Η Αναζήτηση Σκοπού

ΑΠΟ τον καιρό του Κάρολου Δαρβίνου, οι βιολόγοι άσκησαν ισχυρή πίεση προκειμένου να γίνει αποδεκτή η θεωρία ότι η ζωή, ως αποτέλεσμα της εξέλιξης, είναι βασικά άσκοπη. Ωστόσο, πολλοί το απορρίπτουν αυτό ενστικτωδώς. Ένα νιόπαντρο ζευγάρι θα δυσκολευόταν να πιστέψει, κοιτάζοντας το όμορφο νεογέννητο μωρό τους, ότι αυτή η νέα ζωή είναι άσκοπη. Γι’ αυτούς είναι ένα θαύμα, ένα θαύμα που πλουτίζει τη ζωή τους.

Ακόμη και μερικοί επιστήμονες δεν συμφωνούν με τη σκέψη ότι η ζωή είναι μια σύμπτωση δίχως νόημα. Γιατί όχι; Λόγω αυτού που Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια (The Encyclopedia Americana) αποκαλεί «καταπληκτικό βαθμό πολυπλοκότητας και οργάνωσης των ζωντανών πλασμάτων». Η ίδια εγκυκλοπαίδεια συνεχίζει παρακάτω: «Μια προσεκτική παρατήρηση των λουλουδιών, των εντόμων ή των θηλαστικών δείχνει μια σχεδόν απίστευτης ακρίβειας διάταξη των μερών».

Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την πολυπλοκότητα και την τόσο όμορφη οργάνωση—η οποία φαίνεται ακόμη και στο πιο απλό ζωντανό πλάσμα—η εφημερίδα Κέιπ Τάιμς (Cape Times) παρέθεσε τα λόγια του Νοτιοαφρικανού επιστήμονα Δρ Λόου Άλμπερτς, ο οποίος είπε τα εξής: «Διανοητικά, με ικανοποιεί περισσότερο να δεχτώ την ύπαρξη ενός Θεού από το να δεχτώ απλώς ότι [η ζωή] άρχισε κατά τύχη». Αναφορικά με τη χημική σύνθεση των ζωντανών οργανισμών, ο Βρετανός αστρονόμος Σερ Μπέρναρντ Λόβελ έγραψε: «Η πιθανότητα . . . να συνέβηκε ένα τυχαίο γεγονός, που οδήγησε στο σχηματισμό ενός από τα μικρότερα μόρια πρωτεΐνης, είναι αφάνταστα μικρή. . . . Στην ουσία είναι μηδενική».

Ακολουθώντας παρόμοια συλλογιστική, ο αστρονόμος Φρεντ Χόιλ έγραψε: «Ολόκληρο το οικοδόμημα της παραδεκτής βιολογίας εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι η ζωή προήλθε τυχαία. Ωστόσο, καθώς οι βιοχημικοί ανακαλύπτουν όλο και περισσότερα γύρω από τη θαυμαστή πολυπλοκότητα της ζωής, γίνεται φανερό ότι οι πιθανότητες να προήλθε από σύμπτωση είναι τόσο ελάχιστες που μπορούν να αγνοηθούν τελείως. Η ζωή δεν μπορεί να εμφανίστηκε τυχαία».

Τι σημαίνει αυτό; Αν η ζωή δεν εμφανίστηκε από σύμπτωση, θα πρέπει να ήρθε από κάποιο σχέδιο. Κι αν είναι έτσι, θα πρέπει να είχε κάποιον Σχεδιαστή. Και τι Σχεδιαστή! Ο ψαλμωδός δικαιολογημένα έγραψε: «Φοβερώς και θαυμασίως επλάσθην». (Ψαλμός 139:14) Αλλά τι μας λέει αυτό σχετικά με το αν η ζωή έχει σκοπό ή όχι;

Και οι άνθρωποι σχεδιάζουν και κατασκευάζουν πράγματα. Κατασκευάζουν αεριωθούμενα αεροπλάνα. Κατασκευάζουν διυλιστήρια πετρελαίου. Κατασκευάζουν επίσης ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς. Κατασκευάζουν αναρίθμητα πράγματα, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο πολύπλοκα. Αλλά οι άνθρωποι δεν σχεδιάζουν ούτε κατασκευάζουν τόσο πολύπλοκα πράγματα χωρίς λόγο. Όλα γίνονται με κάποιο σκοπό υπόψη.

