Πέτρες στα Νεφρά—Η Θεραπεία μιας Αρχαίας Πάθησης

ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ έχετε ακούσει για κάποιον που υποφέρει από πέτρες στα νεφρά (νεφρόλιθους). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου 300.000 άτομα που υποφέρουν από πέτρες στα νεφρά εισάγονται σε νοσοκομεία κάθε χρόνο. Οι πόνοι μπορεί να είναι φρικτοί, παρόμοιοι με αυτούς της γέννας.

Μερικοί νομίζουν ότι οι πέτρες στα νεφρά είναι ένα σχετικά πρόσφατο πρόβλημα υγείας, ότι πιθανώς έχουν κάποια σχέση με τη σύγχρονη διατροφή ή το σύγχρονο τρόπο ζωής. Στην πραγματικότητα, όμως, οι πέτρες στις ουροφόρους οδούς πλήττουν την ανθρωπότητα επί αιώνες. Μάλιστα βρέθηκαν ακόμη και σε αιγυπτιακές μούμιες ηλικίας χιλιάδων ετών.

Οι πέτρες αναπτύσσονται όταν ορυκτά που βρίσκονται στα ούρα συσσωρεύονται και αυξάνονται, αντί να διαλυθούν και να αποβληθούν από το σώμα. Παίρνουν διάφορα σχήματα και αποτελούνται από πολλά συστατικά. Το περιοδικό Κλινικά Συνέδρια (Clinical Symposia) αναφέρει: «Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου το 75% όλων των νεφρόλιθων αποτελείται κυρίως από οξαλικό ασβέστιο, και ένα επιπλέον 5% αποτελείται από καθαρό φωσφορικό ασβέστιο».

Επικράτηση και Αίτια

Σύμφωνα με μια έκθεση, περίπου στο 10 τοις εκατό των αντρών και στο 5 τοις εκατό των γυναικών στη Βόρεια Αμερική θα παρουσιαστεί νεφρόλιθος κάποια στιγμή στη ζωή τους. Μάλιστα το ποσοστό υποτροπής είναι υψηλό. Σε ένα από τα 5 άτομα που έχουν πέτρα στο νεφρό θα δημιουργηθεί και άλλη πέτρα μέσα σε πέντε χρόνια.

Το γιατί σε μερικούς ανθρώπους δημιουργούνται πέτρες στα νεφρά και σε άλλους όχι προβληματίζει τους γιατρούς εδώ και πολλά χρόνια. Ο σχηματισμός των λίθων μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι διαταραχές του μεταβολισμού του σώματος, η μόλυνση, οι κληρονομικές διαταραχές, η χρόνια αφυδάτωση και η διατροφή.

Περίπου το 80 τοις εκατό των νεφρόλιθων αποβάλλονται αυτόματα κατά την ούρηση. Για να τους βοηθήσουν να αποβληθούν, οι ασθενείς ενθαρρύνονται να πίνουν μεγάλες ποσότητες νερού. Αν και αυτές οι πέτρες είναι σχετικά μικρές, συχνά μόλις και μετά βίας φαίνονται, ο πόνος μπορεί να είναι μεγάλος. Αν συμβεί απόφραξη στις ουροφόρους οδούς ή μια πέτρα είναι τόσο μεγάλη ώστε δεν μπορεί να αποβληθεί (μπορεί να φτάσει σε μέγεθος μια μπάλα του γκολφ), είναι απαραίτητη ιατρική θεραπεία για να προστατευτεί η υγεία του ασθενούς.

Νέες Θεραπείες

Ως το 1980 περίπου, ήταν απαραίτητη εκτεταμένη χειρουργική επέμβαση για να απομακρυνθούν οι νεφρόλιθοι που δεν αποβάλλονται μόνοι τους. Για να φτάσουν στην πέτρα που είχε σφηνώσει στο νεφρό ή στις ουροφόρους οδούς γινόταν μια επώδυνη τομή, μήκους περίπου 30 εκατοστών, στην πλευρική περιοχή. Την επέμβαση ακολουθούσε συνήθως μια περίοδος ανάρρωσης δυο εβδομάδων σε νοσοκομείο και περίπου δυο μήνες ανάκτηση δυνάμεων στο σπίτι. Αλλά «με τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις», παρατηρεί το ιατρικό εγχειρίδιο Κονς Κάρεντ Θέραπι (Conn’s Current Therapy), του 1989, «η ανάγκη για ανοιχτή χειρουργική αφαίρεση είναι σπάνια».

Τώρα, οι δύσκολες πέτρες μπορούν να αφαιρεθούν μέσω μιας τεχνικής που χρησιμοποιεί ελάχιστη χειρουργική επέμβαση. Μια άλλη τεχνική που είναι περισσότερο διαδεδομένη σήμερα ονομάζεται εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα και δεν απαιτεί καθόλου χειρουργική επέμβαση. Αναφέροντας αυτές τις νέες ιατρικές καινοτομίες, το εγχειρίδιο Κονς Κάρεντ Θέραπι λέει ότι οι εκτεταμένες χειρουργικές επεμβάσεις «πιθανότατα χρησιμοποιούνται σήμερα για την αφαίρεση μόλις του 1 τοις εκατό όλων [των νεφρόλιθων]».

