Γιατί Τόσα Δάκρυα;

ΠΟΤΕ ήταν η τελευταία φορά που κλάψατε για τα καλά; Ήταν από ευτυχία ή από λύπη; Για κάποιον προσωπικό θρίαμβο ή για μια συντριπτική αποτυχία; Από ανακούφιση ή από απογοήτευση; Η γέννηση ενός παιδιού ή ο θάνατος ενός συζύγου, μια όμορφη ανάμνηση ή μια οδυνηρή θύμηση, το καλωσόρισμα ενός αγαπημένου φίλου ή ο αποχαιρετισμός κάποιου άλλου; Αντίθετες καταστάσεις, διαφορετικά αισθήματα, ωστόσο συχνά εκφράζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο—με δάκρυα.

Γιατί κλαίμε αντιδρώντας σε κάποια έντονη συγκίνηση; Μήπως έτσι επιτελείται κάτι; Ή μήπως θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς δάκρυα;

Γιατί Κλαίμε;

Κανείς δεν είναι απόλυτα βέβαιος. Οι άνθρωποι και τα ζώα παράγουν δυο είδη δακρύων: Τα βασικά ή συνεχή δάκρυα υγραίνουν το μάτι, και τα ανακλαστικά δάκρυα εμφανίζονται ξαφνικά όταν το μάτι ερεθιστεί από κάποιο ξένο αντικείμενο. Αλλά η έκχυση συγκινησιακών δακρύων, το κλάμα, φαίνεται ότι είναι μοναδικά ανθρώπινη—και ελάχιστα κατανοητή.

Ο ερευνητής Ουίλιαμ Φράι υποθέτει ότι το συγκινησιακό κλάμα στην πραγματικότητα ανακουφίζει το σώμα από βλαβερές και πλεονάζουσες ουσίες, όπως κάνουν τα νεφρά, το παχύ έντερο, οι πνεύμονες και οι πόροι. Το βιβλίο του με τίτλο Κλάμα—Το Μυστήριο των Δακρύων (Crying—The Mystery of Tears) περιγράφει τη μελέτη του, η οποία έκανε σύγκριση μεταξύ δακρύων που προκλήθηκαν από μια ερεθιστική ουσία (ένα κρεμμύδι) και δακρύων που προκλήθηκαν από συγκίνηση (παρακολούθηση θλιβερών ταινιών). Τα συγκινησιακά δάκρυα περιείχαν υψηλότερες συγκεντρώσεις πρωτεΐνης—μεγαλύτερες κατά 24 τοις εκατό περίπου. Ο λόγος δεν είναι ακόμη ξεκάθαρος, αλλά, προφανώς το σώμα παράγει διαφορετικό είδος δακρύων αντιδρώντας σε κάποια συγκίνηση από ό,τι σε κάποια ενόχληση.

«Εγώ θρηνώ [κλαίω σαν γυναίκα, ΜΝΚ]· οι οφθαλμοί μου, οι οφθαλμοί μου καταρρέουσιν ύδατα», έγραψε ο προφήτης Ιερεμίας. (Θρήνοι 1:16) Μήπως είναι αλήθεια ότι οι γυναίκες κλαίνε περισσότερο από τους άντρες; Σύμφωνα με τις στατιστικές, ναι—περίπου τέσσερις φορές πιο συχνά (5,3 φορές το μήνα σε αντίθεση με 1,4 για τους άντρες). Σύμφωνα με τον Φράι, στη βρεφική ηλικία αγόρια και κορίτσια κλαίνε σχεδόν το ίδιο, αν και μπορεί να περάσουν μέρες ή εβδομάδες από τη γέννηση ωσότου το μωρό χύσει συγκινησιακά δάκρυα. Στα εφηβικά χρόνια, όμως, η διαφορά αρχίζει να μεγαλώνει. Αυτό ίσως να οφείλεται σε κοινωνικές επιρροές. Αλλά η ορμόνη προλακτίνη (που διεγείρει τη γαλακτική έκκριση) βρίσκεται εξίσου στα νεαρά άτομα και των δυο φύλων μέχρι τα εφηβικά χρόνια. Κάπου ανάμεσα στα 13 και 16 χρόνια, το επίπεδο αυξάνει στα κορίτσια.

