Οι Νεαροί Ρωτούν . . .

Γιατί ό,τι και αν Κάνω Δεν Είναι Ποτέ Αρκετά Καλό;

«Ήταν πολύ δύσκολο να ευχαριστήσω τον πατέρα μου όταν άρχισα να εργάζομαι μαζί του. Ήμουν μόνο 15 χρονών και η δουλειά ήταν πολύ περίπλοκη· όταν έκανα κάποιο λάθος γινόταν επικριτικός».—Ράντι.

«Η μητέρα μου έμοιαζε με αστυνομικό—πάντοτε έψαχνε να βρει τομείς στους οποίους αποτύχαινα. Πριν ακόμη προλάβω να τελειώσω τις δουλειές μου, αυτή επιθεωρούσε την εργασία μου ψάχνοντας για λάθη».—Κρεγκ.

«Οι γονείς μου πάντοτε μου έκαναν κήρυγμα για κάποιο πράγμα. Έλεγαν ότι απλώς δεν μπορούσα να βάλω σε τάξη τη ζωή μου. Σχολείο, σπίτι, εκκλησία—δεν με άφηναν στην ησυχία μου».—Τζέιμς.

ΜΗΠΩΣ μερικές φορές φαίνεται πως ό,τι και αν κάνεις δεν είναι ποτέ αρκετά καλό για να ευχαριστήσει τους γονείς σου; Νιώθεις ποτέ σαν να βρίσκεται η κάθε σου κίνηση κάτω από το μικροσκόπιο, ότι πάντοτε σε παρακολουθούν, συνεχώς σε κριτικάρουν, αλλά ποτέ δεν περνάς με επιτυχία την επιθεώρηση; Αν έτσι συμβαίνει, ίσως νιώθεις ότι ζεις κάτω από το σύννεφο της αποδοκιμασίας των γονέων σου.

Η περίπτωσή σου με κανέναν τρόπο δεν είναι μοναδική. Η Δρ Τζόις Λ. Βεντράλ παρατηρεί: «Σύμφωνα με τους περισσότερους εφήβους, οι γονείς γκρινιάζουν. . . . Επαναλαμβάνουν συνέχεια το καθετί, από το να συγυρίσεις το δωμάτιό σου μέχρι το να βγάλεις έξω τα σκουπίδια, από τη χρήση της τουαλέτας μέχρι τον τρόπο που ντύνεσαι, από το τι φίλους διαλέγεις μέχρι τη βαθμολογία και τη σχολική σου εργασία». Αν και είναι κατανοητό ότι αυτή η κατάσταση μερικές φορές μπορεί να σε εκνευρίζει, ωστόσο δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή. Είναι απόλυτα φυσιολογικό οι γονείς να διαπαιδαγωγούν και να διορθώνουν τα παιδιά τους· αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο δείχνουν την αγάπη τους για αυτά. Όπως το τοποθετεί η Αγία Γραφή, ένας πατέρας ελέγχει ‘το γιο στον οποίο βρίσκει ευχαρίστηση’.—Παροιμίαι 3:12, ΜΝΚ.

Αν οι γονείς σου δεν σε διόρθωναν ποτέ, δεν θα αναρωτιόσουν αν ενδιαφέρονται για εσένα; (Παροιμίαι 13:24, ΜΝΚ· παράβαλε Εβραίους 12:8). Μπορείς, λοιπόν, να είσαι ευγνώμων που έχεις γονείς οι οποίοι ενδιαφέρονται αρκετά για εσένα ώστε να σε διορθώνουν! Στο κάτω-κάτω, είσαι νεαρό και σχετικά άπειρο άτομο· μερικές φορές η διόρθωση μπορεί να είναι ό,τι πρέπει. Χωρίς καθοδηγία θα μπορούσες εύκολα να κυριευτείς από ‘τις επιθυμίες που συνεπάγεται η νεότητα’.—2 Τιμόθεον 2:22, ΜΝΚ.

