Η Υπέροχη «Πλωτή Αρτηρία» του Καναδά

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

«Ποιος ποταμός είναι αυτός;» «Ένας ποταμός χωρίς τέλος», απάντησε ο ιθαγενής οδηγός

ΗΤΑΝ το έτος 1535. Ο εξερευνητής που έκανε την παραπάνω ερώτηση, ο Ζακ Καρτιέ, ούτε που φανταζόταν ότι ο ποταμός που επρόκειτο να χαρτογραφήσει θα γινόταν κάποια ημέρα ένας από τους σημαντικότερους της Βόρειας Αμερικής. Αυτός ο ποταμός έγινε η πρώτη μεγάλη «αρτηρία» για τους γουνεμπόρους και τους αποίκους που ήρθαν πρώτοι εδώ και τελικά για τα τεράστια ποντοπόρα φορτηγά πλοία των ημερών μας. Στις εκβολές του έχει πλάτος 130 και πλέον χιλιόμετρα και προχωρεί περίπου 1.200 χιλιόμετρα στο ηπειρωτικό έδαφος, από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι τη λίμνη Οντάριο.

Σύμφωνα με τα βιβλία της ιστορίας, ο Καρτιέ ήταν εκείνος που ονόμασε αυτόν το μεγαλοπρεπή ποταμό Σεν Λοράν. Τελικά, εκείνο το όνομα χρησιμοποιήθηκε τόσο για τον ποταμό όσο και για τον κόλπο που βρίσκεται στην είσοδό του.

Μερικά από τα πιο όμορφα τοπία της Βόρειας Αμερικής βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού Σεν Λοράν. Απόκρημνοι βράχοι και απότομες κοιλάδες φτάνουν μέχρι το νερό δημιουργώντας έτσι ένα από τα μακρύτερα φιόρδ στον κόσμο, το Φιόρδ Σαγκενέι, το οποίο καλύπτει απόσταση σχεδόν 100 χιλιομέτρων. Ο μεγάλος ποταμός Σαγκενέι χύνεται στον Σεν Λοράν από τα βόρεια σχηματίζοντας έτσι έναν ποταμόκολπο όπου η παλίρροια του ωκεανού αναμειγνύεται με το ρεύμα του ποταμού.

Εδώ είναι που, όπως λένε οι βιολόγοι της θαλάσσιας ζωής, συναντιούνται δυο κόσμοι κάτω από την επιφάνεια. Κρύο, αλμυρό νερό από τον ωκεανό εισέρχεται μέσω υποθαλάσσιων καναλιών σε βάθος 400 μέτρων και στη συνέχεια ανεβαίνει και αναμειγνύεται με το γλυκό νερό από τους ποταμούς. Η θαλάσσια ζωή ανθεί σε αυτόν τον ποταμόκολπο. Στον ίδιο χώρο, ζουν σχετικά κοντά μπελούγκες (μικρές λευκές φάλαινες), εμβολοφόροι φαλαινόπτεροι, κοινοί φαλαινόπτεροι και γιγαντιαίες γαλάζιες φάλαινες. Συνήθως αυτά τα τέσσερα είδη φαλαινών ζουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά το ένα από το άλλο. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι σε ένα από τα τελευταία χρόνια πάνω από 70.000 τουρίστες έκαναν κρουαζιέρα στον ποταμό Σεν Λοράν για να παρατηρήσουν τις φάλαινες.

Ο συνδυασμός φυτών, ζώων και πουλιών κατά μήκος του ποταμού είναι ένας από τους πιο ασυνήθιστους στη γη. Υπάρχουν εκατοντάδες είδη ψαριών, περισσότερα από 20 είδη αμφίβιων και ερπετών και 12 είδη θαλάσσιων θηλαστικών. Λέγεται ότι περίπου 300 είδη πουλιών συχνάζουν στα έλη και στις όχθες του. Αποδημητικά πουλιά, όπως διάφορες πάπιες και χήνες των χιονιών, συρρέουν κατά χιλιάδες σε αυτά τα νερά.

Ανεβαίνοντας προς τις πηγές του ποταμού, γαλήνια μαβιά βουνά υψώνονται πάνω από τις όχθες του. Σκουρόχρωμα δάση βρίσκονται στις άκρες του ποταμού. Εντυπωσιακά νησιά στέκονται φρουροί στην πλατιά κοίτη του. Αγροκτήματα, χωριά και πόλεις «κουρνιάζουν» στις όχθες του.

Πιο πάνω, αρχίζει από το Μόντρεαλ μια σειρά από κλιμακωτές κοίτες που δυσκολεύει την πλεύση στον ποταμό επί 160 χιλιόμετρα. Μετά τις κλιμακωτές κοίτες, η πλεύση γίνεται πιο άνετα σε μια έκταση νερού μήκους 60 χιλιομέτρων όπου υπάρχουν διάσπαρτα τα λεγόμενα Χίλια Νησιά (στην πραγματικότητα πλησιάζουν τα δύο χιλιάδες σε αριθμό).

