Προσπάθειες για να Σωθούν τα Παιδιά

«Έχουμε συγκεντρωθεί στην Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για τα Παιδιά με σκοπό να αναλάβουμε μια κοινή δέσμευση και να απευθύνουμε μια επείγουσα παγκόσμια έκκληση—να δώσουμε σε κάθε παιδί ένα καλύτερο μέλλον».—Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, 1990.

ΠΡΟΕΔΡΟΙ και πρωθυπουργοί από 70 και πλέον χώρες συγκεντρώθηκαν στην Πόλη της Νέας Υόρκης στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου 1990 με σκοπό να συζητήσουν τη δυσχερή θέση των παιδιών του κόσμου.

Η διάσκεψη επικέντρωσε τη διεθνή προσοχή στα αξιοθρήνητα παθήματα των παιδιών, μια παγγήινη τραγωδία η οποία έχει αποσιωπηθεί. Ο εκπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών Πίτερ Τίλι τόνισε: «Αν πέθαιναν 40.000 κουκουβάγιες κάθε μέρα, θα ξεσηκωνόταν θύελλα διαμαρτυριών. Όμως 40.000 παιδιά πεθαίνουν, και ούτε καν το προσέχει κανείς».

Όλοι οι συγκεντρωμένοι αρχηγοί κυβερνήσεων συμφώνησαν ότι κάτι πρέπει να γίνει—επειγόντως. Ανέλαβαν τη «σοβαρή δέσμευση να δώσουν ύψιστη προτεραιότητα στα δικαιώματα των παιδιών, στην επιβίωσή τους, στην προστασία και στην ανάπτυξή τους». Ποιες συγκεκριμένες προτάσεις έκαναν;

Διακυβεύεται το Μέλλον για Πάνω από 50 Εκατομμύρια Νεαρές Ζωές

Ο πρώτιστος αντικειμενικός σκοπός ήταν να σωθούν πάνω από 50 εκατομμύρια παιδιά τα οποία πιθανότατα θα πέθαιναν στη δεκαετία του 1990. Πολλές από αυτές τις νεαρές ζωές θα μπορούσαν να σωθούν αν επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ τα παρακάτω μέτρα για την υγεία.

• Αν κάθε μητέρα στις αναπτυσσόμενες χώρες πειθόταν να θηλάσει το βρέφος της επί τέσσερις ως έξι εβδομάδες τουλάχιστον, θα σώζονταν ένα εκατομμύριο παιδιά ετησίως.

• Η εκτενής χρήση της θεραπείας ενυδάτωσης που χορηγείται από το στόμα (ORT) θα μπορούσε να μειώσει στο μισό τους θανάτους που οφείλονται στη διάρροια, η οποία σκοτώνει τέσσερα εκατομμύρια παιδιά το χρόνο.a

• Ο εμβολιασμός ευρείας κλίμακας και η χρήση φτηνών αντιβιοτικών θα μπορούσαν να αποτρέψουν εκατομμύρια άλλους θανάτους που οφείλονται σε ασθένειες όπως η ιλαρά, ο τέτανος και η πνευμονία.

Είναι εφικτό αυτού του είδους το πρόγραμμα υγείας; Το κόστος θα έφτανε πιθανότατα τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 500 δισ. δρχ.) το χρόνο ως το τέλος της δεκαετίας. Σε παγκόσμια κλίμακα αυτό το έξοδο θα ήταν ελάχιστο. Οι αμερικανικές καπνοβιομηχανίες δαπανούν αυτό το ποσό κάθε χρόνο—μόνο για διαφημίσεις τσιγάρων. Κάθε μέρα τα κράτη του κόσμου σπαταλούν το ίδιο ποσό για στρατιωτικές δαπάνες. Θα μπορούσαν αυτά τα χρήματα να δαπανηθούν καλύτερα για την υγεία των παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο; Η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού εύστοχα δηλώνει ότι «το ανθρώπινο γένος οφείλει να προσφέρει στο παιδί ό,τι καλύτερο έχει».

Φυσικά, το να δώσει «σε κάθε παιδί ένα καλύτερο μέλλον» περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από το να τα σώσει από πρόωρο θάνατο. Η Σάντρα Χάφμαν, πρόεδρος του Κέντρου για την Πρόληψη του Υποσιτισμού στην Παιδική Ηλικία, εξηγεί στο περιοδικό Τάιμ (Time) ότι η «ORT δεν προλαμβάνει τη διάρροια, απλώς δεν αφήνει τα παιδιά να πεθάνουν από αυτήν. . . . Εκείνο που πρέπει να κάνουμε τώρα», προσθέτει, «είναι να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο πώς μπορούμε να προλάβουμε την ασθένεια, όχι μόνο το θάνατο».

