Βοήθεια σε Άτομα με Διαταραχές της Διατροφής

ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ οικογένειες παγκόσμια χρειάζεται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των διαταραχών της διατροφής εφόσον κάποιο μέλος τους πάσχει απ’ αυτή τη διαταραχή. Η βουλιμία (κρίσεις ακατάσχετης πολυφαγίας και εκούσια αποβολή τροφής), η νευρική ανορεξία (παρατεταμένη ανικανότητα ή άρνηση κάποιου να φάει) και η ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής (ανεξέλεγκτη κατανάλωση τροφής) έχουν πάρει επιδημικές διαστάσεις σε μερικά μέρη.

Αυτές οι διαταραχές είναι κατά κύριο λόγο πρόβλημα των γυναικών. Πλήττουν γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας, ανύπαντρες και παντρεμένες. Κορίτσια προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας καθώς και μεγαλύτερες γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων και γιαγιάδων, συγκαταλέγονται σ’ εκείνες που πάσχουν απ’ αυτές τις διαταραχές.a Εφόσον το 90 και πλέον τοις εκατό των ατόμων που πλήττονται είναι γυναίκες, θα χρησιμοποιούμε το θηλυκό γένος όταν αναφερόμαστε στα άτομα τα οποία πάσχουν.

Αν κάποιο δικό σας πρόσωπο παρουσιάζει διαταραχή της διατροφής, αναμφίβολα θέλετε να το βοηθήσετε. Αλλά απλώς το να ζητάτε από ένα βουλιμιακό άτομο να σταματήσει τις κρίσεις ακατάσχετης πολυφαγίας και την εκούσια αποβολή τροφής είναι σαν να λέτε σ’ ένα άτομο που πάσχει από πνευμονία να σταματήσει να βήχει. Προτού μπορέσετε να βοηθήσετε πραγματικά ένα άτομο το οποίο έχει κάποια διαταραχή της διατροφής, χρειάζεται να προσδιορίσετε τις βαθιές συναισθηματικές ανησυχίες που βρίσκονται συχνά στη ρίζα του προβλήματος και κατόπιν να προσηλώσετε την προσοχή σας σ’ αυτές. Έτσι, η επιδεξιότητα—και όχι απλώς οι καλές προθέσεις—είναι ζωτική. Μερικές φορές το πρόβλημα που υποβόσκει πηγάζει από σεξουαλική κακοποίηση η οποία είχε λάβει χώρα στο παρελθόν. Όταν έτσι έχουν τα πράγματα, το άτομο που πάσχει από κάποια διαταραχή της διατροφής συνήθως χρειάζεται ειδική βοήθεια από έναν ικανό σύμβουλο.b

Προσηλώστε την Προσοχή σας στο Πρόβλημα

Το να διαπιστώσετε ότι η κόρη σας, η σύντροφός σας ή η φίλη σας έχει κάποιο πρόβλημα διατροφής δεν είναι πάντοτε εύκολο. Αυτό συμβαίνει επειδή εκείνες που παρουσιάζουν διαταραχές της διατροφής μπορεί να είναι μυστικοπαθείς. (Βλέπε συνοδευτικό πλαίσιο.) Ωστόσο, η διαταραχή της διατροφής, κατά κανόνα, δεν φεύγει από μόνη της. Όσο πιο γρήγορα μιλήσετε σ’ εκείνη που πάσχει από το πρόβλημα και της προσφέρετε βοήθεια, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να αναρρώσει.

Ωστόσο, προτού μιλήσετε σ’ ένα άτομο που υποψιάζεστε ότι πάσχει από κάποια διαταραχή της διατροφής, σκεφτείτε προσεκτικά τι θα πείτε καθώς και ποια είναι η καλύτερη ώρα για να το πείτε. Αυτό πρέπει να γίνει όταν θα είστε ήρεμοι και δεν θα κινδυνεύετε να σας διακόψουν. Η λανθασμένη προσέγγιση—όπως το να ξεστομίσετε ένα χείμαρρο από απειλές—θα εμποδίσει την επικοινωνία και πιθανόν να κάνει τα πράγματα χειρότερα.