Η προλακτίνη υπάρχει στα δάκρυα. Επίσης συσσωρεύεται στο σώμα όταν αυτό βρίσκεται κάτω από ένταση. Συνεπώς, όταν βρίσκονται κάτω από ένταση, οι γυναίκες υπόκεινται σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα αυτής της ορμόνης από ό,τι οι άντρες. Θα μπορούσε να είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες κλαίνε ευκολότερα και συχνότερα από τους άντρες; Ο Δρ Φράι πιστεύει ότι το συγκινησιακό κλάμα είναι η προσπάθεια που καταβάλλει το σώμα προκειμένου να ανακτήσει χημική ισορροπία. Οι ορμόνες μπορεί στην πραγματικότητα να ενεργοποιούν το κλάμα, και αυτός θεωριολογεί ότι για αυτόν το λόγο συχνά αισθανόμαστε καλύτερα αφού κλάψουμε.

Μια άλλη μελέτη, της ψυχοθεραπεύτριας Μάργκαρετ Κρεπό, βρήκε κάποια σχέση μεταξύ της συγκράτησης του κλάματος και μιας «σημαντικά υψηλότερης αναλογίας εσωτερικών διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος, όπως το έλκος και η κολίτιδα». (Σεβεντίν [Seventeen], Μάιος 1990) Άλλοι ερευνητές βρήκαν αποδείξεις για το αντίθετο. Το περιοδικό Υγεία (Health) αναφέρει ότι η Δρ Σούζαν Λαμπότ και ο Δρ Ράνταλ Μάρτιν εξέτασαν άτομα που έκλαιγαν συχνά και άτομα που δεν έκλαιγαν συχνά. Τα πορίσματα έδειξαν ότι η ένταση δεν μειωνόταν με το κλάμα, και ότι αυτοί που έκλαιγαν συχνότερα «ήταν πιο επιρρεπείς στην ανησυχία και στην κατάθλιψη». Το συμπέρασμά τους είναι ότι το κλάμα δεν είναι ωφέλιμο όταν «απλώς μας αποσπά την προσοχή από το πρόβλημα». Ωστόσο, το κλάμα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέρος της αποδοχής μιας τραυματικής εμπειρίας, λόγου χάρη, του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου.

Αρκεί να πούμε ότι η αιτία και ο σκοπός των συγκινησιακών δακρύων παραμένει άγνωστος.

Τα Άλλα Δάκρυα

Γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για τη λειτουργία των συνεχών δακρύων, αυτών που βρίσκονται στα μάτια σας ακριβώς τώρα. Αυτά επιτελούν πολύ περισσότερα από το να βρέχουν τα μάτια σας. Ας παρατηρήσουμε την πορεία αυτού του θαυμαστού υγρού καθώς αυτό παράγεται, απλώνεται και αποβάλλεται μέσω του δακρυικού συστήματος.

Ο κύριος δακρυικός αδένας βρίσκεται στην κοιλότητα μόλις πάνω από την εξωτερική γωνία του ματιού σας. Αυτός ο σπογγώδης αδένας, μαζί με άλλους 60, δημιουργεί ένα κάλυμμα ακριβείας το οποίο αποτελείται από τρεις στοιβάδες—τη βλεννώδη, την υδαρή και την ελαιώδη.

Η εσωτερική στοιβάδα, η βλεννώδης, δημιουργεί μια λεία επιφάνεια ώστε το βλέφαρο γλιστράει πάνω στον εκτεθειμένο βολβό του ματιού. Η υδαρή στοιβάδα είναι η παχύτερη από τις τρεις και περιέχει πολλά σημαντικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένου και του οξυγόνου, τα οποία είναι ζωτικά για τον κερατοειδή χιτώνα. Εκτός από αυτό, στα δάκρυα υπάρχουν μια δόση λυσοζύμης και άλλα 11 ένζυμα. Η λυσοζύμη είναι ένας κατεξοχήν μαχητής μικροβίων. Διατηρεί το μάτι λευκό και διαυγές.

Οι τελικές λεπτομέρειες σε αυτό το δάκρυ θα δοθούν από 30 μεϊβομιανούς αδένες, αυτά τα μικρά κίτρινα στίγματα που βρίσκονται κατά μήκος της άκρης των βλεφάρων, το ένα μετά το άλλο πίσω από τις βλεφαρίδες. Οι αδένες εκκρίνουν την ελαιώδη στοιβάδα, η οποία είναι τόσο λεπτή που δεν παραμορφώνει την όρασή σας, αλλά ωστόσο δεν αφήνει το δακρυικό κάλυμμα να εξατμιστεί και να προκαλέσει ενοχλητικές ξηρές κηλίδες στο μάτι καθώς αυτό ανοιγοκλείνει. Στην πραγματικότητα, μερικοί άνθρωποι έχουν ανεπαρκές απόθεμα ελαίου, και τα δάκρυά τους εξατμίζονται πολύ πιο γρήγορα από το φυσιολογικό.

