Μέρος 1
Υπάρχει Σκοπός στη Ζωή;
1. Τι ρωτούν συχνά οι άνθρωποι για το σκοπό της ζωής, και τι σχολίασε γύρω από αυτό κάποιο άτομο;
Αργά ή γρήγορα, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι αναρωτιούνται ποιος είναι ο σκοπός της ζωής. Είναι άραγε το να δουλεύουμε σκληρά για να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσής μας, να προμηθεύουμε αγαθά για την οικογένειά μας, να πεθαίνουμε έπειτα από 70 ή 80 χρόνια ίσως, και μετά να παύουμε να υπάρχουμε για πάντα; Κάποιος νεαρός που είχε αυτή την άποψη είπε ότι δεν υπάρχει άλλος σκοπός στη ζωή από το «να ζει κανείς, να κάνει παιδιά, να είναι ευτυχισμένος και μετά να πεθαίνει». Αλλά είναι αληθινό αυτό; Και τελειώνουν πραγματικά τα πάντα με το θάνατο;
2, 3. Γιατί η απόκτηση υλικού πλούτου δεν αποτελεί επαρκή σκοπό στη ζωή;
2 Πολλοί άνθρωποι τόσο στις ανατολικές όσο και στις δυτικές χώρες έχουν την άποψη ότι ο κύριος σκοπός για τον οποίο ζούμε είναι η απόκτηση υλικού πλούτου. Πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια ζωή ευτυχισμένη, γεμάτη νόημα. Τι συμβαίνει όμως με τους ανθρώπους που διαθέτουν ήδη υλικό πλούτο; Ο Καναδός συγγραφέας Χάρι Μπρους είπε: «Προκαλεί έκπληξη το ότι πολλοί πλούσιοι ισχυρίζονται πως δεν είναι ευτυχισμένοι». Και πρόσθεσε: «Διάφορες δημοσκοπήσεις υποδεικνύουν ότι μια τρομερή απαισιοδοξία έχει απλωθεί στη Βόρεια Αμερική . . . Υπάρχει τέλος πάντων κάποιος που να είναι ευτυχισμένος; Αν ναι, ποιο είναι το μυστικό;»
3 Ο πρώην πρόεδρος των Η.Π.Α. Τζίμι Κάρτερ δήλωσε: «Έχουμε ανακαλύψει ότι το να αποκτούμε πράγματα και να καταναλώνουμε πράγματα δεν ικανοποιεί την επιθυμία που έχουμε για κάποιο νόημα. . . . Η συσσώρευση υλικών αγαθών δεν μπορεί να γεμίσει το κενό μιας ζωής η οποία στερείται εμπιστοσύνης ή σκοπού». Και ένας άλλος πολιτικός ηγέτης είπε: «Αρκετά χρόνια τώρα ερευνώ εντατικά για να μάθω κάποιες αλήθειες για τον εαυτό μου και για τη ζωή μου· ξέρω και πολλούς άλλους που κάνουν το ίδιο. Περισσότεροι άνθρωποι παρά ποτέ προηγουμένως αναρωτιούνται: ‘Ποιοι είμαστε; Ποιος είναι ο σκοπός μας;’»
Οι Συνθήκες Γίνονται πιο Δύσκολες
4. Γιατί μερικοί αμφιβάλλουν για το αν η ζωή έχει καν σκοπό;
4 Πολλοί αμφιβάλλουν για το αν η ζωή έχει σκοπό όταν βλέπουν ότι οι συνθήκες διαβίωσης έχουν γίνει πιο δύσκολες. Σε όλο τον κόσμο, περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι σοβαρά άρρωστοι ή υποσιτίζονται, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου δέκα εκατομμύρια παιδιά στην Αφρική και μόνο. Ο πληθυσμός της γης, που πλησιάζει τα 6 δισεκατομμύρια, εξακολουθεί να αυξάνει κατά 90 και πλέον εκατομμύρια το χρόνο, ενώ το 90 τοις εκατό και περισσότερο από αυτή την αύξηση συμβαίνει σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτός ο διαρκώς αυξανόμενος πληθυσμός επιτείνει την ανάγκη για περισσότερη τροφή, στέγη και βιομηχανία, κάτι που προκαλεί επιπρόσθετη ζημιά στο έδαφος, στο νερό και στον αέρα εξαιτίας βιομηχανικών και άλλων ρύπων.
