθούν να πιάνουν χώρο στην κοσμηματοθήκη σας;» Έναντι κάποιου ποσού, διαζευγμένα άτομα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το καμινέτο του γειτονικού τους χρυσοχόου για να λιώσουν τα δαχτυλίδια των αρραβώνων και του γάμου τους. Κατόπιν εκείνος τους δίνει διαφορετικό σχήμα για να μη θυμίζουν στα άτομα τον αποτυχημένο γάμο τους.
Στις μέρες μας, ο γάμος, σαν τα στυλό, τα πιάτα, τις πάνες και τα ξυραφάκια, φαίνεται πως είναι πιο δημοφιλής με τη μορφή είδους μιας χρήσης. ‘Όταν το βαρεθείς, το πετάς’—αυτή είναι η τάση που επικρατεί.
«Ο γάμος, αυτός καθαυτός, δεν υπάρχει πια», είπε ο Λόρενς Βάχινγκερ, ένας δημοφιλής συγγραφέας, ψυχολόγος και θεραπευτής στο Μόναχο της Γερμανίας. Υπερβολή; Ίσως· δεν είναι όμως δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί μπορεί να αισθάνεται έτσι. Σύμφωνα με την εφημερίδα Στουτγκάρτερ Τσάιτουνγκ (Stuttgarter Zeitung), σχεδόν 130.000 γάμοι διαλύονται στη Γερμανία κάθε χρόνο. Αλλά το διαζύγιο δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της Γερμανίας.
Παγκόσμιο Φαινόμενο
Μια παρόμοια τάση εμφανίζεται σε διάφορες χώρες παγκοσμίως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, μπορούν κάλλιστα να τιτλοφορηθούν ως η παγκόσμια πρωτεύουσα των διαζυγίων. Ο ετήσιος αριθμός των διαζυγίων είναι 1.160.000 και πλέον ή ισοδυναμεί με τους μισούς γάμους. Αυτό αντιστοιχεί με δύο και πλέον διαζύγια το λεπτό κάθε μέρα!
Συγκρινόμενοι με το παρελθόν, οι αριθμοί αυτοί αντιπροσωπεύουν μια έκρηξη διαζυγίων. Πριν από ένα μόλις αιώνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες αντιστοιχούσε 1 μόνο διαζύγιο σε 18 γάμους. Με εξαίρεση ένα αιφνίδιο ξέσπασμα διαζυγίων μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ποσοστό αυξανόταν με αργό ρυθμό μέχρι τη δεκαετία του 1960. Κατόπιν, μέσα σε 25 μόλις χρόνια, τριπλασιάστηκε!
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 (τα πιο πρόσφατα χρόνια για τα οποία υπάρχουν αξιόπιστες στατιστικές) οι αριθμοί των διαζυγίων σε διάφορες χώρες παγκόσμια ανήλθαν σε επίπεδα όπως αυτά: Σοβιετική Ένωση, 940.000 διαζύγια το χρόνο· Ιαπωνία, 178.000· Ηνωμένο Βασίλειο, 159.000· Γαλλία, 107.000· Καναδάς, 61.000· Αυστραλία, 43.000. Οι άνεμοι της αλλαγής φυσούν ακόμη και σε μέρη όπου η θρησκεία και οι νόμοι έχουν διατηρήσει το ποσοστό των διαζυγίων σε χαμηλά επίπεδα. Για παράδειγμα, στο Χονγκ Κονγκ εξακολουθεί να αντιστοιχεί 1 μόνο διαζύγιο σε 17 γάμους· αλλά εκεί ο αριθμός των διαζυγίων διπλασιάστηκε μεταξύ των ετών 1981 και 1987. Το περιοδικό Η Ινδία Σήμερα (India Today) ανέφερε ότι το στίγμα που προσάπτει το διαζύγιο ξεθωριάζει σιγά-σιγά για τη μεσαία τάξη της Ινδίας. Νέα δικαστήρια έχουν συσταθεί σε διάφορες πολιτείες της Ινδίας προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αύξηση στις υποθέσεις διαζυγίων η οποία, ανάλογα με την πολιτεία, κυμαίνεται από 100 τοις εκατό μέχρι και 328 τοις εκατό, αύξηση που έλαβε χώρα μέσα σε μια μόνο δεκαετία.
Φυσικά, οι στατιστικές δεν μπορούν να μεταδώσουν την οδύνη που κρύβεται πίσω απ’ αυτούς τους υπέρογκους αριθμούς. Δυστυχώς, το διαζύγιο μας επηρεάζει σχεδόν όλους, επειδή απλούστατα ο γάμος είναι κάτι παγκόσμιο. Πιθανότατα, είτε είμαστε παντρεμένοι είτε έχουμε παντρεμένους γονείς είτε είμαστε συνδεδεμένοι με παντρεμένα άτομα. Έτσι, ακόμη κι αν το διαζύγιο δεν μας έχει πλήξει μέχρι στιγμής, η απειλή του διαζυγίου ίσως εξακολουθεί να μας ανησυχεί.
Τι βρίσκεται πίσω απ’ όλα αυτά τα διαζύγια; Οι πολιτικές αλλαγές μπορεί να δίνουν εν μέρει την απάντηση. Σε πολλές χώρες οι απαγορεύσεις που είχε ορθώσει σαν τείχη η πολιτεία ενάντια στο διαζύγιο—οι οποίες υποστηρίζονταν επί μακρόν από ισχυρές θρησκευτικές ομάδες—κατέρρευσαν τα πρόσφατα χρόνια. Για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1980, η Αργεντινή χαρακτήρισε αντισυνταγματικό το νόμο που δεν επέτρεπε το νομικό διαζύγιο. Παρόμοια η Ισπανία και η Ιταλία καθιέρωσαν το νομικό διαζύγιο. Αλλά αυτές οι νομοθετικές αλλαγές δεν συνοδεύονταν πάντα από κάποιο άλμα στον αριθμό των διαζυγίων.
Έτσι, κάτι πολύ πιο βαθύ από το νομικό σύστημα μπορεί να δρα πίσω από την παγκόσμια επιδημία των διαζυγίων. Ο συγγραφέας Τζόζεφ Επστάιν αναφέρθηκε σ’ αυτό όταν έγραψε ότι δεν πάει πολύς καιρός από τότε που «το να πάρει κάποιος διαζύγιο ήταν σαν να προσυπέγραφε, θα λέγαμε, ότι ήταν άνθρωπος χωρίς ηθική υπόσταση». Αλλά σήμερα, γράφει ο ίδιος, «σε μερικούς κύκλους, πιο σπάνια συναντά κανείς ανθρώπους που δεν έχουν πάρει διαζύγιο παρά ανθρώπους που έχουν πάρει· εδώ το να περάσει κανείς τη ζωή του μέσα στα στενά πλαίσια ενός και μόνο γάμου μπορεί ακόμη και να εκληφθεί ως ένδειξη περιορισμένης φαντασίας».—Οι Διαζευγμένοι στην Αμερική (Divorced in America).
Με άλλα λόγια, η θεμελιώδης στάση των ανθρώπων απέναντι στο γάμο έχει αλλάξει. Ο σεβασμός και η ευλάβεια για ένα θεσμό που επί πολύ καιρό θεωρούνταν ιερός φθίνουν. Έτσι, σε όλο τον κόσμο, το διαζύγιο γίνεται περισσότερο αποδεκτό. Γιατί; Τι θα μπορούσε να κάνει τους ανθρώπους να δέχονται αυτό που στο παρελθόν τους έκανε να συνοφρυώνονται; Μήπως το διαζύγιο δεν είναι τελικά και τόσο κακό;