Οι Νεαροί Ρωτούν . . .
Πώς Μπορώ να Αντιμετωπίσω την Κριτική των Γονέων Μου;
«ΠΟΛΛΟΙ γονείς πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιωθούν είναι να τα κριτικάρουν για ό,τι δεν κάνουν σωστά». Αυτά έγραψε ο Κλέιτον Μπάρμπο στο βιβλίο του Πώς να Αναθρέψετε Γονείς (How to Raise Parents).
Χωρίς αμφιβολία, αν είσαι νεαρό άτομο, πιθανότατα οι γονείς σου σε διορθώνουν σχεδόν με την ίδια τακτικότητα με την οποία σου δίνουν να φας. Όσο εκνευριστικό και αν είναι αυτό κατά καιρούς, αυτού του είδους η κριτική δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό πράγμα.a Όλοι μας χρειαζόμαστε διόρθωση από καιρό σε καιρό· η εποικοδομητική κριτική μπορεί να είναι υγιής, ωφέλιμη.
Από την άλλη μεριά, οι γονείς πράγματι μερικές φορές γίνονται υπερβολικοί, γκρινιάζοντας στα παιδιά τους σε σημείο που να τα φέρνουν σε απόγνωση. (Κολοσσαείς 3:21, ΜΝΚ) Ή ίσως αφήνουν τα συναισθήματά τους ανεξέλεγκτα και επιτιμούν και ταπεινώνουν τα παιδιά τους για μικροσφάλματα. Ωστόσο, με όποιον τρόπο και αν γίνεται η κριτική, είναι δυνατόν να ωφεληθείς από αυτήν. Στο κάτω-κάτω, οι γονείς σου πιθανότατα ενδιαφέρονται βαθιά για τα καλύτερα συμφέροντά σου. Όπως είπε η Αγία Γραφή πριν από πολύ καιρό, ‘τα πλήγματα που προξενούνται από κάποιον που αγαπάει είναι πιστά’. (Παροιμίαι 27:6, ΜΝΚ) Πράγματι, επειδή οι γονείς σου έχουν τόσο στενή σχέση μαζί σου, το γεγονός ότι σου βρίσκουν σφάλματα μπορεί να σε πληγώνει βαθιά. Αλλά αν μάθεις να ανταποκρίνεσαι με σοφία στην κριτική, μπορείς να ελαχιστοποιήσεις τον πόνο και να μεγιστοποιήσεις τα οφέλη.
Ο Εσφαλμένος Τρόπος
Πάρτε για παράδειγμα την εμπειρία μιας νεαρής, της Στέφανι: «Όταν η μητέρα μου γύρισε στο σπίτι από τη δουλειά», αφηγείται η Στέφανι, «άρχισε να γκρινιάζει επειδή δεν είχα καθαρίσει το σπίτι ή δεν είχα πετάξει ακόμη τα σκουπίδια. Μου είπε: ‘Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα σωστά εδώ μέσα, αλλά όταν πρόκειται να βγεις τα καταφέρνεις μια χαρά’. Και εγώ της είπα: ‘Όταν πρόκειται να γκρινιάξεις, και εσύ τα καταφέρνεις μια χαρά’. Άρχισε να ουρλιάζει και σηκώθηκα και πήγα στο δωμάτιό μου κλείνοντας την πόρτα για να μην την ακούω. Ξέσπασε με θυμό, φωνάζοντας ότι θα με τιμωρούσε».—Οι Γονείς μου με Τρελαίνουν (My Parents Are Driving Me Crazy), της Δρ Τζόις Λ. Βέντραλ.
Μήπως αυτό το περιστατικό σου θυμίζει κάτι; Τότε ξέρεις πόσο σε πληγώνει όταν σου λένε ότι «δεν μπορείς να κάνεις τίποτα σωστά». Παρ’ όλα αυτά, τι πέτυχε η Στέφανι με το να θυμώσει με τη μητέρα της; Τα κλαψουρίσματα, οι φωνές και ο στασιασμός απλώς θα κάνουν το γονέα σου να φερθεί με το χειρότερο τρόπο. Αυτή η μικρή ικανοποίηση που πήρες εξωτερικεύοντας το θυμό σου πιθανόν ωχριά σε σύγκριση με την τιμωρία που είναι βέβαιο ότι θα σου επιβληθεί. Επιπλέον, το νεαρό άτομο που είναι Χριστιανός ή Χριστιανή και μιλάει χωρίς σεβασμό στο γονέα του έχει υποστεί κάποια πνευματική βλάβη—και κινδυνεύει να προκαλέσει τη δυσαρέσκεια του Θεού.—Παροιμίαι 30:17· Εφεσίους 6:1, 2.