Πάρε για παράδειγμα μερικά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν αυτές οι επιθυμίες στα νεαρά άτομα. Ο συγγραφέας Κλέιτον Μπάρμπο λέει: «Αυτός είναι επικίνδυνος κόσμος για εφήβους: κάθε ώρα σκοτώνεται ένα νεαρό άτομο σε τροχαίο δυστύχημα που οφείλεται στο ποτό· έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο δώδεκα χιλιάδες έφηβοι αυτοκτονούν· ένα εκατομμύριο κοπέλες το χρόνο μένουν έγκυες· τρία εκατομμύρια παιδιά σήμερα είναι αλκοολικά· οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες έχουν εξαπλωθεί πλατιά». (Πώς να Αναθρέψετε Γονείς [How to Raise Parents]) Δεν απορεί κανείς που οι γονείς σου μπορεί να έχουν την τάση να σε διορθώνουν συνέχεια! Όπως λέει η Αγία Γραφή: ‘Το σοφό άτομο θα ακούει και θα λαβαίνει περισσότερη εκπαίδευση . . . Η σοφία και η διαπαιδαγώγηση είναι αυτά που περιφρονούν οι ανόητοι’.—Παροιμίαι 1:5, 7, ΜΝΚ· παράβαλε Παροιμίαι 10:17, ΜΝΚ.

Γιατί Πληγώνεσαι Τόσο Πολύ

Ωστόσο, ‘κάθε παιδεία προς το παρόν δεν φαίνεται ότι είναι πρόξενος χαράς, αλλά λύπης’. (Εβραίους 12:11) Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα όταν είσαι στη νεαρή ηλικία. Σε τελική ανάλυση, η προσωπικότητά σου δεν έχει αναπτυχτεί πλήρως· συνεχίζεις να μεγαλώνεις και να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου. Έτσι, η κριτική—ακόμη και όταν είναι καλομελετημένη και εκφράζεται με ευγενικό τρόπο—μπορεί να πυροδοτήσει αγανάκτηση. Το βιβλίο Πώς να Επιζήσετε από την Εφηβεία του Έφηβου Παιδιού Σας (How to Survive Your Adolescent’s Adolescence) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι έφηβοι είναι «υπερβολικά ευαίσθητοι στην κριτική». Όπως λέει κάποιο νεαρό άτομο: «Η κριτική με πληγώνει».

Αλλά όταν η κριτική προέρχεται από τους γονείς σου, μπορεί να σε πληγώσει πολύ βαθιά. Στο βιβλίο της Πώς να Βοηθήσετε το Έφηβο Παιδί Σας να Αντιμετωπίσει την Ένταση (Helping Your Teenager Deal With Stress), η Δρ Μπέτι Γιανγκς μας υπενθυμίζει ότι μέσα από «την επιδοκιμασία ή την αποδοκιμασία των άλλων» ένα νεαρό άτομο «διαμορφώνει άποψη για την αυτοαξία του και τη χρησιμότητά του ως ανθρώπινο ον». Οι γονείς, ωστόσο, αποτελούν το σημαντικότερο παράγοντα για να βοηθηθεί ένα νεαρό άτομο να διαμορφώσει αυτή την εικόνα για τον εαυτό του. Έτσι, όταν ο γονέας σου σε διορθώνει ή παραπονιέται για τον τρόπο με τον οποίο κάνεις κάτι, μπορεί να νιώσεις συντριβή, μπορεί να σε πονέσει.

Ακόμη και έτσι, μήπως θα πρέπει να βγάλεις το συμπέρασμα πως ό,τι και αν κάνεις δεν είναι ποτέ αρκετά καλό; Ή, πως είσαι σκέτη αποτυχία απλώς επειδή οι γονείς σου υπέδειξαν μερικά λάθη σου; Είναι αλήθεια ότι όλοι οι άνθρωποι υστερούν απελπιστικά ως προς την τελειότητα. (Ρωμαίους 3:23) Και το να κάνεις λάθη είναι μέρος της διαδικασίας μάθησης. (Παράβαλε Ιώβ 6:24). Το πρόβλημα είναι ότι οι γονείς σου ίσως να μην έχουν να πουν πολλά όταν κάνεις κάτι σωστά—και ίσως γίνονται φλύαροι όταν σφάλλεις! Αυτό σε πληγώνει, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι είσαι σκέτη αποτυχία. Μάθε να αποδέχεσαι ψύχραιμα τη λογική κριτική, χωρίς να την υποτιμάς ούτε να καταθλίβεσαι.—Παράβαλε Εβραίους 12:5.