Τεχνική με Ελάχιστη Χειρουργική Επέμβαση

Μια τεχνική που περιλαμβάνει μόνο ελάχιστη χειρουργική επέμβαση μερικές φορές ονομάζεται διαδερμική λιθοτριψία με υπερήχους. «Διαδερμική» σημαίνει «μέσω του δέρματος», και «λιθοτριψία» κατά γράμμα σημαίνει «σπάσιμο της πέτρας». Η μόνη επέμβαση που χρειάζεται είναι μια τομή ενός εκατοστού στην πλευρική περιοχή. Από αυτό το άνοιγμα περνάει ένα όργανο που μοιάζει με κυστεοσκόπιο και ονομάζεται νεφροσκόπιο. Το εσωτερικό του νεφρού και η ενοχλητική πέτρα φαίνονται μέσα από το νεφροσκόπιο.

Αν η πέτρα είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορεί να περάσει μέσα από το νεφροσκόπιο, εισάγεται μια μήλη με υπερήχους μέσα από ένα δίαυλο στο νεφροσκόπιο, και με αυτόν τον τρόπο στο νεφρό. Κατόπιν, για να θρυμματίσουν την πέτρα ή τις πέτρες, η κούφια μήλη συνδέεται με μια γεννήτρια υπερήχων που την κάνει να δονείται κατά προσέγγιση 23.000 ως 25.000 φορές το δευτερόλεπτο. Τα υπερηχητικά κύματα κάνουν τη μήλη να δρα σαν κομπρεσέρ, διαλύοντας μόνο τις σκληρότερες πέτρες με τις οποίες έρχεται σε επαφή.

Συνεχής αναρρόφηση μέσα από τη μήλη κυριολεκτικά αδειάζει το εσωτερικό του νεφρού, απαλλάσσοντάς το έτσι από τα μικρά θρύμματα της πέτρας. Η διαδικασία του θρυμματισμού και της αναρρόφησης συνεχίζεται ώσπου η προσεκτική εξέταση να δείξει ότι όλα τα υπολείμματα της πέτρας αφαιρέθηκαν μέσω της μήλης.

Μερικές φορές, ωστόσο, υπάρχουν ακόμη θρύμματα της πέτρας που αρνούνται να μετακινηθούν. Σε αυτή την περίπτωση, ο γιατρός μπορεί να περάσει μέσα από το νεφροσκόπιο ένα λεπτό σωλήνα που διαθέτει μια μικροσκοπική λαβίδα. Ο γιατρός κατόπιν μπορεί να ανοίξει τη λαβίδα, να πιάσει την πέτρα και να την τραβήξει έξω.

Καθώς εξελισσόταν η διαδερμική εγχειρητική, δοκιμάστηκαν πολλές μέθοδοι. Πριν από λίγα χρόνια, το περιοδικό Ουρολογικές Κλινικές της Βόρειας Αμερικής (Urologic Clinics of North America) έγραψε: «Νέες μέθοδοι διαδερμικής απομάκρυνσης νεφρόλιθων φαίνεται ότι εμφανίζονται κάθε μήνα, με κάθε νέο τεύχος των ιατρικών περιοδικών». Η πιθανότητα επιτυχίας αυτής της διαδικασίας, παρατηρούσε το ίδιο περιοδικό, «ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του νεφρόλιθου». Αλλά ο πιο σημαντικός παράγοντας, εξηγούσε το περιοδικό, είναι «η δεξιοτεχνία και η πείρα του χειρουργού».

Αν και παράγεται αρκετή ενέργεια για να κομματιάσει τις πέτρες, η διαδικασία είναι σχετικά ασφαλής. «Δεν υπήρξε σημαντικό πρόβλημα αιμορραγίας», αναφέρει το περιοδικό Κλινικά Συνέδρια. Κάποια έκθεση, όμως, λέει ότι υπήρξε σοβαρή αιμορραγία περίπου στο 4 τοις εκατό των ασθενών.

Στα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου περιλαμβάνεται η ελάχιστη ενόχληση και η μειωμένη περίοδος ανάρρωσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ασθενείς μένουν μόνο πέντε ή έξι μέρες στο νοσοκομείο, ενώ μερικοί πηγαίνουν στο σπίτι τους έπειτα από τρεις μόλις μέρες. Αυτό το πλεονέκτημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους μισθωτούς, οι οποίοι μπορεί να είναι σε θέση να επιστρέψουν στην εργασία τους μόλις βγουν από το νοσοκομείο.

Θεραπεία Χωρίς Χειρουργική Επέμβαση

Μια αξιοσημείωτη νέα θεραπεία έκανε την εμφάνισή της στο Μόναχο της Γερμανίας το 1980 και ονομάζεται εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα. Χρησιμοποιεί κρουστικά κύματα υψηλής ενέργειας για να θρυμματίζει τις πέτρες χωρίς να γίνει η παραμικρή τομή.