Για να βελτιώσουν—και να σώσουν—τις ζωές εκατομμυρίων παιδιών, έχουν παρουσιαστεί αρκετά φιλόδοξα προγράμματα. (Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 6). Κανένα δεν θα είναι εύκολο να εφαρμοστεί.

Καθαρό Νερό σε Προσιτή Απόσταση

Η Φελίσια Ονού δαπανούσε πέντε ώρες κάθε μέρα για να φέρει νερό για την οικογένειά της. Το νερό που κουβαλούσε στο σπίτι συχνά ήταν μολυσμένο. (Τέτοιο νερό συνδέεται με τη μάστιγα της προσβολής από το σκώληκα της Γουινέας, που έχει ετήσιο κύκλο και συντελεί στα κρούσματα διάρροιας). Αλλά το 1984, στο χωριό της, το Ουγκουλάνγκου, στην ανατολική Νιγηρία, έσκαψαν ένα πηγάδι και εγκατέστησαν μια χειροκίνητη αντλία.

Τώρα πρέπει να περπατήσει μόνο λίγες εκατοντάδες μέτρα για να φέρει καθαρό νερό. Τα παιδιά της είναι υγιέστερα και η ζωή της έχει γίνει πολύ ευκολότερη. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σαν τη Φελίσια απέκτησαν πρόσβαση σε καθαρό νερό στη δεκαετία του 1980. Όμως, εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά συνεχίζουν να δαπανούν πολλές ώρες κάθε μέρα κουβαλώντας με κόπο κουβάδες που περιέχουν λιγότερο νερό από αυτό που συνήθως ρίχνει το καζανάκι σε μια συνηθισμένη τουαλέτα δυτικού τύπου.

Πρόοδος και Δυσκολίες στην Εκπαίδευση

Ο Μαξιμίνο είναι ένα έξυπνο 11χρονο αγόρι που ζει σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Κολομβίας. Παρά το ότι δαπανά αρκετές ώρες τη μέρα βοηθώντας τον πατέρα του να φροντίσει τις καλλιέργειές τους, αυτός τα καταφέρνει καλά στο σχολείο. Πηγαίνει σε ένα Εσκουέλα Νουέβα, ή Νέο Σχολείο, το οποίο έχει ευέλικτο πρόγραμμα, σχεδιασμένο για να βοηθάει τα παιδιά να φτάνουν τα υπόλοιπα αν χρειαστεί να χάσουν μαθήματα μερικών ημερών—συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα την περίοδο της συγκομιδής. Οι δάσκαλοι είναι πολυτέλεια στο σχολείο του Μαξιμίνο. Τα βιβλία δεν επαρκούν. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να βοηθούν το ένα το άλλο για ό,τι δεν καταλαβαίνουν, και τα ίδια κάνουν τις περισσότερες εργασίες που περιλαμβάνει η λειτουργία του σχολείου. Αυτό το πρωτοποριακό σύστημα—που έχει σχεδιαστεί ειδικά για τις ανάγκες των φτωχών κοινοτήτων της υπαίθρου—το δοκιμάζουν πολλές άλλες χώρες.

Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Κολομβία, σε μια μεγάλη πόλη της Ασίας, ζει άλλο ένα έξυπνο 11χρονο παιδί, η Μελίντα. Αυτή πρόσφατα σταμάτησε το σχολείο προκειμένου να αφιερώνει 12 ώρες τη μέρα για να μαζεύει κομμάτια μέταλλο και πλαστικό σε έναν από τους τεράστιους σκουπιδότοπους της πόλης. «Θέλω να βοηθώ τον πατέρα μου ώστε να μπορούμε να έχουμε φαγητό κάθε μέρα», λέει η Μελίντα. «Αν δεν τον βοηθούσα, ίσως να μην είχαμε καθόλου χρήματα για να φάμε». Ακόμη και σε μια αποδοτική μέρα, αυτή φέρνει στο σπίτι μόνο γύρω στις 90 δραχμές.