Καθώς Ανοιγοκλείνει το Μάτι

Να λοιπόν το βλέφαρο, κατεβαίνει ορμητικά, παρασέρνει ακριβώς το σωστό μείγμα συστατικών και τα απλώνει ομοιόμορφα κατά μήκος του ματιού σε τρεις στοιβάδες. Τα βλέφαρα ενώνονται τέλεια ώστε ολόκληρη η επιφάνεια του εκτεθειμένου ματιού λούζεται με αυτό το καταπραϋντικό διάλυμα.

Τι συμβαίνει στα χρησιμοποιημένα δάκρυα; Αν κοιτάξετε προσεκτικά το μάτι σας θα δείτε μια μικροσκοπική οπή στην εσωτερική γωνία, το δακρυικό σημείο, που παροχετεύει το πλεόνασμα των δακρύων σε έναν πόρο ο οποίος οδηγεί στο δακρυικό ασκό. Από εκεί τα δάκρυα περνούν πίσω από τη μύτη και κατεβαίνουν στο λαιμό, όπου απορροφούνται από τις βλεννώδεις μεμβράνες. Το ανοιγοκλείσιμο του ματιού κάνει το δακρυικό ασκό να ενεργεί σαν αντλία, η οποία προωθεί τα δάκρυα μέσα στον πόρο και προς τα κάτω.

Όταν αρχίζετε να κλαίτε, μπορεί ενστικτωδώς να ανοιγοκλείνετε γρηγορότερα τα μάτια σας, κάνοντας αυτή την αντλία να λειτουργεί ταχύτερα για να απομακρύνει αυτό το πλεόνασμα δακρύων. Ωστόσο, όταν αρχίζει ένας πραγματικός κατακλυσμός δακρύων, η αντλία υπερφορτώνεται, ο δακρυικός ασκός στη ρινική κοιλότητα ξεχειλίζει και τα δάκρυα τρέχουν από τη μύτη σας. Και μπορεί επίσης να ψάχνετε για κάποιο μαντίλι επειδή τώρα πια τα υπόλοιπα δάκρυα απλώς πλημμυρίζουν τα βλέφαρα και κυλούν στα μάγουλα.

Έτσι ό,τι και αν είναι αυτό που τα προκαλεί—μια εγκάρδια φιλοφρόνηση ή μια καυστική προσβολή, ξεσπάσματα γέλιου ή κρίσεις κατάθλιψης, μια καταπληκτική επιτυχία ή μια οικτρή απογοήτευση—ένα έτοιμο απόθεμα δακρύων περιμένει να εκφράσει τα αισθήματά σας.

[Πλαίσιο στη σελίδα 26]

Βοήθεια για τα Κόκκινα Μάτια

Πολύ συχνά αισθάνεστε τα μάτια σας να καίνε ή να τσούζουν. Τι το προκαλεί αυτό; Τα μάτια γίνονται κόκκινα όταν διαστέλλονται τα αιμοφόρα αγγεία στη μεμβράνη που βρίσκεται πάνω από το λευκό του ματιού.

Μπορεί να ευθύνεται η έλλειψη δακρύων. Οι άνθρωποι που εργάζονται μεγάλα χρονικά διαστήματα μπροστά σε οθόνες τερματικών ή σε τυπωμένες σελίδες απλώς δεν ανοιγοκλείνουν αρκετά τα μάτια τους. Ο φυσιολογικός ρυθμός με τον οποίο ανοιγοκλείνει το μάτι είναι περίπου 15 φορές το λεπτό. Όταν διαβάζετε, οδηγείτε ή συγκεντρώνεστε με κάποιον τρόπο, ο ρυθμός μπορεί να επιβραδυνθεί σε τρεις ως έξι φορές το λεπτό, και να προκληθεί ξηρότητα και ερεθισμός. Οι γιατροί συνιστούν να κάνετε διαλείμματα για να ανοιγοκλείνετε τα μάτια και να χρησιμοποιείτε σταγόνες για να καταπραΰνετε τα μάτια.

Όταν ξυπνάτε θα παρατηρείτε κάποια κοκκινίλα επειδή η δράση των δακρύων μειώνεται πολύ στο σκοτάδι και στη διάρκεια του ύπνου.

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν επιβράδυνση των δακρυικών αδένων, όπως συμβαίνει και με τη διαδικασία του γήρατος. Η μόλυνση ή το πρήξιμο των βλεφάρων λόγω αλλεργιών, ακραίων κλιματολογικών συνθηκών ή ρυπαντών μπορεί να προκαλέσει κοκκινίλα.