Εφόσον τίποτα απ’ όσα έχουν φτιάξει οι άνθρωποι δεν πλησιάζει καν τη θαυμαστή πολυπλοκότητα των έμβιων όντων, σίγουρα ο Σχεδιαστής της ζωής δεν θα είχε δημιουργήσει τη ζωή αν δεν είχε κάποιο σκοπό γι’ αυτή. Είναι εντελώς παράλογο να πιστεύουμε ότι ‘πλαστήκαμε θαυμάσια’ και κατόπιν εγκαταλειφθήκαμε χωρίς καθοδήγηση και χωρίς σκοπό.

Η Αναζήτηση Σκοπού

Το ότι ο Δημιουργός δημιούργησε ανθρώπους για να εκπληρώσουν ένα σκοπό υποστηρίζεται επίσης έντονα από το γεγονός ότι εμείς οι άνθρωποι αναζητούμε ενστικτωδώς κάποιο σκοπό στη ζωή μας. Ο Γκίλμπερτ Μπριμ, ένας ψυχολόγος, μίλησε σχετικά με την ενστικτώδη ανάγκη του ανθρώπου για κάποιο σκοπό όταν είπε: «Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν στο χώρο της εργασίας τους ευκαιρίες για ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και προκλήσεις. Αλλά εκείνοι που δεν έχουν αυτές τις δυνατότητες θα αναζητήσουν ιδιαίτερες προκλήσεις και επιτεύγματα αλλού: στο να χάσουν βάρος, να πετύχουν μια δύσκολη βολή στο γκολφ, να κάνουν την τέλεια ομελέτα ή να αναζητήσουν την περιπέτεια—είτε πρόκειται για πτήση με ανεμόπτερο είτε για πειραματισμό με καινούρια φαγητά». Ο ψυχίατρος Βίκτορ Φρανκλ υποστήριξε μάλιστα: «Ο αγώνας για την ανεύρεση νοήματος στη ζωή είναι η κύρια υποκινούσα δύναμη στον άνθρωπο».

Ας εξετάσουμε μερικούς από τους στόχους που θέτουν οι άνθρωποι στη ζωή τους.

Τι Δίνει Σκοπό στη Ζωή;

Μια νεαρή έφηβη, όταν ρωτήθηκε ποιος ήταν ο σκοπός της ζωής της, είπε: «Το όνειρό μου είναι να έχω ένα ωραίο διαμέρισμα, ένα ωραίο αυτοκίνητο κι έναν ωραίο άντρα μέσα στο αυτοκίνητο. Θα ικανοποιήσω τις δικές μου επιθυμίες. Με ενδιαφέρει ο εαυτός μου. Θέλω ό,τι θα κάνει ευτυχισμένη εμένα, όχι ό,τι θα κάνει ευτυχισμένη όλη την κοινωνία». Αν νομίζετε ότι αυτό είναι εγωιστικό, έχετε δίκιο. Είναι. Δυστυχώς, όμως, αυτή η στάση δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη.

Ωστόσο, αν κανείς απλώς και μόνο επιδιώκει υλικά αγαθά και απολαύσεις, μήπως έτσι ικανοποιεί την ανάγκη του για ζωή με νόημα; Όχι. Όταν η απόλαυση είναι ο μοναδικός αντικειμενικός μας σκοπός, τότε η απόλαυση δεν φέρνει ικανοποίηση. Τα άτομα που την κάνουν κύριο σκοπό της ζωής τους καταλήγουν συνήθως να έχουν μέσα στις καρδιές τους το ίδιο συναίσθημα που είχε κι ένας πλούσιος βασιλιάς των αρχαίων χρόνων, ο οποίος χρησιμοποίησε τη δύναμη και τον πλούτο του για να ανακαλύψει διάφορες απολαύσεις που υπήρχαν τότε. Προσέξτε το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε:

«Συνήθροισα εις εμαυτόν και αργύριον και χρυσίον και εκλεκτά κειμήλια βασιλέων και τόπων· απέκτησα εις εμαυτόν άδοντας και αδούσας και τα εντρυφήματα των υιών των ανθρώπων, παν είδος παλλακίδων. . . . Και ιδού, τα πάντα ματαιότης και θλίψις πνεύματος [αγώνας πίσω από τον άνεμο, ΜΝΚ]».—Εκκλησιαστής 2:8, 11.