Όταν μιλάτε με κάποια για την οποία υποψιάζεστε ότι παρουσιάζει διαταραχή της διατροφής, μην είστε επικριτικοί, να είστε συγκεκριμένοι. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε: ‘Έχεις χάσει πολύ βάρος. Τα ρούχα πλέουν επάνω σου. Μήπως υπάρχει κάποιος λόγος γι’ αυτό;’ Ή: ‘Σε άκουσα να κάνεις εμετό στο μπάνιο. Ξέρω ότι ίσως έρχεσαι σε δύσκολη θέση, αλλά θέλω να βοηθήσω. Μπορούμε να μιλήσουμε ανοιχτά;’ Ακόμη κι αν αντιδράσει με θυμό ή άρνηση, μια ήρεμη προσέγγιση μπορεί να την πείσει να συζητήσει το θέμα. (Παροιμίαι 16:21, ΜΝΚ) Το να καταφέρετε να μιλήσετε ειλικρινά αποτελεί ρεαλιστικό στόχο για την πρώτη σας συζήτηση.

Οι διαταραχές της διατροφής συνήθως παρουσιάζονται όταν τα μέλη της οικογένειας ανησυχούν υπερβολικά για τις σωματικές τους διαστάσεις και όταν τα παιδιά επαινούνται κυρίως για την εμφάνισή τους ή για τα επιτεύγματά τους. Έτσι, όταν ένα μέλος της οικογένειας παρουσιάζει κάποια διαταραχή της διατροφής, ίσως χρειαστεί και τα υπόλοιπα μέλη να επανεκτιμήσουν τις θέσεις τους και τα πράγματα που θεωρούν πιο σπουδαία. Η λύση στο πρόβλημα του ατόμου που πάσχει από τέτοιες διαταραχές μπορεί κάλλιστα να απαιτεί αλλαγές από τα μέλη της οικογένειας. Πράγματι, οι προσπάθειές τους είναι συχνά ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την ανάρρωση του ατόμου που πάσχει.

Αποφύγετε τις Δυναμικές Συγκρούσεις

Σε μια οικογένεια οι εκνευρισμένοι γονείς προσπαθούσαν, στην κυριολεξία, να βάλουν με το ζόρι φαγητό στο στόμα της κόρης τους που έπασχε από ανορεξία, αλλά το κορίτσι αντιστεκόταν και ένιωθε ικανοποιημένη με τον εαυτό της επειδή μπορούσε να αντισταθεί στις προσπάθειες των γονέων της. Πρέπει να καταλάβετε, λοιπόν, ότι δεν μπορείτε να αναγκάσετε ένα άλλο άτομο να φάει ή να σταματήσει να έχει κρίσεις ακατάσχετης πολυφαγίας. Όσο περισσότερο πιέζετε το άτομο που πάσχει από μια τέτοια διαταραχή, τόσο πιο σκληρή μπορεί να γίνει η μάχη.

«Τα πράγματα χειροτέρευαν κάθε φορά που έφερνα προς συζήτηση το θέμα της διατροφής της», παραδέχεται ο Τζο του οποίου η κόρη, η Λι, παραλίγο να πεθάνει από ανορεξία. «Έπρεπε να σταματήσω εντελώς να συζητώ για θέματα διατροφής». Η σύζυγός του, η Αν, εξήγησε τι ήταν αυτό που ωφέλησε πραγματικά την κόρη τους: «Τη βοηθήσαμε να νιώσει ότι μπορούσε να ελέγχει τον εαυτό της χωρίς να χρειάζεται να φτάνει στα άκρα. Αυτό της έσωσε τη ζωή». Με σύνεση, αποστρέψτε την προσοχή από το όλο θέμα της διατροφής. Βοηθήστε αυτήν που πάσχει να καταλάβει ότι όταν τρώει, το κάνει για τον εαυτό της και όχι για εσάς.