Ο ασθενής τοποθετείται σε μια δεξαμενή από ανοξείδωτο χάλυβα που είναι γεμάτη ως τη μέση με ζεστό νερό. Μετακινείται προσεκτικά ώστε το νεφρό που θα υποβληθεί σε θεραπεία να βρεθεί στο σημείο εστίασης των κρουστικών κυμάτων, τα οποία δημιουργούνται μέσα στο νερό από ένα υποβρύχιο σύστημα παραγωγής σπινθήρων. Τα κύματα διαπερνούν εύκολα το μαλακό ανθρώπινο ιστό και φτάνουν στην πέτρα χωρίς να χάσουν καθόλου ενέργεια. Συνεχίζουν να βομβαρδίζουν την πέτρα ώσπου να διαλυθεί. Οι περισσότεροι ασθενείς κατόπιν αποβάλλουν εύκολα τα υπολείμματα της πέτρας.

Ως το 1990, η εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα χρησιμοποιούνταν περίπου στο 80 τοις εκατό του συνόλου των περιπτώσεων αφαίρεσης νεφρόλιθων. Το περιοδικό Αυστραλός Οικογενειακός Γιατρός (Australian Family Physician) ανέφερε πέρσι ότι, από τότε που εμφανίστηκε αυτή η τεχνική, «πάνω από 3 εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο έχουν υποβληθεί σε θεραπεία σε περισσότερα από 1100 μηχανήματα, με τη βοήθεια διαφόρων γεννητριών κρουστικών κυμάτων για τη διάλυση των νεφρόλιθων».

Αν και η εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα προξενεί κάποιους τραυματισμούς στην περιοχή των νεφρών, το περιοδικό Αυστραλός Οικογενειακός Γιατρός εξηγεί: «Σπάνια καταστρέφει γειτονικά όργανα, όπως η σπλήνα, το συκώτι, το πάγκρεας και το έντερο. Οι βραχυπρόθεσμοι τραυματισμοί είναι εύκολα ανεκτοί επειδή προξενούν ελάχιστη βλάβη στους ασθενείς και οι περισσότεροι ασθενείς παραπονιούνται μόνο για μέτριο [μυϊκό και σκελετικό πόνο] στο κοιλιακό τοίχωμα και ελάχιστη [αιματουρία] επί 24 ως 48 ώρες μετά τη θεραπεία». Ακόμη και παιδιά έχουν υποβληθεί σε θεραπεία με επιτυχία. Το ίδιο αυστραλιανό περιοδικό κατέληγε: «Έπειτα από αποτίμηση 10 ετών, η εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα φαίνεται άκρως ασφαλής θεραπεία».

Πράγματι, η θεραπεία αυτή είναι τόσο αποτελεσματική που το περσινό εγχειρίδιο Κονς Κάρεντ Θέραπι εξηγούσε: «(Η εξωσωματική λιθοτριψία) έχει κάνει δυνατό να αφαιρούνται οι νεφρόλιθοι που προκαλούν συμπτώματα με τέτοια ευκολία και με τόσο ελάχιστη νοσηρότητα ώστε οι ασθενείς και οι γιατροί δεν είναι τόσο αυστηροί στον τομέα της πρόληψης των ουρολιθιάσεων».

Ωστόσο, οι πέτρες στα νεφρά αποτελούν μια επώδυνη πάθηση την οποία σίγουρα δεν θέλετε. Τι μπορείτε να κάνετε για να τις προλάβετε;

Πρόληψη

Εφόσον οι πέτρες στα νεφρά συχνά ξαναπαρουσιάζονται, αν κάποτε είχατε μία θα κάνετε καλά να προσέξετε τη συμβουλή να πίνετε άφθονο νερό. Συστήνεται να αποβάλλετε τουλάχιστον δύο λίτρα ούρα την ημέρα, και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πίνετε πολύ νερό!

Επιπρόσθετα, είναι σοφό να προσαρμόσετε τη διατροφή σας. Οι γιατροί συνιστούν να περιορίσετε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, αλατιού και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά άλατα τα οποία, όπως πιστεύεται, συντελούν στο σχηματισμό νεφρόλιθων. Σε αυτές τις τροφές περιλαμβάνονται οι ξηροί καρποί, η σοκολάτα, το μαύρο πιπέρι και τα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, όπως το σπανάκι. Οι γιατροί επίσης κάποτε συνιστούσαν τη μείωση πρόσληψης ασβεστίου, αλλά οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι, αντίθετα, η αύξηση του ασβεστίου στη διατροφή τείνει να μειώνει την πιθανότητα σχηματισμού νεφρόλιθων.

Ωστόσο, παρά τις προφυλάξεις που μπορεί να παίρνετε, αν δημιουργηθεί άλλος νεφρόλιθος, ίσως είναι κάπως παρηγορητικό να γνωρίζετε ότι υπάρχουν βελτιωμένες μέθοδοι για τη θεραπεία τους.

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Θεραπεία των νεφρόλιθων χωρίς χειρουργική επέμβαση με τη βοήθεια ενός μηχανήματος που ονομάζεται λιθοτρίπτης

[Ευχαριστίες]

S.I.U./Science Source/PR

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 20]

Leonardo On The Human Body/Dover Publications, Inc.