Πολλοί βρίσκουν ικανοποίηση σε μια καριέρα ή στην αξιοποίηση της διανοητικής ή της σωματικής τους δύναμης για την επίτευξη φαινομενικά αξιόλογων στόχων. Έπειτα από λίγο, ωστόσο, η καριέρα δεν ικανοποιεί απόλυτα την ανάγκη για ένα σκοπό στη ζωή. Ο Πίτερ Λιντς, για τον οποίο είχε λεχθεί ότι ήταν «μεγαλοφυΐα στον τομέα των επενδύσεων», εγκατέλειψε την προσοδοφόρα καριέρα του όταν αντιλήφθηκε ότι κάτι έλειπε πολύ από τη ζωή του. Τι ήταν αυτό; Η σχέση του με την οικογένειά του. Ο ίδιος παραδέχτηκε: «Μου άρεσε πολύ αυτό που έκανα, αλλά κατέληξα σ’ ένα συμπέρασμα, όπως και μερικοί άλλοι: Γιατί . . . το κάνουμε αυτό; Δεν ξέρω κανέναν που, στην επιθανάτια κλίνη του, μετάνιωσε επειδή δεν είχε δαπανήσει περισσότερο χρόνο στο γραφείο».

Μια έφηβη λοιπόν έδειξε, ως ένα βαθμό, ισορροπία όταν εξέτασε τους στόχους της στη ζωή και είπε: «Ένα από τα όνειρά μου είναι να κάνω καριέρα. Αλλά νομίζω ότι το μεγαλύτερο όνειρό μου είναι να έχω μια ευτυχισμένη οικογένεια». Ναι, η οικογένειά μας μπορεί να δώσει νόημα και σκοπό στη ζωή. Μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα είπε: «Από πολύ νωρίς στη ζωή μου είδα το ρόλο του γονέα ως ένα από τα πράγματα που κάποιος είναι προορισμένος να κάνει, ως σκοπό της ζωής, και ποτέ δεν το αμφισβήτησα αυτό».

Άλλοι αναζητούν σκοπό στη ζωή μέσω άλλων επιδιώξεων. Μερικοί—περιλαμβανομένων πιθανώς και εκείνων των επιστημόνων που υποστηρίζουν ότι η ζωή είναι μια δίχως νόημα σύμπτωση—βρίσκουν σκοπό στην επιδίωξη γνώσης. Ο εξελικτής Μάικλ Ρουζ έγραψε: «Έχουμε δίψα για μάθηση κι αυτό μας κάνει ανώτερους από τα κτήνη. . . . Στις μεγαλύτερες ανάγκες και καθήκοντά μας συγκαταλέγεται το να μεταδώσουμε στα παιδιά μας τη συσσωρευμένη σοφία του παρελθόντος, παράλληλα με τον ενθουσιασμό μας και τα επιτεύγματά μας. . . . Η αναζήτηση γνώσης και επιτυχιών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου πνεύματος».

Μερικοί διαπιστώνουν ότι το να υπηρετούν ένα ιδανικό δίνει σκοπό στη ζωή τους. Εργάζονται για τη διατήρηση σπάνιων ζώων. Ή μάχονται ενάντια στη μόλυνση και στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι μάχονται για τα δικαιώματα των παιδιών ή αγωνίζονται στο πλευρό των αστέγων ή των φτωχών. Ή μοχθούν για να παρεμποδιστεί η εξάπλωση της τοξικομανίας. Αυτά τα άτομα μερικές φορές επιτελούν μεγάλο καλό, και αυτό που κάνουν εμπλουτίζει τη ζωή τους με σκοπό.