Παιδιά-Νοσηλευτές

Στα προάστια της Βομβάης, στην Ινδία, βρίσκεται μια συνοικία με παράγκες, η Μαλβάνι, στην οποία εδώ και πολύ καιρό αφθονούν οι ασθένειες. Τελευταία, τα πράγματα βελτιώνονται, χάρη σε δραστήριους νοσηλευτές όπως η Νίτου και η Αζίζ. Αυτές επισκέπτονται διάφορες οικογένειες για να ελέγξουν αν έχουν εμβολιαστεί τα μικρά παιδιά ή αν αυτά υποφέρουν από διάρροια, ψώρα ή αναιμία. Η Νίτου και η Αζίζ είναι μόλις 11 ετών. Προσφέρθηκαν να εργαστούν σε ένα πρόγραμμα στο οποίο μεγαλύτερα παιδιά διορίζονται να παρακολουθούν την υγεία των παιδιών που είναι κάτω των πέντε ετών. Χάρη στις προσπάθειες της Νίτου και της Αζίζ—και τις προσπάθειες δεκάδων άλλων παιδιών σαν και αυτές—σχεδόν όλα τα παιδιά στη Μαλβάνι έχουν εμβολιαστεί, οι περισσότεροι γονείς ξέρουν πώς να χορηγήσουν τη θεραπεία ενυδάτωσης από το στόμα και η γενική υγιεινή έχει βελτιωθεί.

Σε όλο τον κόσμο, επιτυγχάνεται τεράστια πρόοδος ως προς τον εμβολιασμό μικρών παιδιών ενάντια στις πιο κοινές ασθένειες. (Βλέπε πίνακα στη σελίδα 8). Το Μπαγκλαντές έχει τώρα εμβολιάσει πάνω από το 70 τοις εκατό του βρεφικού πληθυσμού του και η Κίνα έχει εμβολιάσει πολύ πάνω από το 95 τοις εκατό. Οι ειδικοί σε θέματα υγείας πιστεύουν ότι, αν κάθε αναπτυσσόμενο κράτος έφτανε στο στόχο τού 90 τοις εκατό, θα προέκυπτε συλλογική ανοσία. Όταν εμβολιαστεί η συντριπτική πλειονότητα, είναι πολύ πιο δύσκολο να μεταδοθεί η ασθένεια.

Φτώχεια, Πόλεμος και AIDS

Παρ’ όλα αυτά, η λυπηρή πραγματικότητα είναι ότι, ενώ επιτελείται πρόοδος στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης, άλλα προβλήματα παραμένουν τόσο ριζωμένα όσο ήταν ανέκαθεν. Τρία από τα πιο άλυτα είναι η φτώχεια, ο πόλεμος και το AIDS.

Στα πρόσφατα χρόνια οι φτωχοί άνθρωποι του κόσμου γίνονται φτωχότεροι. Το πραγματικό εισόδημα στις φτωχές περιοχές της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής έχει μειωθεί κατά 10 τοις εκατό ή και περισσότερο την τελευταία δεκαετία. Οι γονείς σε αυτές τις χώρες—όπου το 75 τοις εκατό του οικογενειακού εισοδήματος δαπανάται για την τροφή—δεν μπορούν να διαθέσουν χρήματα ώστε να παρέχουν στα παιδιά τους ισορροπημένη διατροφή.

‘Δώσε στα παιδιά λαχανικά και μπανάνες’, είπαν στην Γκρέις από την κλινική της περιοχής της. Αλλά η Γκρέις, μητέρα δέκα παιδιών, που ζει στην ανατολική Αφρική, δεν έχει καθόλου χρήματα για φαγητό και δεν υπάρχει αρκετό νερό ώστε να καλλιεργήσει αυτά τα φυτά στο χωράφι του ενός στρέμματος που ανήκει στην οικογένειά της. Δεν έχουν άλλη εκλογή από το να τρέφονται με καλαμπόκι και φασόλια και να πεινάνε μερικές φορές. Αν συνεχιστούν οι τωρινές τάσεις, δεν είναι πιθανόν να βελτιωθούν οι προοπτικές για την οικογένεια της Γκρέις ή για εκατομμύρια άλλες σαν τη δική της.