Βοηθήστε στην Καλλιέργεια Αυτοπεποίθησης

Οι περισσότεροι άνθρωποι που παρουσιάζουν διαταραχές της διατροφής είναι τελειομανείς. Πολλοί απ’ αυτούς δεν έχουν γνωρίσει ιδιαίτερες αποτυχίες στη ζωή τους. Οι γονείς τους—αν και με τις καλύτερες προθέσεις—έχουν κατά καιρούς συμβάλει στο πρόβλημα. Πώς; Με το να είναι υπερπροστατευτικοί, προσπαθώντας να προφυλάξουν το παιδί τους από κάθε αντιξοότητα.

Έτσι, ο γονέας χρειάζεται να βοηθήσει την κόρη του να καταλάβει ότι τα λάθη είναι μέρος της ζωής και ότι δεν είναι καθοριστικά για την αυτοαξία της. «Ο δίκαιος πίπτει επτάκις», λέει το εδάφιο Παροιμίαι 24:16, «και σηκόνεται». Ένα κορίτσι δεν θα συντριφτεί από τις αντιξοότητες, αν διδαχτεί ότι οι ήττες είναι πράγματα φυσιολογικά, παροδικά, που είναι δυνατόν να ξεπεραστούν.

Ο γονέας πρέπει επίσης να δεχτεί και να εκτιμήσει τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού. Ενώ ο Χριστιανός γονέας προσπαθεί να εκπαιδεύσει ένα παιδί ‘εν νουθεσία Ιεχωβά’, πρέπει παρ’ όλα αυτά να του επιτρέπει να έχει την προσωπικότητά του. (Εφεσίους 6:4) Μην προσπαθείτε να το βάλετε μέσα σ’ ένα καλούπι που έχετε δημιουργήσει στο μυαλό σας. Για να υπερνικήσει κάποια διαταραχή της διατροφής, το παιδί πρέπει να αισθάνεται ότι η ατομικότητά του είναι σεβαστή και περιφρουρείται.

Αναπτύξτε Ανοιχτή Επικοινωνία

Σε πολλές οικογένειες όπου η κόρη ή η σύζυγος έχει κάποια διαταραχή της διατροφής δεν υπάρχει αρκετή επικοινωνία. Εκείνες που παρουσιάζουν κάποια διαταραχή συνήθως δυσκολεύονται να εκφράσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα όταν αυτά διαφέρουν από τα αισθήματα των γονέων τους ή του συντρόφου τους. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τα σπίτια όπου ο κανόνας είναι: ‘Αν δεν έχεις να πεις κάτι καλό, μην πεις τίποτα’. Έτσι, εκείνη που πάσχει από κάποια διαταραχή της διατροφής καταφεύγει στο φαγητό για να ξεχάσει την εσωτερική της απογοήτευση.

Για παράδειγμα, ο Μάθιου δεν μπορούσε να βοηθήσει τη σύζυγό του να υπερνικήσει το πρόβλημα της ψυχαναγκαστικής υπερκατανάλωσης τροφής. «Όποτε είναι αναστατωμένη κλαίει και κατόπιν πηγαίνει και τρώει», είπε με απόγνωση. «Ποτέ . . . δεν μου λέει την αλήθεια γι’ αυτό που την αναστάτωσε». Ένας σύμβουλος τους υπέδειξε να καθορίσουν μια ώρα την εβδομάδα για να συζητούν μόνοι τους και να εκφράζουν με τη σειρά τα παράπονά τους, χωρίς να διακόπτει ο ένας τον άλλον. «Αυτό μου άνοιξε τα μάτια», είπε ο Μάθιου. «Δεν είχα ιδέα ότι τη Μόνικα τη στενοχωρούσαν τόσο πολλά πράγματα και ότι εγώ τηρούσα μια τόσο αμυντική στάση. Νόμιζα ότι ήμουν καλός ακροατής, αλλά στην πραγματικότητα δεν ήμουν».