Άδικη Κριτική

Τι γίνεται αν η κριτική είναι άδικη; Μερικοί γονείς πράγματι θέτουν παράλογα υψηλά πρότυπα για τα παιδιά τους. Ίσως να εκνευρίζουν τα παιδιά τους γκρινιάζοντάς τους συνεχώς για μικροπράγματα. Και οι γονείς οι οποίοι έχουν εύλογες αιτίες για παράπονα ίσως κάνουν κριτική με σκληρό, υποτιμητικό τρόπο. Η Δρ Μπέτι Γιανγκς λέει επίσης ότι, όταν οι γονείς «ξεστομίζουν υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, κάνουν κήρυγμα, σαρκάζουν, ντροπιάζουν, κατηγορούν και απειλούν», χρησιμοποιούν «καταστροφικά πρότυπα επικοινωνίας, . . . που υποσκάπτουν την αυτοπεποίθηση και το αίσθημα της αξίας του παιδιού».

Όταν ο δίκαιος άνθρωπος Ιώβ δέχτηκε έναν καταιγισμό άδικης κριτικής, φώναξε: ‘Ως πότε θα θλίβετε την ψυχή μου και θα με κατασυντρίβετε με λόγια;’ (Ιώβ 19:2) Με παρόμοιο τρόπο, αν ο γονέας μειώνει συνέχεια το νεαρό άτομο ή αν το μετράει με υψηλά πρότυπα που δεν είναι ρεαλιστικά, μπορεί να το εξουθενώσει και να το ‘αποκαρδιώσει’. (Κολοσσαείς 3:21, ΜΝΚ) Μάλιστα, το βιβλίο Αντιμετώπιση της Εφηβικής Κατάθλιψης (Coping With Teenage Depression), της Κάθλιν Μακ Κόι, ισχυρίζεται ότι «η ανικανότητα των εφήβων να ανταποκριθούν στις υψηλές προσδοκίες των γονέων μπορεί να τους προκαλέσει σοβαρή απώλεια της αυτοεκτίμησης και αντιδραστική κατάθλιψη».

Πράγματι, τέτοιου είδους κριτική, που δεν είναι υγιής, συχνά θέτει σε κίνηση ένα φαύλο κύκλο: Οι γονείς σου βρίσκουν σφάλματα σε εσένα. Εσύ αντιδράς με το να αισθάνεσαι άσχημα για τον εαυτό σου. Επειδή αισθάνεσαι άσχημα για τον εαυτό σου τείνεις να έχεις χαμηλή απόδοση όταν οι γονείς σου σού ζητούν να κάνεις κάτι. Το αποτέλεσμα; Περισσότερη κριτική!

Πίσω από την Κριτική

Πώς μπορείς να σταματήσεις αυτόν τον καταστροφικό κύκλο; Αρχικά, προσπάθησε να καταλάβεις γιατί οι γονείς σου αισθάνονται έτσι. Είναι η γκρίνια τους ή η συνεχής κριτική τους πράγματι προϊόν κακεντρέχειας; Μάλλον όχι. Η Δρ Τζόις Λ. Βεντράλ ρωτάει: «Γιατί γκρινιάζουν; Γκρινιάζουν επειδή κανείς δεν ακούει, ή τουλάχιστον κανείς δεν παραδέχεται ότι ακούει. Όσο περισσότερο νιώθουν ότι αγνοούνται τόσο περισσότερο γκρινιάζουν». Έτσι, δίνεις πραγματικά στους γονείς σου αποδείξεις ότι ανταποκρίνεσαι στα παράπονά τους; Ή μήπως τα λόγια τους πέφτουν στο κενό; Αν συμβαίνει αυτό, μην εκπλήσσεσαι που σου βρίσκουν σφάλματα όλο και πιο συχνά—και με πιο έντονο τρόπο! Δεν θα μπορούσε όμως αυτό να σταματήσει αν απλώς εφάρμοζες τα λόγια του εδαφίου Παροιμίαι 19:20, ΜΝΚ; Εκεί λέει: ‘Να ακούς συμβουλή και να δέχεσαι διαπαιδαγώγηση, ώστε να γίνεις σοφός στο μέλλον σου’.