5. Τι συμβαίνει στη βλάστηση πάνω στη γη;
5 Το έντυπο Παγκόσμιες Στρατιωτικές και Κοινωνικές Δαπάνες 1991 (World Military and Social Expenditures 1991) αναφέρει: «Κάθε χρόνο καταστρέφεται δασική έκταση ίση με ολόκληρη την έκταση της [Μεγάλης Βρετανίας]. Με τον παρόντα ρυθμό (εκχέρσωσης) θα έχουμε εξαφανίσει, μέχρι το 2000, το 65 τοις εκατό των δασών στις υγρές τροπικές ζώνες». Σε αυτές τις περιοχές, σύμφωνα με μια υπηρεσία του Ο.Η.Ε., η αντιστοιχία των δέντρων που κόβονται έναντι αυτών που φυτεύονται είναι 10 προς 1· στην Αφρική η αναλογία είναι περισσότερο από 20 προς 1. Έτσι λοιπόν, αυξάνουν οι έρημοι και κάθε χρόνο χάνεται καλλιεργήσιμη περιοχή ίση με το μέγεθος του Βελγίου.
6, 7. Ποια είναι μερικά από τα προβλήματα που δεν στάθηκαν ικανοί να λύσουν οι ηγέτες του κόσμου, και έτσι ποιες ερωτήσεις χρειάζονται απάντηση;
6 Επίσης, αυτός ο 20ός αιώνας είχε τέσσερις φορές περισσότερους θανάτους εξαιτίας πολέμων από ό,τι είχαν μαζί οι προηγούμενοι τέσσερις αιώνες. Παντού υπάρχει αύξηση στο έγκλημα, ιδιαίτερα στο βίαιο έγκλημα. Η κατάρρευση της οικογένειας, η χρήση ναρκωτικών, το AIDS, οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και άλλοι αρνητικοί παράγοντες καθιστούν και αυτοί πιο δύσκολη τη ζωή. Επιπρόσθετα, οι ηγέτες του κόσμου δεν στάθηκαν ικανοί να προσφέρουν λύσεις στα πολλά προβλήματα που μαστίζουν την ανθρώπινη οικογένεια. Μπορούμε, λοιπόν, να καταλάβουμε γιατί ρωτούν οι άνθρωποι: Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής;
7 Πώς προσέγγισαν αυτό το ερώτημα οι λόγιοι και οι θρησκευτικοί ηγέτες; Έπειτα από τόσους αιώνες, έχουν παρουσιάσει καμιά ικανοποιητική απάντηση;
Τι Λένε
8, 9. (α) Τι είπε ένας Κινέζος λόγιος για το σκοπό της ζωής; (β) Τι δήλωσε κάποιος που επέζησε από ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου;
8 Ο Κομφουκιανιστής λόγιος Ντου Βέι-Μινγκ είπε: «Το απόλυτο νόημα της ζωής μπορεί να βρεθεί στη συνηθισμένη μας ανθρώπινη ύπαρξη». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να γεννιούνται, να αγωνίζονται για την ύπαρξή τους και να πεθαίνουν. Λίγη ελπίδα υπάρχει σε μια τέτοια θεώρηση. Και είναι τουλάχιστον αληθινή;
9 Ο Ελί Βισέλ, ένας άνθρωπος που επέζησε από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρατήρησε: «‘Γιατί βρισκόμαστε εδώ;’ Αυτό είναι το σπουδαιότερο ερώτημα που πρέπει να αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος. . . . Πιστεύω ότι η ζωή έχει νόημα παρά το δίχως νόημα θάνατο που έχω δει». Αλλά αυτός δεν μπορούσε να πει ποιο είναι το νόημα της ζωής.
10, 11. (α) Πώς έδειξε ένας εκδότης ότι ο άνθρωπος δεν έχει τις απαντήσεις; (β) Γιατί δεν είναι ικανοποιητική η άποψη ενός εξελικτή επιστήμονα;
10 Ο εκδότης Βέρμοντ Ρόιστερ δήλωσε: «Όσον αφορά τη θεώρηση του ίδιου του ανθρώπου, . . . της θέσης του μέσα σε αυτό το σύμπαν, έχουμε σημειώσει ελάχιστη πρόοδο από τότε που ξεκίνησε ο χρόνος. Παραμένουν ακόμη αναπάντητες ερωτήσεις για το ποιοι είμαστε και γιατί υπάρχουμε και πού κατευθυνόμαστε».