Κυκλοφορία στην «Αρτηρία»

Ήδη από το 1680, οι Ευρωπαίοι άποικοι σκέφτονταν να ανοίξουν στην «αρτηρία» κανάλια που θα παρέκαμπταν τις κλιμακωτές κοίτες για να μπορούν τα ποντοπόρα πλοία να συνεχίζουν το ταξίδι τους και πέρα από το Μόντρεαλ. Σχεδόν 300 χρόνια αργότερα, το όνειρο πραγματοποιήθηκε με την εγκαινίαση της Θαλάσσιας Οδού Σεν Λοράν το 1959. Αυτή θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα μηχανικής στον κόσμο.

Για να γίνει πλωτό αυτό το τμήμα του ποταμού, μήκους 293 χιλιομέτρων, κατασκευάστηκαν εφτά καινούριες ανυψωτικές δεξαμενές μεταξύ του Μόντρεαλ και της λίμνης Οντάριο. Αυτό απαίτησε την εκσκαφή περισσοτέρων από 150 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων εδάφους και βράχων που αν συσσωρεύονταν ομοιόμορφα σε ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο θα δημιουργούσαν ένα βουνό ύψους 35 χιλιομέτρων και πλέον. Με την ποσότητα τσιμέντου που χρησιμοποιήθηκε για τις ανυψωτικές δεξαμενές θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένας αυτοκινητόδρομος με τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας από το Λονδίνο ως τη Ρώμη.

Ο Ζακ Λεστράν, συγγραφέας του βιβλίου Θαλάσσια Οδός—Τα Παραλειπόμενα της Ιστορίας για την Τέταρτη Ακτή της Βόρειας Αμερικής (Seaway—The Untold Story of North America’s Fourth Seacoast), παρέθεσε τα λόγια ενός καπετάνιου ο οποίος είπε: «Δεν υπάρχει άλλη πλωτή οδός σαν και αυτήν σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ταξίδι δεν είναι εύκολο αλλά το μεγαλείο του ποταμού, η βοή από τους καταρράκτες του Νιαγάρα, η ατελείωτη αλυσίδα λιμνών και νησιών το κάνουν πολύ ελκυστικό».

Τα ποντοπόρα πλοία που ακολουθούν αυτή την επεκταμένη «αρτηρία» για να πάνε στο Ντελούθ-Σουπίριορ, το οποίο βρίσκεται στην πλευρά της λίμνης Σουπίριορ που ανήκει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανελκύονται 180 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, ύψος που αντιστοιχεί με εκείνο ενός εξηνταώροφου ουρανοξύστη. Ολόκληρο το ταξίδι στο ηπειρωτικό έδαφος καλύπτει απόσταση 3.700 χιλιομέτρων από τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Αυτή η θαλάσσια κυκλοφορία έχει φέρει εμπορική ευημερία στις πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής. Το βιβλίο Οι Μεγάλες Λίμνες/Σύστημα του Σεν Λοράν (The Great Lakes/St. Lawrence System) σχολιάζει: «Μέσα στα όριά του, τα οποία περικλείουν εδάφη δυο χωρών, βρίσκεται το βιομηχανικό κέντρο τόσο του Καναδά όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών, πληθυσμός που υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια και η μεγαλύτερη μεμονωμένη πηγή βιομηχανικού και βιοτεχνικού πλούτου στο δυτικό κόσμο».

Ανάμεσα στα 150 και πλέον λιμάνια που υπάρχουν κατά μήκος αυτής της πλωτής οδού, από τον Ατλαντικό Ωκεανό ως τη λίμνη Σουπίριορ, είναι (στον Καναδά) η Πόλη του Κεμπέκ, το Μόντρεαλ, το Τορόντο, το Χάμιλτον, το Σου Σεντ Μαρί και το Θάντερ Μπέι, και (στις Ηνωμένες Πολιτείες) το Μπάφαλο, η Ίρι, το Κλίβελαντ, το Ντιτρόιτ, το Σικάγο και το Ντελούθ-Σουπίριορ. Πλοία από την Καζαμπλάνκα, τη Χάβρη, το Ρότερνταμ και από αλλού μεταφέρουν φορτία εκατομμυρίων τόνων διασχίζοντας τον Σεν Λοράν κάθε χρόνο. Η χρήση της «αρτηρίας» δημιουργεί δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας και αποφέρει έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο.

Σήματα Κινδύνου

Ωστόσο, έπειτα από 30 και πλέον χρόνια ναυσιπλοΐας σε αυτή την «αρτηρία», άρχισαν να εκπέμπονται σήματα κινδύνου. Επί αιώνες ο ποταμός Σεν Λοράν μαζί με τη φυσική δεξαμενή του, τις Μεγάλες Λίμνες, «χρησιμοποιούνταν ως υπόνομος και σκουπιδότοπος», ισχυρίζεται η οργάνωση Το Περιβάλλον του Καναδά. Ο «Μεγάλος Ποταμός» το αντιμετώπιζε αυτό με επιτυχία μέχρι πρόσφατα.