Η δυσμορφία ή η απόφραξη του βλεφάρου ή των αδένων λόγω τραυματισμού ή εκ γενετής ελαττωμάτων μπορεί να στερήσει το μάτι από την πλήρη κάλυψη που προσφέρει το δακρυικό κάλυμμα, ή η σύνθεση του καλύμματος μπορεί να μην είναι σταθερή.

Τελικά, εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από ασθένειες όπως το σύνδρομο Σέγκρεν, μια αυτοανοσολογική διαταραχή η οποία προσβάλλει τους δακρυικούς, σιελογόνους, σμηγματογόνους και άλλους αδένες, προκαλώντας ξηρότητα στα μάτια, στο στόμα και στο δέρμα.

Τι μπορεί να γίνει για τη χρόνια ξηρότητα των ματιών; Τα τεχνητά δάκρυα σε μορφή σταγόνων ή χαπιών είναι τώρα ευρέως διαθέσιμα, όπως επίσης και ειδικά γυαλιά που κλείνουν αεροστεγώς την περιοχή γύρω από το μάτι για να επιβραδύνουν την εξάτμιση. Αν και δυσάρεστες, αυτές οι καταστάσεις σπάνια οδηγούν στην τύφλωση. Ωστόσο, αν δεν παρασχεθεί ιατρική φροντίδα, η χρόνια ξηρότητα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον κερατοειδή χιτώνα, γι’ αυτό είναι σημαντικό να ζητηθεί ιατρική συμβουλή.

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

‘Βάλε τα Δάκρυά μου στη Φιάλη Σου’

Αυτό έγραψε ο ψαλμωδός Δαβίδ, παρακαλώντας τον Θεό του να επιβλέψει τη βαθιά στενοχώρια του. (Ψαλμός 56:8) Ναι, οι θλιβερές καταστάσεις ακόμη και στη ζωή πιστών δούλων του Θεού τούς έχουν κάνει να κλάψουν.

Φανταστείτε τα αγωνιώδη δάκρυα του Βασιλιά Δαβίδ για το θάνατο των γιων του, Αμνών και Αβεσσαλώμ, του πιστού του φίλου Ιωνάθαν καθώς και του Βασιλιά Σαούλ. (2 Σαμουήλ 1:11, 12· 13:29, 36· 18:33) Όταν οι Αμαληκίτες λαφυραγώγησαν την πόλη Σικλάγ και απήγαγαν τις γυναίκες και τα παιδιά του Δαβίδ και των ισχυρών αντρών του, αυτοί ‘ύψωσαν τη φωνή τους και έκλαψαν, εωσού δεν έμεινε πλέον εν αυτοίς δύναμις να κλαίωσιν’.—1 Σαμουήλ 30:4.

Μεγάλο πρέπει να υπήρξε το πένθος όταν πέθαναν ο Ιακώβ και ο Μωυσής, για τους οποίους ολόκληρα έθνη έκλαιγαν επί μέρες. (Γένεσις 50:3· Δευτερονόμιον 34:8) Η αιχμαλωσία και οι συμφορές έχουν φέρει επίσης κραυγές απόγνωσης στα αφτιά του Ιεχωβά. (Ιώβ 3:24, ΜΝΚ· Ψαλμός 137:1· Εκκλησιαστής 4:1) Ολόκληρο το βιβλίο της Αγίας Γραφής Θρήνοι αποτελεί ένα πένθιμο θρηνολόγημα το οποίο έγραψε ο Ιερεμίας καθώς έκλαιγε.—Θρήνοι 1:16· 2:11, 18· βλέπε 1:1, υποσημείωση στη ΜΝΚ.

Αντί να είναι δείγμα αδυναμίας, το κλάμα είναι φυσική έκφραση δυνατής συγκίνησης. Γι’ αυτό, ακόμη και ο τέλειος άνθρωπος Ιησούς υποκινήθηκε να κλάψει. Κάποτε έκλαψε για την πόλη της Ιερουσαλήμ και ξανά όταν είδε την οικογένεια και τους φίλους του νεκρού Λαζάρου. (Λουκάς 19:41· Ιωάννης 11:33-35) Ωστόσο, εκείνα τα δάκρυα λύπης από την οικογένεια και τους φίλους σύντομα μετατράπηκαν σε δάκρυα χαράς όταν ο Ιησούς κάλεσε τον αγαπητό του φίλο έξω από τον τάφο.—Ιωάννης 11:41-44.