Έτσι, για να βοηθήσετε τη σύντροφό σας ή την κόρη σας, να είστε πρόθυμοι να την ακούτε όταν εκφράζει τα αρνητικά της συναισθήματα και τις απογοητεύσεις της. Σύμφωνα με τις Γραφές, είναι κατάλληλο να ακούει κανείς ‘την παραπονετική κραυγή του ταπεινού’. (Παροιμίαι 21:13, ΜΝΚ) Ο Τζο και η Αν χρειάστηκε να πάρουν αυτό το μάθημα.

«Έπρεπε να σταματήσω να καταλήγω σε βιαστικά συμπεράσματα και να δείχνω τον εκνευρισμό μου όποτε η Λι είχε διαφορετική γνώμη», εκμυστηρεύτηκε ο Τζο σχετικά με την κόρη του που έπασχε από ανορεξία. Η σύζυγός του, η Αν, είπε: «Να ακούτε αυτά που θέλει να σας πει η κόρη σας. Μην προσπαθείτε να βάζετε στο στόμα της τα δικά σας λόγια. Να ακούτε πώς πραγματικά αισθάνεται για το καθετί».

Η Αν εξηγεί περαιτέρω το ζήτημα: «Παλιά, όταν η Λι παραπονιόταν ότι κάποιος είχε πληγώσει τα αισθήματά της, της έλεγα ότι το άτομο αυτό, στην πραγματικότητα, δεν είχε πρόθεση να κάνει κάτι τέτοιο. Αλλά εκείνη αναστατωνόταν ακόμη περισσότερο. Τώρα, όταν εκφράζει κάποιο παράπονο, λέω: ‘Ξέρω ότι αυτό θα πρέπει να σε πλήγωσε. Μπορώ να καταλάβω γιατί σε έκανε να αισθάνεσαι τόσο άσχημα’. Προσπαθώ να τη νιώσω, μάλλον, παρά να αλλάξω την άποψή της εκείνη τη στιγμή». Να ακούτε, λοιπόν, πραγματικά και να μην υποθέτετε ότι ήδη γνωρίζετε τις προθέσεις και τα συναισθήματα του άλλου.

Όταν υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία, μπορεί κανείς να βρει ανακούφιση στη διάρκεια μιας συναισθηματικής αναστάτωσης και δεν νιώθει αναγκασμένος να καταφύγει σε ανθυγιεινές συνήθειες διατροφής. Η Ντον εξήγησε γιατί ποτέ δεν ξαναγύρισε στην ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής και στη βουλιμία: «Όταν είμαι αναστατωμένη, μπορώ πάντα να μιλάω στο σύζυγό μου, επειδή δείχνει μεγάλη κατανόηση και με παρηγορεί».

Να Δείχνετε Αυτοθυσιαστική Αγάπη

Ένας θλιμμένος πατέρας, του οποίου η κόρη ήταν βουλιμιακή και πέθανε από συγκοπή, έδωσε την εξής συμβουλή: «Να αγαπάτε τα παιδιά σας περισσότερο κι απ’ όσο νομίζετε ότι είναι αρκετό». Ναι, να είστε γενναιόδωροι στις εκφράσεις αγάπης. Βοηθήστε την κόρη σας ή τη σύντροφό σας να νιώθει ότι η αγάπη σας προς αυτή δεν εξαρτάται από την εμφάνισή της ή τα επιτεύγματά της. Ωστόσο, το να αγαπάτε ένα άτομο το οποίο έχει πέσει θύμα των διαταραχών της διατροφής δεν είναι εύκολο. Να γιατί το κλειδί είναι η αυτοθυσιαστική αγάπη, την οποία η Αγία Γραφή περιγράφει ως καλή, υπομονετική και συγχωρητική. Είναι η προθυμία να βάζει κανείς τα συμφέροντα του άλλου πάνω από τα δικά του.—1 Κορινθίους 13:4-8.