Πίκρες και Απογοητεύσεις

Πρέπει να αναγνωρίσουμε, ωστόσο, ότι οι άνθρωποι συχνά αποκαρδιώνονται καθώς επιδίδονται στην επιδίωξη των στόχων τους, ακόμη κι αν οι στόχοι είναι αξιόλογοι. Οι γονείς που με πολλή αγάπη και προσπάθεια μεγαλώνουν τα παιδιά τους μερικές φορές τα χάνουν από κάποιο δυστύχημα, έγκλημα, αρρώστια ή ναρκωτικά. Ή, όταν τα παιδιά μεγαλώσουν, μπορεί να μολυνθούν από το ιδιοτελές πνεύμα αυτού του κόσμου και να μην ανταποδώσουν την αγάπη των γονέων τους.

Εκείνοι που εργάζονται ανιδιοτελώς για τη βελτίωση του περιβάλλοντος συχνά αποκαρδιώνονται εξαιτίας εμπορικών συμφερόντων ή εξαιτίας του γεγονότος ότι οι άλλοι απλώς δεν ενδιαφέρονται. Εκείνοι που εργάζονται για την καλυτέρευση των συνθηκών για τους φτωχούς καταβάλλονται από το μέγεθος αυτού του έργου. Ένα άτομο που η καριέρα του τού προσφέρει βαθιά ικανοποίηση αποκαρδιώνεται όταν αναγκάζεται να βγει σε σύνταξη. Ένας ερευνητής ο οποίος βρίσκει την επιδίωξη γνώσης άκρως ικανοποιητική αποκαρδιώνεται όταν η ζωή του πλησιάζει στο τέρμα της κι έχουν μείνει ακόμη τόσο πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει δαπανήσει τη ζωή του για να αποκτήσει περιουσία διαπιστώνει τελικά ότι πρέπει να την αφήσει σε άλλους.

Ο αρχαίος βασιλιάς, τα λόγια του οποίου παρατέθηκαν προηγουμένως, περιέγραψε μερικές απ’ αυτές τις πίκρες γράφοντας: «Έφτασα στο σημείο να μισήσω όλους τους κόπους μου και το μόχθο μου εδώ κάτω από τον ήλιο, αφού πρέπει να αφήσω τους καρπούς τους στο διάδοχό μου. Τι είδους άνθρωπος θα είναι αυτός που θα με διαδεχτεί, αυτός που θα κληρονομήσει ό,τι άλλοι απέκτησαν; Ποιος ξέρει αν θα είναι σοφός άνθρωπος ή ανόητος; Παρ’ όλα αυτά, αυτός θα είναι κύριος κάθε καρπού των κόπων μου και της επιδεξιότητάς μου».—Εκκλησιαστής 2:18, 19, Η Νέα Αγγλική Βίβλος (The New English Bible).

Τελικά, μήπως δεν έχει κανέναν απολύτως σκοπό η ζωή, όπως αυτά τα τόσο αληθινά λόγια φαίνεται να υπονοούν; Μήπως οι διάφοροι στόχοι τους οποίους επιδιώκουν οι άνθρωποι είναι απλώς μια βοήθεια για να ζήσουν τα 70, 80 ή 90 χρόνια που φτάνουν πολλοί; Πέρα απ’ αυτό, μήπως αυτοί οι στόχοι είναι βασικά δίχως νόημα; Όχι. Στην πραγματικότητα, δείχνουν κάτι πολύ βαθύ για τον τρόπο που είμαστε φτιαγμένοι και παρέχουν αποδείξεις για το ότι η ζωή πραγματικά έχει ένα θαυμάσιο σκοπό. Αλλά πώς μπορούμε να βρούμε αυτόν το σκοπό;

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Μερικοί διαπιστώνουν ότι η επιδίωξη γνώσης δίνει νόημα και σκοπό στη ζωή τους

Οι άνθρωποι δεν κατασκευάζουν πολύπλοκα πράγματα χωρίς να έχουν κάποιο σκοπό υπόψη

[Ευχαριστίες]

NASA photo