Μερικές φορές ο γονέας γίνεται υπερβολικά επικριτικός, όχι επειδή εσύ απέτυχες συγκεκριμένα σε κάτι, αλλά απλώς επειδή αυτός ή αυτή συμβαίνει να έχει κακή διάθεση. Μήπως η μητέρα σου πέρασε μια δύσκολη μέρα στη δουλειά; Τότε ίσως να τείνει περισσότερο να σου μιλήσει άσχημα επειδή το δωμάτιό σου φαίνεται ακατάστατο. Είναι ο πατέρας σου θυμωμένος και απογοητευμένος εξαιτίας κάποιας δυσχέρειας στα οικονομικά της οικογένειας; Τότε μπορεί άθελά του να μιλήσει με λόγια απερίσκεπτα ‘σαν να ήταν χτυπήματα σπαθιού’. (Παροιμίαι 12:18, ΜΝΚ) Ομολογουμένως, αυτό είναι άδικο. Αλλά «όλοι μας κάνουμε πολλά σφάλματα. Αν κάποιος δεν κάνει σφάλματα με τα λόγια, αυτός είναι τέλειος άνθρωπος». (Ιακώβου 3:2, ΝΔΜ) Έτσι, αν η μητέρα σου ή ο πατέρας σου φαίνεται αγχωμένος ή αναστατωμένος, είναι σοφό να προσπαθήσεις να φερθείς με προσοχή και να αποφύγεις να προκαλέσεις οποιαδήποτε κριτική.

Ως ατελείς άνθρωποι, οι γονείς μπορεί επίσης να βασανίζονται από αισθήματα ανεπάρκειας. Η αποτυχία από τη δική σου πλευρά μπορεί να τους κάνει να νιώθουν σαν να έχουν αποτύχει αυτοί! Η Δρ Βεντράλ εξηγεί: «Μπορεί να φέρεις στο σπίτι έναν έλεγχο με χαμηλούς βαθμούς, και ίσως ο πατέρας σου σού πει: ‘Μα καλά, είσαι ανόητος; Ο γιος που έχω είναι χαζός’. Ο πατέρας σου φυσικά δεν πιστεύει πραγματικά ότι είσαι χαζός. Αυτό που θέλει να πει είναι το εξής: ‘Φοβάμαι πως δεν κάνω αυτό που πρέπει ώστε να σε υποκινήσω να μελετάς’».

Τέτοιοι φόβοι μπορούν επίσης να κάνουν τους γονείς να θέσουν απραγματοποίητα υψηλά πρότυπα. Ένας νεαρός, ο Τζέισον, είπε με θλίψη: «Ό,τι και αν έχω κάνει δεν ήταν ποτέ αρκετά καλό. Αν καθαρίσω την αυλή από τα φύλλα, ο πατέρας μου ρωτάει γιατί έπειτα δεν καθάρισα και το γκαράζ. Αν πάρω κάτω από άριστα στο σχολείο, οι γονείς μου με ρωτούν γιατί δεν πήρα άριστα και μου λένε ότι είμαι αποτυχημένος». Αλλά ένας σχολικός σύμβουλος συζήτησε με τους γονείς του Τζέισον και διαπίστωσε τα εξής: «Οι υπερβολικά μεγάλες προσδοκίες τους για το γιο τους αντανακλούσαν τα δικά τους αισθήματα ανεπάρκειας και την απογοήτευσή τους όσον αφορά τις επιλογές που έκαναν στη σταδιοδρομία τους και στην οικονομική τους κατάσταση».—Αντιμετώπιση της Εφηβικής Κατάθλιψης.

Όποια και αν είναι η κατάσταση στο σπίτι, ίσως μπορείς να καταλάβεις καλύτερα γιατί οι δικοί σου γονείς πιθανώς έχουν την τάση να είναι επικριτικοί κατά καιρούς. Αλλά ποιοι είναι μερικοί τρόποι για να αντιμετωπίσεις το γεγονός ότι οι γονείς σου σού βρίσκουν σφάλματα; Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορείς να ωφεληθείς από την κριτική που σου κάνουν; Αυτά τα ερωτήματα θα εξεταστούν σε κάποιο μελλοντικό άρθρο.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Όταν ο γονέας σου παραπονιέται για τον τρόπο με τον οποίο κάνεις κάτι, μπορεί να νιώσεις συντριβή