Τα παιδιά της Γκρέις, αν και είναι φτωχά, βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τον οχτάχρονο Κιμ Ζενγκ από τη νοτιοανατολική Ασία, του οποίου ο πατέρας σκοτώθηκε σε έναν αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο και του οποίου η μητέρα στη συνέχεια πέθανε από την πείνα. Ο Κιμ Ζενγκ, ο οποίος επίσης κόντεψε να πεθάνει από τον υποσιτισμό, τελικά βρήκε καταφύγιο σε ένα προσφυγικό στρατόπεδο. Πολλά από τα πέντε εκατομμύρια παιδιά που μαραζώνουν σε προσφυγικά στρατόπεδα σε όλο τον κόσμο έχουν περάσει παρόμοιες δυσκολίες.

Στην αρχή του αιώνα, μόνο το 5 τοις εκατό των θυμάτων πολέμου ήταν άμαχοι. Τώρα, αυτός ο αριθμός έχει αυξηθεί σε 80 τοις εκατό, και η πλειονότητα αυτών των θυμάτων πολέμου είναι γυναίκες ή παιδιά. Εκείνοι που ίσως γλιτώσουν τα σωματικά τραύματα υποφέρουν ωστόσο συναισθηματικά. «Δεν μπορώ να ξεχάσω πώς σκότωσαν τη μητέρα μου», λέει ένα παιδί-πρόσφυγας από μια χώρα στο κέντρο του νότιου τμήματος της Αφρικής. «Άρπαξαν τη μητέρα μου και της έκαναν άσχημα πράγματα. Μετά την έδεσαν και τη μαχαίρωσαν. . . . Μερικές φορές το βλέπω στον ύπνο μου».

Καθώς βίαιες συγκρούσεις συνεχίζουν να ξεσπούν στη μια χώρα μετά την άλλη, φαίνεται αναπόφευκτο ότι αθώα παιδιά θα συνεχίσουν να υποφέρουν τον όλεθρο που σπέρνει ο πόλεμος. Επιπλέον, η διεθνής ένταση επίσης βλάπτει παιδιά τα οποία δεν λαβαίνουν ενεργό μέρος στις συγκρούσεις. Ο στρατός καταβροχθίζει χρήματα τα οποία θα μπορούσαν να δαπανηθούν για να παρασχεθεί καλύτερη εκπαίδευση, εγκαταστάσεις υγιεινής και υγειονομική περίθαλψη. Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες των βιομηχανικών κρατών υπερβαίνουν το συνδυασμένο ετήσιο εισόδημα της φτωχότερης μισής ανθρωπότητας. Ακόμη και οι 46 φτωχότερες χώρες του κόσμου δαπανούν τόσα χρήματα για τις πολεμικές μηχανές τους όσα δαπανούν για την υγεία και την εκπαίδευση μαζί.

Εκτός από τη φτώχεια και τον πόλεμο, άλλος ένας δολοφόνος καταδιώκει τα παιδιά του κόσμου. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, μολονότι σημειώθηκε αξιοσημείωτη πρόοδος στη μάχη κατά της ιλαράς, του τετάνου και της διάρροιας, προέκυψε ένας νέος εφιάλτης για την υγεία: το AIDS. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει ότι, ως το έτος 2000, δέκα εκατομμύρια παιδιά θα έχουν μολυνθεί. Τα περισσότερα από αυτά ποτέ δεν θα γίνουν δύο χρονών, και σχεδόν κανένα δεν θα ζήσει περισσότερο από πέντε χρόνια. «Αν δεν γίνει κάτι σύντομα, το AIDS απειλεί να σαρώσει όλη την πρόοδο που σημειώσαμε τα τελευταία 10 χρόνια όσον αφορά την επιβίωση των παιδιών», θρηνεί ο Δρ Ρέτζιναλντ Μπούλος, παιδίατρος από την Αϊτή.

Από αυτή τη σύντομη ανασκόπηση, είναι φανερό ότι, παρά τα κάποια αξιέπαινα επιτεύγματα, ο στόχος τού ‘να δοθεί σε κάθε παιδί ένα καλύτερο μέλλον’ παραμένει κολοσσιαία αποστολή. Υπάρχει κάποια ελπίδα ότι μια μέρα το όνειρο θα γίνει πραγματικότητα;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Στόχοι για τη Δεκαετία του 1990 —Η Δυσκολία της Διάσωσης των Παιδιών

Τα κράτη που παρακολούθησαν την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για τα Παιδιά ανέλαβαν μερικές συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Να τι ελπίζουν να επιτύχουν ως το έτος 2000.