Η μητέρα της Στέφανι μπορεί να μη χειρίστηκε το ζήτημα με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά δεν είναι πιθανόν ότι υπήρχε κάποια δόση αλήθειας στα παράπονά της για τη Στέφανι; Επομένως, με το να αντισταθεί στην κριτική, η Στέφανι όχι μόνο έκανε τη ζωή της πιο δύσκολη αλλά επίσης έχασε την ευκαιρία να κάνει τις αναγκαίες βελτιώσεις.
Η Αξία του να Ακούς
Η Αγία Γραφή συστήνει το εξής: ‘Να ακούς συμβουλή και να δέχεσαι διαπαιδαγώγηση, για να γίνεις σοφός στο μέλλον σου’. (Παροιμίαι 19:20, ΜΝΚ) Ναι, μην ενδίδεις στην παρόρμηση να δικαιολογείς τον εαυτό σου, να κλαψουρίζεις ή να ανταποδίδεις την κριτική, αλλά να στρέφεις την προσοχή σου σε ό,τι ακριβώς λέγεται. Το περιοδικό Τιν (’Teen) το έθεσε ως εξής: «Να ακούς την κριτική με το μυαλό σου και όχι με τα συναισθήματά σου».
Κάνοντάς το αυτό θα βοηθηθείς να μη μεγεθύνεις ούτε να μεγαλοποιείς ό,τι λέει ο γονέας σου. Άραγε ο γονέας σου λέει στ’ αλήθεια ότι είσαι άχρηστο άτομο ή σκέτη αποτυχία, ή μήπως αυτός ή αυτή απλώς σου λέει ότι τα έκανες χάλια με το βάψιμο του γκαράζ ή με το καθάρισμα του φούρνου; Αν αληθεύει το δεύτερο, τότε γιατί να αντιδράσεις υπερβολικά; «Δεν υπάρχει κανείς στη γη που να κάνει πάντοτε ό,τι είναι σωστό και να μην κάνει ποτέ λάθος», λέει η Αγία Γραφή. (Εκκλησιαστής 7:20, Σημερινή Αγγλική Μετάφραση [Today’s English Version]) Επίσης, ακόμη και αν απέτυχες σε κάποια συγκεκριμένη δουλειά, αυτό δεν σημαίνει ότι έχεις αποτύχει σε όλους τους τομείς της ζωής. Γι’ αυτό, να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι έχεις άλλα δυνατά σημεία και αρετές.
Να Διατηρείς την Ηρεμία σου Κάτω από Ένταση
«Κάθε φορά που κάνει κάτι ανόητο», παραδέχτηκε ένας πατέρας, «του λέω: ‘Είσαι ηλίθιος’». Τι γίνεται αν και ο γονέας σου παρόμοια καταφεύγει σε χαρακτηρισμούς ή σε άλλου είδους προφορική κακομεταχείριση; Πρώτα-πρώτα συγκράτησε τα συναισθήματά σου! ‘Όποιος συγκρατεί τα λόγια του διακατέχεται από γνώση, και αυτός που έχει διάκριση έχει ήρεμο πνεύμα’.—Παροιμίαι 17:27, ΜΝΚ.
