Γονείς που Κακοποιούν—Η Χειρότερη Πηγή Πίεσης

«Επειδή [τα παιδιά] έχουν λίγα σημεία αναφοράς εκτός της οικογένειας, τα πράγματα που μαθαίνουν στο σπίτι για τον εαυτό τους και για τους άλλους γίνονται αδιαμφισβήτητες αλήθειες που χαράζονται βαθιά στο μυαλό τους».—Δρ Σούζαν Φόργουορντ.

Ο ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΗΣ μπορεί να πάρει μια άμορφη μάζα από πηλό, να προσθέσει νερό στις σωστές αναλογίες και να τη διαμορφώσει σε ένα όμορφο αγγείο. Με παρόμοιο τρόπο, οι γονείς διαμορφώνουν την άποψη που έχει το παιδί τόσο για τον εαυτό του όσο και για τον κόσμο. Με αγάπη, καθοδήγηση και διαπαιδαγώγηση το παιδί αναπτύσσεται και γίνεται σταθερός ενήλικος.

Πολύ συχνά, ωστόσο, οι εντυπώσεις στο νου και στην καρδιά ενός παιδιού σχηματίζονται από γονείς που το κακοποιούν. Η συναισθηματική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση δημιουργούν διαστρεβλωμένα πρότυπα σκέψης, τα οποία εντυπώνονται βαθιά και δύσκολα αναμορφώνονται.

Συναισθηματική Κακοποίηση

Τα λόγια μπορούν να χτυπήσουν πιο δυνατά και από γροθιές. «Δεν θυμάμαι ούτε μια μέρα που να μη μου είπε [η μητέρα μου] ότι θα ήταν καλύτερα να μην είχα γεννηθεί», λέει ο Τζέισον. Η Κάρεν θυμάται: «Το μήνυμα που έπαιρνα πάντοτε ήταν ότι ήμουν κακιά ή ότι δεν ήμουν αρκετά καλή».

Τα παιδιά συνήθως πιστεύουν τα πράγματα που λέγονται εναντίον τους. Αν λένε συνεχώς σε κάποιο αγοράκι ότι είναι χαζό, μπορεί τελικά να αρχίσει να αισθάνεται ότι είναι χαζό. Αν αποκαλέσετε ένα κοριτσάκι άχρηστο, αυτό μπορεί να το πιστέψει. Τα παιδιά έχουν περιορισμένη αντίληψη και συχνά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν εκείνο που είναι ακριβές από εκείνο που είναι χονδροειδώς υπερβολικό ή λάθος.

Σωματική Κακοποίηση

Ο Τζόε θυμάται τον πατέρα του, ο οποίος τον κακοποιούσε σωματικά: «Άρχιζε να με γρονθοκοπάει μέχρι που με κολλούσε στον τοίχο. Με χτυπούσε τόσο δυνατά που ζαλιζόμουν . . . Το φοβερότερο πράγμα ήταν ότι δεν ήξερα καν τι θα μπορούσε να προκαλέσει τα ξεσπάσματά του!»

Τον Τζέικ τον ξυλοκοπούσε κατά συνήθεια ο πατέρας του. Στη διάρκεια κάποιου ξυλοδαρμού, όταν ο Τζέικ ήταν μόλις έξι χρονών, έσπασε το χέρι του. «Δεν ήθελα ούτε αυτός ούτε οι αδελφές μου ούτε η μητέρα μου να με βλέπουν να κλαίω», θυμάται ο Τζέικ. «Αυτή ήταν όλη κι όλη η περηφάνια που μου είχε απομείνει».

Το βιβλίο Δυνατοί στα Εξασθενημένα Σημεία (Strong at the Broken Places) επισημαίνει ότι η σωματική κακοποίηση στην παιδική ηλικία συγκρίνεται με το «να παθαίνεις αυτοκινητικό δυστύχημα κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα ή κάθε μήνα». Αυτή η κακοποίηση διδάσκει στο παιδί ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής και ότι δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν. Επιπλέον, η βία συχνά φέρνει τη βία. «Αν τα παιδιά δεν προστατευτούν από εκείνους που τα κακοποιούν», προειδοποιεί το περιοδικό Τάιμ (Time), «τότε οι άνθρωποι θα αναγκαστούν μια μέρα να προστατευτούν από τα παιδιά».

Σεξουαλική Κακοποίηση

Σύμφωνα με έναν υπολογισμό, 1 στα 3 κορίτσια και 1 στα 7 αγόρια έχουν εξαναγκαστεί να βιώσουν κάποια σεξουαλική εμπειρία προτού συμπληρώσουν το 18ο έτος της ηλικίας τους. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά υποφέρουν σιωπηλά. «Σαν τους αγνοούμενους στρατιώτες», τονίζει το βιβλίο Το Παιδί σε Κρίση (The Child in Crisis), «παραμένουν χαμένα επί χρόνια σε μια ιδιωτική ζούγκλα φόβου και ενοχής».