11 Ο εξελικτής επιστήμονας Στίβεν Τζέι Γκουλντ σημείωσε: «Μπορεί να αναζητούμε μια ‘ανώτερη’ απάντηση—αλλά δεν υπάρχει καμιά». Για αυτούς τους εξελικτές, η ζωή είναι ένας αγώνας για να επιβιώσουν οι καταλληλότεροι, ενώ με το θάνατο τελειώνουν τα πάντα. Ούτε και σε αυτή την άποψη υπάρχει ελπίδα. Και πάλι, είναι αληθινή;
12, 13. Ποιες είναι οι απόψεις διαφόρων εκκλησιαστικών ηγετών, και είναι πιο ικανοποιητικές από τις απόψεις κοσμικών παρατηρητών;
12 Πολλοί θρησκευτικοί ηγέτες λένε ότι ο σκοπός της ζωής είναι να διάγει κανείς μια καλή ζωή, ώστε όταν πεθάνει να μπορεί η ψυχή του να πάει στον ουρανό και να μείνει εκεί στην αιωνιότητα. Η άλλη εκδοχή για τους κακούς ανθρώπους είναι τα αιώνια βάσανα στην πύρινη κόλαση. Εντούτοις, σύμφωνα με αυτή τη δοξασία, θα συνεχίσουν να αυξάνουν στη γη οι ίδιες μη ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης με αυτές που έχουν επικρατήσει στη διάρκεια όλης της ιστορίας. Αν όμως ο σκοπός του Θεού ήταν να ζήσουν οι άνθρωποι στον ουρανό σαν άγγελοι, γιατί τότε δεν τους δημιούργησε έτσι από την αρχή, όπως και τους αγγέλους;
13 Ακόμη και κληρικοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες με αυτές τις απόψεις. Ο Δρ Γ. Ρ. Ινγκ, πρώην πρωθιερέας του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, είπε κάποτε: «Όλη μου τη ζωή αγωνιζόμουν να βρω το σκοπό της ζωής. Προσπαθούσα να βρω απαντήσεις σε τρία προβλήματα που ανέκαθεν μου φαίνονταν θεμελιώδη: στο πρόβλημα της αιωνιότητας· στο πρόβλημα της ανθρώπινης προσωπικότητας· και στο πρόβλημα του κακού. Έχω αποτύχει. Δεν έχω λύσει κανένα από αυτά».
Το Αποτέλεσμα
14, 15. Ποιο αποτέλεσμα έχουν οι συγκρουόμενες απόψεις για πολλούς ανθρώπους;
14 Ποιο είναι το αποτέλεσμα των τόσο πολλών διαφορετικών γνωμών που έχουν οι λόγιοι και οι θρησκευτικοί ηγέτες γύρω από το ζήτημα που αφορά το σκοπό της ζωής; Πολλοί αντιδρούν όπως ένας ηλικιωμένος ο οποίος είπε: «Στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής μου, ρωτούσα γιατί βρίσκομαι εδώ. Αν υπάρχει κάποιος σκοπός, εμένα δεν με νοιάζει πια».
15 Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι παρατηρούν την πληθώρα των απόψεων που υπάρχει στις θρησκείες του κόσμου συμπεραίνουν ότι πραγματικά δεν έχει σημασία τι πιστεύει κανείς. Νομίζουν ότι η θρησκεία είναι απλώς μια πηγή τέρψης για τη διάνοια, κάτι που παρέχει λίγη ειρήνη διάνοιας καθώς και παρηγοριά για να αντιμετωπίζει κανείς τα προβλήματα της ζωής. Άλλοι νομίζουν ότι η θρησκεία δεν είναι τίποτα περισσότερο από δεισιδαιμονία. Πιστεύουν ότι οι αιώνες των θρησκευτικών εικασιών δεν έδωσαν απάντηση στο ερώτημα για το σκοπό της ζωής ούτε βελτίωσαν τη ζωή του κοινού λαού. Πράγματι, η ιστορία δείχνει ότι οι θρησκείες αυτού του κόσμου έχουν συχνά παρεμποδίσει την πρόοδο της ανθρωπότητας και έχουν προκαλέσει μίση και πολέμους.
16. Πόσο σημαντική μπορεί να είναι η εξεύρεση του σκοπού της ζωής;
16 Εντούτοις, είναι πράγματι σημαντικό να βρούμε την αλήθεια για το σκοπό της ζωής; Ο επαγγελματίας ψυχολόγος Βίκτορ Φράνκελ απάντησε: «Η πρώτιστη υποκινούσα δύναμη για τον άνθρωπο είναι ο αγώνας που κάνει για να βρει νόημα στη ζωή του. . . . Τίποτα στον κόσμο, τολμώ να πω, δεν θα βοηθούσε κάποιον τόσο αποτελεσματικά να επιβιώσει ακόμη και στις χειρότερες συνθήκες, όσο η γνώση ότι υπάρχει νόημα στη ζωή του».
17. Ποιες ερωτήσεις χρειάζεται τώρα να κάνουμε;
17 Εφόσον οι ανθρώπινες φιλοσοφίες και θρησκείες δεν έχουν εξηγήσει ικανοποιητικά ποιος είναι ο σκοπός της ζωής, πού μπορούμε να στραφούμε για να βρούμε ποιος είναι αυτός ο σκοπός; Υπάρχει κάποια πηγή ανώτερης σοφίας η οποία είναι σε θέση να μας πει την αλήθεια για αυτό το θέμα;
[Εικόνα στη σελίδα 4]
«Κάθε χρόνο καταστρέφεται δασική έκταση ίση με ολόκληρη την έκταση της [Μεγάλης Βρετανίας]»
[Εικόνα στη σελίδα 5]
«Στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής μου, ρωτούσα γιατί βρίσκομαι εδώ»