Μη συγκεντρώνεις την προσοχή σου στην υποτιθέμενη αδικία των όσων λέγονται· αυτό θα σε κάνει απλώς να θυμώσεις περισσότερο. Απεναντίας, συγκέντρωσε την προσοχή σου στους τομείς στους οποίους χρειάζεται να βελτιωθείς. Να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι οι γονείς σου σε αγαπούν και ότι πιθανότατα δεν είναι κακεντρεχείς. (Ο πατέρας του οποίου τα λόγια αναφέραμε παραπάνω παραδέχτηκε: «Δεν θα πρέπει να τον φωνάζω ηλίθιο όλη την ώρα. Σε λίγο θα το πιστέψει»). Δώσε τους το πλεονέκτημα της αμφιβολίας αν φαίνονται κουρασμένοι ή αν τα νεύρα τους είναι τεντωμένα από τη δουλειά. ‘Η ενόραση του ανθρώπου σίγουρα επιβραδύνει το θυμό του, και είναι ωραιότητα από μέρους του να παραβλέπει την παράβαση’.—Παροιμίαι 19:11, ΜΝΚ.b
Αν και μια αντεπίθεση θα ήταν ακατάλληλη, ίσως μπορείς να μειώσεις την ένταση της προσβολής. Για παράδειγμα, προσπάθησε να διατυπώσεις ξανά τα λόγια του γονέα σου, στρέφοντας πάλι την προσοχή στο πρόβλημα. Αν ο πατέρας σου σε αποκαλέσει ηλίθιο επειδή δεν του αρέσει ο τρόπος με τον οποίο γυάλισες το αυτοκίνητο της οικογένειας, προσπάθησε να απαντήσεις ως εξής: «Είσαι αναστατωμένος επειδή δεν έκανα καλό γυάλισμα στο αυτοκίνητο». Ή θα μπορούσες απλώς να συμφωνήσεις με την κριτική. («Έχεις δίκιο μπαμπά. Έπρεπε να το είχα κάνει καλύτερα»). Ή δοκίμασε να ρωτήσεις ποιοι είναι μερικοί συγκεκριμένοι τρόποι για να βελτιωθείς. Το εδάφιο Παροιμίαι 15:1 λέει: ‘Η γλυκιά απόκριση καταπραΰνει θυμό· αλλά ο λυπηρός λόγος διεγείρει οργή’.
Θυμάσαι τον Κριτή Γεδεών; Η Αγία Γραφή αναφέρει ότι οδήγησε το έθνος Ισραήλ σε εντυπωσιακή νίκη κατά του εχθρικού έθνους Μαδιάμ. Ο Γεδεών κατόπιν έστειλε αγγελιοφόρους στην εξέχουσα φυλή του Εφραΐμ και τους ζήτησε να εμποδίσουν τη διαφυγή των νικημένων Μαδιανιτών. Οι Εφραϊμίτες ανταποκρίθηκαν, αιχμαλωτίζοντας δυο πρίγκιπες του Μαδιάμ. Αλλά τότε οι υπερήφανοι άντρες της φυλής ‘με σφοδρότητα προσπάθησαν να προκαλέσουν λογομαχία’ με τον Γεδεών! Προσβλήθηκαν επειδή δεν είχαν προσκληθεί νωρίτερα να πάρουν μέρος στη μάχη.—Κριταί 8:1, ΜΝΚ.
Αυτή η προφορική επίθεση ήταν σαφώς αδικαιολόγητη. Και αν ο Γεδεών ήταν παρορμητικός τύπος, θα μπορούσε να επιπλήξει θυμωμένα τους Εφραϊμίτες—και έτσι να αρχίσει εμφύλιος πόλεμος. Αντίθετα, αυτός απάντησε ως εξής: ‘Τι έκανα τώρα σε σύγκριση με εσάς; Δεν είναι καλύτερο το αποτρύγημα του Εφραΐμ από το μάζεμα των σταφυλιών του Αβί-έζερ;’ (Κριταί 8:2, ΜΝΚ) Η απάντηση του Γεδεών σήμαινε ότι, με το να αιχμαλωτίσουν τους Μαδιανίτες πρίγκιπες, οι Εφραϊμίτες είχαν επιτελέσει περισσότερα από ό,τι ο ίδιος ο Γεδεών. Έτσι, η ήπια και ταπεινή απάντηση του Γεδεών εξισορρόπησε την άδικη κριτική και διατήρησε την ειρήνη.
Το δίδαγμα; Μην αντιδράς υπερβολικά όταν οι γονείς σου σε κριτικάρουν. Αν διατηρήσεις την ηρεμία σου θα αποφύγεις να πεις ή να κάνεις κάτι για το οποίο αργότερα θα μετανιώσεις.—Παράβαλε Εκκλησιαστής 10:4.