«Πόσο μισούσα τον πατέρα μου που με κακοποιούσε, και πόσο ένοχη ένιωθα επειδή τον μισούσα», λέει η Λουίζ. «Αισθανόμουν μεγάλη ντροπή, επειδή υποτίθεται ότι το παιδί πρέπει να αγαπάει τους γονείς του και εγώ δεν το έκανα αυτό πάντοτε». Εύκολα κατανοεί κανείς αυτά τα συγκεχυμένα αισθήματα, όταν ο πρώτιστος προστάτης του παιδιού μετατρέπεται σε άτομο που το επιβουλεύεται. Η Μπέβερλι Ένγκελ υποβάλλει το εξής ερώτημα στο βιβλίο Το Δικαίωμα για Αθωότητα (The Right to Innocence): «Πώς μπορούμε να δεχτούμε το γεγονός ότι ο ίδιος ο γονέας μας, ο οποίος θα έπρεπε να μας αγαπάει και να μας φροντίζει, ενδιαφέρεται τόσο λίγο για εμάς;»

Η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να διαστρέψει εξ ολοκλήρου την άποψη του παιδιού για τη ζωή. «Κάθε ενήλικος που κακοποιήθηκε όταν ήταν παιδί διατηρεί από την παιδική του ή την παιδική της ηλικία επίμονα αισθήματα ότι είναι αθεράπευτα ανεπαρκής, άχρηστος και πραγματικά κακός», γράφει η Δρ Σούζαν Φόργουορντ.

Δεν Ξεπερνιέται

«Δεν είναι απλώς το σώμα του παιδιού εκείνο που υφίσταται κακοποίηση ή παραμέληση», γράφει η ερευνήτρια Λίντα Τ. Σάνφορντ. «Οι προβληματικές οικογένειες αναστατώνουν τη διάνοια του παιδιού». Όταν ένα παιδί, αγόρι ή κορίτσι, κακοποιείται είτε συναισθηματικά είτε σωματικά είτε σεξουαλικά, μπορεί να μεγαλώσει νιώθοντας ότι δεν είναι δυνατόν να αγαπηθεί και ότι είναι άχρηστο.

Ο Τζέισον, που αναφέρθηκε προηγουμένως, είχε τόσο χαμηλή αυτοεκτίμηση ως ενήλικος που θεωρήθηκε άτομο με τάσεις αυτοκτονίας. Βάζοντας άσκοπα τον εαυτό του σε καταστάσεις που απειλούσαν τη ζωή του, αξιολογούσε τη ζωή του όπως του είχε μάθει η μητέρα του: ‘Δεν έπρεπε να γεννιόσουν’.

Συλλογιζόμενος τα αποτελέσματα της σωματικής κακοποίησής του ως παιδί, ο Τζόε αναφέρει: «Δεν ξεπερνιέται απλώς επειδή φεύγεις από το σπίτι ή επειδή παντρεύεσαι. Πάντα φοβάμαι κάτι και μισώ τον εαυτό μου για αυτό». Η ένταση που επικρατεί στο σπιτικό όπου ασκείται σωματική κακοποίηση κάνει πολλά παιδιά να μεγαλώνουν με αρνητικές προσδοκίες και με άκαμπτη αμυντική στάση που τα φυλακίζει αντί να τα προστατεύει.

Όσο για την Κόνι, η αιμομειξία τής δημιούργησε μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό της, η οποία σταθεροποιήθηκε όταν ενηλικιώθηκε. «Εξακολουθώ να σκέφτομαι πολλές φορές ότι οι άνθρωποι μπορούν να κοιτάξουν κατευθείαν μέσα μου και να δουν πόσο σιχαμερή είμαι».

Όλες οι μορφές κακοποίησης διδάσκουν δηλητηριώδη μαθήματα, τα οποία μπορούν να χαραχτούν βαθιά πριν την ενηλικίωση. Βέβαια, ό,τι μπει μέσα στο νου μας μπορεί και να βγει. Αμέτρητα άτομα τα οποία επιβίωσαν και συνήλθαν από την κακοποίηση που είχαν υποστεί στην παιδική τους ηλικία επιβεβαιώνουν αυτό το γεγονός. Αλλά είναι πολύ καλύτερα αν οι γονείς αντιληφτούν ότι από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού τους εκείνοι διαμορφώνουν κατά πολύ την άποψή του για τον εαυτό του και για τον κόσμο. Η σωματική και η συναισθηματική ευημερία του παιδιού βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των γονέων του.

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Τα λόγια μπορούν να χτυπήσουν πιο δυνατά και από γροθιές