Μεγάλα ποντοπόρα φορτηγά πλοία έχουν αδειάσει τη «σαβούρα» τους στις λίμνες γλυκού νερού και στον ποταμό. Βιομηχανίες και πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος της θαλάσσιας οδού έχουν ρίξει τοξικές χημικές ουσίες στον ποταμό. Η γεωργία έχει συμβάλει και αυτή με τα εντομοκτόνα και τα λιπάσματά της. Η αθροιστική επίδραση όλων αυτών απειλούσε τον ποταμό.

Καθώς περισσότερα λύματα ρίχνονταν στον ποταμό, διάφορα είδη ψαριών εξαφανίστηκαν σταδιακά. Με τον καιρό απαγορεύτηκε το κολύμπι. Κατόπιν ακολούθησαν οι απαγορεύσεις όσον αφορά την κατανάλωση ορισμένων ψαριών και οστρακόδερμων. Τέθηκε υπό αμφισβήτηση το αν το νερό της βρύσης που προερχόταν από τον ποταμό ήταν κατάλληλο για πόση. Μερικά είδη άγριας ζωής τέθηκαν στον επίσημο κατάλογο εκείνων που απειλούνται με εξαφάνιση. Νεκρές μπελούγκες ξεβράζονταν στις ακτές, θύματα ασθενειών που προκαλούνταν από δηλητήρια τα οποία υπήρχαν στο νερό.

Η «Αρτηρία» Καθαρίζεται

Ο ποταμός έστελνε ένα σαφές μήνυμα. Η υπέροχη «πλωτή αρτηρία» χρειαζόταν επισκευές. Έτσι, το 1988 η καναδική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε προωθώντας το Σχέδιο Δράσης Σεν Λοράν, το οποίο δημιουργήθηκε για να καθαριστεί ο ποταμός με ένα πρόγραμμα διατήρησης, προστασίας και αποκατάστασης, ιδιαίτερα από το Μόντρεαλ μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Τώρα γίνονται συνεχώς καινούρια σχέδια επιβίωσης για τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση. Δημιουργούνται χώροι για τη διατήρηση όσων ειδών έχουν απομείνει. Το νεωτεριστικό Πάρκο Θαλάσσιας Ζωής Σαγκενέι, το οποίο βρίσκεται εκεί που ο ποταμός Σαγκενέι συναντά τον Σεν Λοράν, δημιουργήθηκε για τη διατήρηση του σπάνιου θαλάσσιου περιβάλλοντος και της άγριας ζωής.

Τέθηκαν νέοι κανονισμοί. Δόθηκαν προθεσμίες στις βιομηχανίες για να μειώσουν κατά 90 τοις εκατό τα λύματα που έριχναν στον ποταμό. Αναπτύσσονται νέες τεχνολογικές μέθοδοι για τη μείωση της ρύπανσης. Καθαρίζονται περιοχές οι οποίες είχαν μολυνθεί από τοξικές ουσίες που ή υπήρχαν στα ιζήματα του ποταμού ή ήταν συνέπεια των εκβαθύνσεων. Σε μερικές περιοχές πρόκειται να δημιουργηθεί νέο φυσικό περιβάλλον για την άγρια ζωή κατά μήκος του ποταμού, με τη χρήση επεξεργασμένων ιζημάτων. Λαβαίνονται μέτρα για τον έλεγχο του αριθμού και της μετακίνησης των χιλιάδων τουριστών που έρχονται κάθε χρόνο για να δουν τον ποταμό.

Η βλάβη που έχει προκληθεί μπορεί να εξουδετερωθεί. Ένας λόγος είναι ότι, ανόμοια με τις ανθρωποποίητες αρτηρίες, ο ποταμός θα επιδιορθωθεί μόνος του αν οι άνθρωποι σταματήσουν να τον ρυπαίνουν. Αυτό που χρειάζεται πρωτίστως είναι να αλλάξει η στάση τόσο των βιομηχάνων όσο και των απλών καταναλωτών, εκείνων οι οποίοι ωφελούνται από το εμπόριο που διεξάγεται κατά μήκος του ποταμού και των Μεγάλων Λιμνών.

Μια ένδειξη επιτυχίας όσον αφορά την εξουδετέρωση της φθοράς είναι η φάλαινα μπελούγκα. Οι μπελούγκες, μολονότι εξακολουθούν να απειλούνται με εξαφάνιση, βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση από τότε που είχαν απομείνει μόνο 500 περίπου από τις 5.000.

Τώρα υπάρχει ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς τη ζημιά που έχει υποστεί ο φυσικός πλούτος του ποταμού και η περασμένη του δόξα. Θα είναι η αναγνώριση αυτού του γεγονότος αρκετά ισχυρή ώστε να διατηρήσει τις προσπάθειες αποκατάστασης στο μέλλον; Θα είναι, όταν τα ανθρώπινα πλάσματα θα σέβονται και θα εκτιμούν τα δημιουργήματα του Θεού.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 20]

Courtesy of The St. Lawrence Seaway Authority