Να Αναλάβεις Δράση
Ωστόσο, τα ευγενικά λόγια δεν αρκούν. Να αναλάβεις δράση! Θυμήσου ότι ‘η σοφία από πάνω είναι . . . πρόθυμη να υπακούσει’. (Ιακώβου 3:17, ΜΝΚ) Άρχισε να καθαρίζεις το δωμάτιό σου, να γυαλίζεις το αυτοκίνητο, να κόβεις τα μαλλιά σου, να ντύνεσαι διαφορετικά ή να κάνεις οποιεσδήποτε προσαρμογές θέλουν οι γονείς σου να κάνεις. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσουν να σου βρίσκουν σφάλματα.
Από την άλλη πλευρά, μπορεί να διαφωνείς ειλικρινά με την κριτική. Σε τελική ανάλυση, ακόμη και οι καλύτεροι γονείς δεν είναι αλάθητοι. Αλλά, αντί να προσπαθείς να επιλύσεις τα ζητήματα με πολλές φωνές, περίμενε το ‘σωστό χρόνο’ και κατόπιν συζήτησε με τους γονείς σου. (Παροιμίαι 15:23, ΜΝΚ) ‘Η σοφία είναι με αυτούς που συζητούν μεταξύ τους’, λέει το εδάφιο Παροιμίαι 13:10, ΜΝΚ. Παρουσίασε τα παράπονά σου με ήρεμο τρόπο, που ταιριάζει σε ώριμα άτομα, δίνοντας στους γονείς σου συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους διαφωνείς. Ίσως μπορείς να τους πείσεις να δουν τα πράγματα από τη δική σου σκοπιά. Αν δεν τα καταφέρεις, ίσως πρέπει απλώς να υποταχτείς στην εξουσία που έχουν ως γονείς.—Παροιμίαι 6:20.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το να δέχεσαι τη διαπαιδαγώγησή τους μπορεί να σε ωφελήσει. Ακόμη και ο τέλειος άνθρωπος Ιησούς «έμαθε την υπακοήν από όσα έπαθε». (Εβραίους 5:8, ΚΔΤΚ) Και εσύ έχεις πολλά πολύτιμα διδάγματα να μάθεις. Ήδη πρέπει να αντιμετωπίσεις την κριτική που προέρχεται από τους δασκάλους. Στο μέλλον, μπορεί να αντιμετωπίσεις εργοδότες. Μάθε τώρα να δέχεσαι την κριτική.
Με τον καιρό μπορεί μάλιστα να φτάσεις στο σημείο να εκτιμάς την άποψη των γονέων σου. Ένας νεαρός, ο Τζέιμς, λέει για τους γονείς του: «Ήταν σταθεροί απέναντί μου σε τομείς όπως το σχολείο, οι συναθροίσεις και οι δουλειές στο σπίτι. Μερικές φορές δεν με άφηναν στην ησυχία μου! Αλλά όταν μεγάλωσα, κατάλαβα ότι για να πετύχεις σε κάποιον τομέα απαιτείται σκληρή δουλειά». Δεν ήταν αυτό ένα μάθημα που άξιζε τον κόπο; Και εσύ θα πάρεις παρόμοια πολύτιμα μαθήματα αν μάθεις να δέχεσαι την κριτική.
[Υποσημειώσεις]
a Βλέπε το άρθρο «Γιατί ό,τι και αν Κάνω Δεν Είναι Ποτέ Αρκετά Καλό;» στο τεύχος του Ξύπνα! 22 Νοεμβρίου 1992.
b Δεν αναφερόμαστε σε προφορική ή σωματική κακομεταχείριση από γονείς οι οποίοι σαφώς πάσχουν από συναισθηματικά προβλήματα ή αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον αλκοολισμό ή με τη χρήση ναρκωτικών. Τέτοια άτομα ίσως χρειάζονται βοήθεια από κάποιον ειδικό.
[Εικόνα στη σελίδα 11]
Οι φωνές, τα κλαψουρίσματα ή οι δικαιολογίες συνήθως κάνουν το γονέα σου να φέρεται με το χειρότερο τρόπο
[Εικόνα στη σελίδα 11]
Αν ρωτάς το γονέα σου να σου πει συγκεκριμένους τρόπους για το πώς να βελτιωθείς, η κριτική μπορεί να πάψει να σε πληγώνει