Όταν ένα ζευγάρι έμαθε ότι η κόρη τους ήταν βουλιμιακή, δεν ήξεραν τι να κάνουν. «Κατάλαβα ότι αν δεν είσαι αρκετά σίγουρος για το τι πρέπει να κάνεις, είναι καλύτερα να εκδηλώσεις καλοσύνη», παρατήρησε ο πατέρας. «Αντιλήφθηκα ότι ήταν ένα πολύτιμο κορίτσι που είχε κάποιο πολύ σοβαρό προσωπικό πρόβλημα. Στη δική της περίπτωση, η καλοσύνη απαιτούσε να την καθησυχάσουμε και να την υποστηρίξουμε συναισθηματικά».

Αυτός ρώτησε την κόρη του: «Σε πειράζει αν η μητέρα σου κι εγώ σε ρωτάμε τακτικά πώς τα πας με το πρόβλημα;» Εκείνη εξέφρασε εκτίμηση γι’ αυτό το στοργικό ενδιαφέρον, κι έτσι οι γονείς της τη ρωτούσαν από καιρό σε καιρό.

«Υπήρχαν φορές που περνούσαν μέρες, κατόπιν εβδομάδες, κατόπιν μήνες προτού παρουσιάσει κάποια υποτροπή», εξήγησε ο πατέρας. «Αλλά όταν παραδεχόταν ότι είχε ‘ξανακυλήσει’, προσπαθούσαμε να την ενθαρρύνουμε και να μη δείχνουμε απογοητευμένοι». Η μητέρα πρόσθεσε: «Μιλούσαμε πολύ. Της έλεγα πως ήταν φανερό ότι έκανε πρόοδο. Έλεγα: ‘Μην το βάζεις κάτω. Αυτή τη φορά πέρασαν δυο εβδομάδες. Για να δούμε πόσο θα αντέξεις τώρα’».

«Ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν είχαμε επισημάνει τις ιδιόρρυθμες συνήθειες διατροφής της κόρης μας ήταν ότι σπάνια τρώγαμε μαζί», παρατήρησε ο πατέρας. «Άλλαξα λοιπόν το ωράριο της δουλειάς μου, ώστε να είμαι στο σπίτι μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια την ώρα του φαγητού». Αυτή η προσαρμογή την οποία έκαναν προκειμένου να τρώνε μαζί, καθώς και η υπομονετική και στοργική προσοχή που έδειχναν στην κόρη τους, τη βοήθησαν να αναρρώσει πλήρως.

Ενώ αγωνίζεστε να κάνετε ό,τι είναι καλύτερο για εκείνη που πάσχει από κάποια διαταραχή της διατροφής, είναι σημαντικό να παρέχετε την απαραίτητη διαπαιδαγώγηση, πράγμα που αποτελεί εκδήλωση αγάπης. (Παροιμίαι 13:24, ΜΝΚ) Μην την προφυλάσσετε από τις συνέπειες των πράξεών της. Το να την υποχρεώνετε να αντικαθιστά με δικά της χρήματα το φαγητό που κατανάλωσε σε μια κρίση ακατάσχετης πολυφαγίας ή το να απαιτείτε να καθαρίσει το μπάνιο από τον εμετό που προκάλεσε η ίδια μπορούν να τη διδάξουν ότι είναι υπεύθυνη για τη συμπεριφορά της. Με το να επιμένετε να ζει σύμφωνα με κάποιους λογικούς κανόνες του σπιτιού, της μεταδίδετε τη βεβαιότητά σας ότι είναι ικανή να διαχειρίζεται τη ζωή της σωστά. Αυτό μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα της αυτοεκτίμησης, το οποίο συνήθως λείπει από εκείνες που παρουσιάζουν διαταραχές της διατροφής.

Εξαιτίας εσωτερικής αναστάτωσης, ένα τέτοιο άτομο μπορεί να μιλήσει θυμωμένα. Αν κάνει κάτι τέτοιο, επιδιώξτε να δείτε πέρα από το ξέσπασμα του θυμού. Προσπαθήστε να βρείτε και να ασχοληθείτε με την αιτία του ‘εκνευρισμού’. (Ιώβ 6:2, 3, ΜΝΚ) Ήταν ιδιαίτερη πρόκληση για τον Τζο και την Αν το γεγονός ότι η κόρη τους που έπασχε από ανορεξία γινόταν στασιαστική και μιλούσε υβριστικά.