Εμβολιασμός. Τα τωρινά προγράμματα εμβολιασμού σώζουν τρία εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο. Ωστόσο, ακόμη δυο εκατομμύρια εξακολουθούν να πεθαίνουν. Αν εμβολιάζονταν το 90 τοις εκατό ή και περισσότερα από τα παιδιά του κόσμου ενάντια στις πιο κοινές ασθένειες, θα μπορούσε να αποφευχτεί η πλειονότητα αυτών των θανάτων.

Εκπαίδευση. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, οι εγγραφές στα σχολεία στην πραγματικότητα σημείωσαν κάμψη σε πολλές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Ο στόχος είναι να αντιστραφεί αυτή η τάση και να διασφαλιστεί το ότι, ως το τέλος της δεκαετίας, κάθε παιδί θα έχει την ευκαιρία να πάει στο σχολείο.

Υποσιτισμός. Υπεύθυνοι του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά πιστεύουν ότι «με την κατάλληλη τακτική, . . . ο κόσμος είναι τώρα σε θέση να θρέψει όλα τα παιδιά του κόσμου και να υπερνικήσει τις χειρότερες μορφές υποσιτισμού». Έγιναν προτάσεις με σκοπό να μειωθεί στο μισό ο αριθμός των παιδιών που υποσιτίζονται στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας. Ένα τέτοιο επίτευγμα θα έσωζε 100 εκατομμύρια παιδιά από τα δεινά της πείνας.

Καθαρό νερό και υγιεινή. Το 1987, η Έκθεση Μπρούντλαντ εξήγησε: «Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ο αριθμός των βρυσών που υπάρχουν είναι καλύτερη ένδειξη για την υγεία της κοινότητας από ό,τι ο αριθμός των κλινών στα νοσοκομεία». Προς το παρόν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, και διπλάσιοι από αυτούς δεν έχουν εγκαταστάσεις αποκομιδής αποβλήτων οι οποίες να πληρούν τους κανόνες υγιεινής. Ο στόχος είναι να παρασχεθεί παγκόσμια πρόσβαση σε ασφαλές, πόσιμο νερό και σε εγκαταστάσεις αποκομιδής ανθρώπινων αποβλήτων οι οποίες να πληρούν τους κανόνες υγιεινής.

Προστασία. Στην τελευταία δεκαετία, πόλεμοι έχουν προκαλέσει το θάνατο και τον τραυματισμό πέντε εκατομμυρίων και πλέον παιδιών. Πέντε εκατομμύρια άλλα παιδιά έχουν μείνει άστεγα. Αυτοί οι πρόσφυγες, καθώς επίσης τα εκατομμύρια παιδιά που ζουν στο δρόμο και εκείνα που εργάζονται, χρειάζονται επειγόντως προστασία. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού—η οποία τώρα έχει επικυρωθεί από εκατό και πλέον χώρες—προσπαθεί να προστατέψει όλα αυτά τα παιδιά από τη βία και την εκμετάλλευση.

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΚΥΡΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

(Παιδιά Κάτω των Πέντε Ετών)

ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΘΑΝΑΤΟΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ (Υπολογισμοί του 1990):

0,51 ΕΚΑΤΟΜ. Κοκίτης

0,79 ΕΚΑΤΟΜ. Τέτανος Νεογνών

1,0 ΕΚΑΤΟΜ. Ελονοσία

1,52 ΕΚΑΤΟΜ. Ιλαρά

2,2 ΕΚΑΤΟΜ. Άλλες Λοιμώξεις του Αναπνευστικού Συστήματος

4,0 ΕΚΑΤΟΜ. Διαρροϊκές Ασθένειες

4,2 ΕΚΑΤΟΜ. Άλλες Αιτίες

Πηγή: WHO και UNICEF

[Πίνακας στη σελίδα 8]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΟ ΚΟΣΜΟ 1980-1988

Ποσοστό παιδιών κάτω των 12 μηνών τα οποία έχουν εμβολιαστεί

ΕΤΗ

1980 1988

DPT3* 24% 66%

ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ 20% 66%

ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ 29% 72%

ΙΛΑΡΑ 15% 59%

* DPT3: Τριπλό εμβόλιο για τη ΔΙΦΘΕΡΙΤΙΔΑ, τον ΚΟΚΙΤΗ και τον ΤΕΤΑΝΟ.

ΠΗΓΗ: WHO και UNICEF (τα στοιχεία του 1980 δεν περιλαμβάνουν την Κίνα)

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 4]

Photo: Godo-Foto