«Προσπαθούσαμε συνεχώς να της δείξουμε αγάπη αντί να την πετάξουμε στο δρόμο», είπε η Αν. Ο σύζυγός της πρόσθεσε: «Διαρκώς αναζητούσαμε τρόπους για να τη βοηθήσουμε και της λέγαμε πόσο πολύ νοιαζόμασταν γι’ αυτήν». Το αποτέλεσμα; Τελικά κατάλαβε ότι οι γονείς της θα πρέπει να την αγαπούσαν πάρα πολύ, και άρχισε να επικοινωνεί μαζί τους.

Όταν το άτομο που πάσχει από κάποια διαταραχή της διατροφής είναι παιδί, η ένταση την οποία νιώθουν οι γονείς, και ιδιαίτερα η μητέρα, είναι τεράστια. Οι σύζυγοι, λοιπόν, πρέπει να δίνουν στις συζύγους τους ουσιαστική συναισθηματική υποστήριξη. Μη θυσιάσετε το γάμο σας για την ασθένεια του παιδιού σας. Δεχτείτε τους περιορισμούς σας.

Σε μερικές περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να αναζητήσετε βοήθεια από κάποιον εκτός της οικογένειας. Αξιολογήστε όλους τους παράγοντες που περιλαμβάνονται και καθορίστε ποιο είδος βοήθειας θα ήταν το καλύτερο. Θα χρειαστεί σταθερότητα αν εκείνη που πάσχει είναι απρόθυμη. Πείτε της ότι θα ενεργήσετε για να προστατέψετε τη ζωή της αν είναι απαραίτητο, αλλά αποφύγετε να πείτε πράγματα που δεν μπορείτε να πραγματοποιήσετε.

Θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα αισθάνεστε ανίσχυροι και που θα φαίνεται ότι η υπόθεση έχει χαθεί, αλλά ποτέ να μην ξεχνάτε να θέτετε με προσευχή αυτά τα προβλήματα ενώπιον του Θεού της αγάπης. Αυτός μπορεί να βοηθήσει! «Αντιληφθήκαμε ότι ο χειρισμός του προβλήματος ήταν πέρα από τις ικανότητές μας», εκμυστηρεύτηκε ο Τζο. «Το κυριότερο σημείο που διδαχτήκαμε ήταν το να θέτουμε την εμπιστοσύνη μας ολοκληρωτικά στον Ιεχωβά Θεό. Εκείνος ποτέ δεν μας εγκατέλειψε».

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 13]

ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

◼ Περιορισμένη λήψη τροφής, όπως λόγου χάρη, μέσω μιας αυστηρής δίαιτας ή νηστείας

◼ Υπερβολική απώλεια βάρους ή συνεχείς διακυμάνσεις του βάρους

◼ Ιδιόρρυθμες ιεροτελεστικές συνήθειες φαγητού, όπως ο τεμαχισμός της τροφής σε μικροσκοπικά κομμάτια

◼ Έντονος φόβος του ατόμου ότι θα παχύνει, ανεξάρτητα από το αν έχει χαμηλό βάρος

◼ Συνεχής φροντίδα ή συζήτηση για το φαγητό και/ή για το βάρος, συχνά σε συνδυασμό με εξαντλητικό πρόγραμμα γυμναστικής

◼ Διακοπή της εμμηνορρυσίας

◼ Απομόνωση, τάσεις μυστικοπάθειας· το άτομο κλείνεται πολλή ώρα μέσα στο μπάνιο

◼ Συναισθηματικές μεταβολές, όπως κατάθλιψη και ευερεθιστότητα

◼ Υπερκατανάλωση τροφής σε περίπτωση θυμού, νευρικότητας ή ενθουσιασμού

◼ Κατάχρηση διουρητικών, χαπιών που κόβουν την όρεξη και άλλων μέσων για την αποβολή της τροφής, όπως τα καθαρτικά

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Είναι ζωτικό να ακούτε δείχνοντας συναισθηματική κατανόηση